19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul

330 yılında Doğu Roma İmparatorluğu başkenti olarak baştan sona inşa edilen İstanbul, 1453’ten sonra Osmanlı payitahtı oldu. Şehir çağlar boyunca pek çok değişime uyum sağladı. Bu değişimlerin en geniş çaplılarından biri 19. yüzyılda yaşandı. 1500 yıl boyunca neredeyse aynı sınırlar içinde kalan İstanbul, modern dünyadaki değişimlerden uzak kalmayarak hem bu sınırlarının dışına taştı, hem de mimarlık ve şehircilik alanlarında yeni akımlarla, yeni tekniklerle tanıştı.

Zeynep Çelik’in şehircilik tarihi alanındaki öncü çalışması Değişen İstanbul, işte bu büyük değişimin izini sürüyor. Nüfus artışının, şehrin genişleyişinin, bu gelişmelere karşı üretilen idari çözümlerle modern belediyeciliğin doğuşunun, İstanbul’daki planlama anlayışıyla uygulamalarının, ulaşımda yaşanan devrimlerin etkilerinin tarihini gözler önüne seriyor. Bu gelişimin vitrin çalışması olarak hem gerçekleşmemiş devasa projeleri hem de mimarlık alanında İstanbul’da ortaya çıkan çeşitliliği çarpıcı örneklerle sergiliyor. Çelik, döneme ait kaynaklarla arşivlerden sadece bu uzun ve meraklı öykünün ayrıntılarını değil, zengin bir görsel panoramasını da derleyerek sunuyor…

Prof. Dr. Zeynep Çelik New Jersey Institute of Technology mimarlık bölümünde öğretim üyesidir. Ödüllü doktora tezinden kitaplaştırdığı bu kitap ilk baskısını The Remaking of Istanbul: Portait of an Ottoman City in the Nineteenth Century adıyla 1986’da ABD’de yaptı ve ertesi yıl Institute of Turkish Studies’in kitap ödülünü kazandı. Çelik şehir, mimari ve görsel kültür, kültürlerarası ilişkiler alanlarında çalışmaya, yazmaya ve sergi küratörlüğü yapmaya devam ediyor. Şark’ın Sergilenişi: 19 Yüzyıl Dünya Fuarlarında İslam Mimarisi (1992, Türkçede 2005), Şehirler ve Sokaklar (yay. haz., 1993, Türkçede 2007), Urban Forms and Colonial Confrontations: Algiers under French Rule (1997), İmparatorluk, Mimari ve Kent: Osmanlı-Fransız Karşılaşmaları (1830-1914) (2008, Türkçede 2012), Walls of Algiers: Narratives of the City through Text and Image (yay. haz., 2009), Geçmişe Hücum: Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeolojinin Öyküsü, 1753-1914 (yay. haz., 2011), Camera Ottomana: Osmanlı İmparatorluğu’nda Fotoğraf ve Modernite, 1840-1914 (yay.haz., 2015) başlıca eserlerindendir. Çelik eserleri ve çalışmalarıyla pek çok uluslararası ödül kazanmıştır.