Dünyanın En Pahalı Tamiri

Kapalıçarşı'ya 200 milyonluk restorasyon... Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir kaynağın mülk sahiplerinden toplanacağını açıkladı.

Son dönemde James Bond filminin çekimlerinde ortaya çıkan hasarla ilgili gündeme gelen dünyanın ilk AVM’si özelliğini taşıyan Kapalıçarşı’da restorasyon heyecanı yaşanıyor. Geçtiğimiz günlerde “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesini Öngören Kanun Tasarısı”nın kabul edilmesi “Kapalıçarşı Restorasyon Projesi” nin önünü açtı. İçerisinde 3600 dükkan, çarşı ile bağlantılı 38 han, 66 cadde ve sokağın yer aldığı Kapalıçarşı’da yönetim kurulu oluşturuluyor. Dev projenin toplam maliyetinin 200 milyon lirayı aşması öngörülüyor.

“ADETA KADERİNE TERK EDİLMİŞ”

1461 yılında kurulan ve dünyanın ilk alışveriş merkezi olma özelliğini taşıyan Kapalıçarşı hala ticari, tarihi ve kültürel olarak İstanbul’un en önemli yerlerinden biri. Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir, “Kapalıçarşı Projesi” nde gelinen son noktayı bir basın toplantısı ile kamuoyuna aktardı. Kapalıçarşı ve çatısı basın mensuplarıyla birlikte gezilerek tarihi çarşının sorunları yerinde değerlendirildi.

Basın toplantısında konuşan Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir Kapalıçarşı’nın geçmişte olduğu gibi günümüzde de ticari, tarihi ve kültürel özelliğini koruduğunu belirterek “Ancak birçok ciddi sorunu olmasına rağmen Kapalıçarşı’nın bütününe şimdiye kadar mülk sahipleri, esnaf ya da tarihi ve kültürel miras konusunda hassasiyet gösteren hiç bir kurum, kuruluş ve kişiler tarafından müdahale edilmemiş, adeta kendi kaderine terk edilmiş” dedi.

MALİYET 200 MİLYON TL OLACAK

Başkan Demir, Eminönü’nün Fatih’e bağlanmasıyla müdahale ettikleri Kapalıçarşı’da, yönetim, altyapı, ısıtma, enerji, su, doğalgaz gibi birçok konuda problemlerin yaşandığı kötü bir manzarayla karşılaştıklarını anlatarak “Kamuoyunda “Kentsel Dönüşüm Yasası” olarak bilinen “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesini Öngören Kanun Tasarısı”nın kabulü bizim için çok önemli. 2009’da Kapalıçarşı, acil restorasyon kapsamına alınmış ve İl Özel İdaresi ve Fatih Belediyesi bütçesinden 14 Milyon TL ayrılarak, Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projeleri çıkarılmıştır. Kapalıçarşı’da 3600 dükkan, çarşı ile bağlantılı 38 han, 66 cadde ve sokak yer alıyor. Yani proje kapsamında yalnızca Kapalıçarşı değil çevrede bulunan hanlar, sokaklar da düzenlenecek. Danışma kurulumuzda her biri alanlarında ülkemizin önde gelen isimlerinden oluşan 18 kişi bulunuyor. Kapalıçarşı ve çevresinin restorasyon çalışmalarının toplam maliyetinin yaklaşık 200 milyon TL olması öngörülüyor.

KAPALIÇARŞI’NIN ÇATISINA BETON DÖKÜLMÜŞ

Basın toplantısı sonrası, medya mensupları ile birlikte Kapalıçarşı’nın çatısına çıkan ve burada sorunları yerinde gösteren Mustafa Demir “Tarihi çarşının çatısına bir bakın, berbat bir halde, insan hem utanıyor hem üzülüyor. Su depoları, klimalar, antenler her yeri kaplamış, kiremitler kırık dökük hatta bazı yerlerde kiremit bile yok. Her yağmurda çarşıyı su basıyor ve tarihi çarşı sürekli yıpranıyor.” dedi.

Başkan Demir, yapılacak çalışmalarla Kapalıçarşı’nın mevcut durumunun ortaya çıkarılacağını belirterek, “İlk defa çarşının röntgeni alındı. Çatılardan başlamak suretiyle taşıyıcı sistemleri ve zemini içinde barındıran kapsamlı bir çalışma yapılıyor. Bu sayede Kapalıçarşı aynı zamanda nüfus cüzdanına kavuşacak” dedi. Kapalıçarşı’nın çatısının büyük bir sorun olduğunu ifade eden Demir “Çatı akması Kapalıçarşı’yı çürütüyor. 1980 ihtilalinden sonra kubbeler, beton dökülmek suretiyle çatı haline dönüştürülmüş ve kiremitle kapatılmaya çalışılmış. Kurşun kubbelerin yerinde kiremit çatılar var şu anda, kırık dökük, hiç bakılmamış. Ayrıca çatılarda su depolarından, antenlerden, klimaların dış ünitelerinden geçilmiyor. Buraya mutlaka müdahale edeceğiz”

Başkan Mustafa Demir Kapalıçarşı’da öncelikle yönetim sorununun olduğuna işaret ederek, “Kapalıçarşı ile ilgili herhangi bir karar alınamıyordu. “Kapalıçarşı Esnafları Derneği” iyi niyetle çalışıyor ama yaptırım gücü yok. “Kentsel Dönüşüm Yasası” nın kabulü çok önemli. Çarşıda bir yönetim planı oluşturulacak, herkesin hukuken uymak zorunda olduğu bir yönetim kurulu olmadan karar almak ve uygulamak imkansız oluyordu” diye konuştu. Demir, “Belediye başkanı olarak restorasyonun en iyi şekilde yapılmasına çalışacağım. Çarşının ulaşılabilirliğini sağlayacağız, enerji altyapısını oluşturacağız, kötü görüntüleri bertaraf edeceğiz, çatıların akmasını önüne geçeceğiz. Her yağmur yağdığında altyapı yetersizliğinden dolayı çarşıyı su basıyor. Sorunları ortadan kaldırarak bölgenin tarihi ve mimari değerini, güzelliğini ortaya çıkararak, bir cazibe merkezi, eksiksiz bir turizm alanı haline getireceğiz” dedi.

ÇALIŞMANIN KAPSAMI

Bunca tarihi, kültürel ve ticari önemine rağmen Kapalıçarşı’da; dükkânlarda vitrin oluşturma amaçlı cephe genişletmeleri, dükkânların birleştirilmesi için ara duvarların kaldırılması, dükkân genişletme nedeniyle ara duvarlarda çürütme yapılması veya taşıyıcı kemer ayaklarının kaldırılması, çatı örtüsü ve yağmur suyu iniş borularındaki olumsuzluklar nedeniyle yapının yağmur sularına maruz kalması, çatıda gelişigüzel monte edilen su depoları, klima motorları, tesisat kabloları ve diğer olumsuz uygulamalar, eklenti yapıların ve ikinci katta oluşturulan depoların yapıya aşırı yük getirmesi, sonradan bodrum katların oluşturulması ve bu sebeple yapılan kazı çalışmaları ile kanalizasyon sistemindeki su kaçaklarının zemini gevşetmesi gibi unsurlar yapıda birçok hasar meydana getirmiş. Proje ile hem Kapalıçarşı’nın bahsedilen bu olumsuzlukları giderilecek hem de yapının tarihsel, sosyal, konumsal ve yapısal özelliklerinden kaynaklanan potansiyelleri çevresiyle birlikte değerlendirilerek, kentsel kalitenin arttırılması yoluyla yenileme amacına yönelik uygulamalar yapılması hedefleniyor.

Kapalıçarşı için her biri tanınmış, alanında uzman kişilerden oluşan bir kurul danışmanlık yapıyor. Fatih Belediyesi tarafından paylaşılan projeye dair resmi bilgiler şöyle:

KAPALIÇARŞI DANIŞMANLAR KURULU LİSTESİ

1. Prof. Dr. İlber ORTAYLI
2. Prof. Dr. Mehmet OCAKÇI
3. Dr. Sinan GENİM
4. Prof. Dr. Kutgün EYÜPGİLLER
5. Betül MARDİN
6. Dr. Hayri Fehmi YILMAZ
7. Mustafa ARMAĞAN
8. Prof. Dr. Sadettin ÖKTEN
9. Dr. Mehmet GENÇ
10. Doç.Dr. Yücel UĞURLU
11. Yrd. Doç. Dr. Halil ONUR
12. Dr. Murat TUNCAY
13. Cem ERİŞ
14. Prof. Dr. Ahmet Emre BİLGİLİ
15. Hasan FIRAT
16. İbrahim ÖZEKİNCİ
17. Serhan SARIPINAR
18. Mergül KOTİL

PROJENİN KONUSU VE PROJE ALANI

Kapalıçarşı, dünyanın en büyük ve tarihi değeri olan alışveriş merkezidir. Çarşıyı mevsimine göre günde ortalama 250 bin ile 400 bin kişi arasında insan ziyaret etmektedir. “Kapalıçarşı 1.Etap Yenileme Alanı Yenileme Avan ve Uygulama Projeleri” ile, Kapalıçarşı ve çevresinin tarihsel, sosyal, konumsal ve yapısal özelliklerinden kaynaklanan potansiyelleri düşünülerek, çevresiyle birlikte değerlendirilmesi ve kentsel kalitenin arttırılması yoluyla yenileme amacına yönelik olarak çalışma yapılması hedeflenmektedir.

Kapalıçarşı ve Çevresi Yenileme Alanı (Beyazıt-Molla Fenari- Taya Hatun Mahalleleri), 26.11.2007 tarih 12897 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilmiş ve 25.12.2007 tarih 26737 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Kapalıçarşı yapısının taban alanı yaklaşık 39.000 m².dir. Yapı içerisinde 66 cadde ve sokak, 3600 dükkân bulunmaktadır. Ayrıca çevresinde Kapalıçarşı ile bağlantılı 38 han yer almaktadır. (Hanlar bölgesi ile birlikte yaklaşık taban alanı 45.610,00 m²) Söz konusu yenileme alanına ait proje ve uygulama çalışmalarına hızlı bir şekilde başlayıp sonuçlandırılması, düzenli kentleşmenin sağlanması açısından Kapalıçarşı Yenileme alanı 5 etap halinde projelendirilmektedir. 3 ayrı etapta proje çalışmaları devam etmektedir. Kapalıçarşı ve Çevresi Yenileme Alanı tamamının yaklaşık yüzölçümü ise 110.868,80 m² olup, avan projelerin hazırlanması ile, tüm alanı kapsayan uygulama, statik, elektrik, makine, kentsel tasarım, ve altyapı projelerinin hazırlanması ve zemin etüd çalışmalarının yapılması konularını kapsamaktadır.

HANLAR VE ÇEVRE DÜZENLEMESİ DE YAPILACAK

Kapalıçarşı 3. Etap ve 4. Etap Yenileme Alanı toplam yüzölçümü 10.888,44 m² dir ve proje alanında yer alan han yapılarının Rölöve, Restitüsyon ve Restorasyon Projeleri hazırlatılmış ve onay almak üzere Yenileme Kurulu’na sunulmuştur. 3.Etap içerisinde 8 han ve toplam 634 adet dükkân yer almaktadır. Bu hanlar; Bodrum Han, Alipaşa Han, Yarım Taş Han, Camili Han Ve Çevresi, Lütfullah Han Ve Çevresi, Güllekeş Han, Sarnıçlı Han, Saray Han’dır. 4. Etap Yenileme Alanı’nda ise 9 han ve 444 adet dükkân yer almaktadır. Bunlar; Astarcı Han, Ağa Han, Küçük Safran Han, Büyük Safran Han, Cebeci Han, İç Cebeci Han, Çukur Han, Mercan Han ve Perdahçı Han’dır.

Kapalıçarşı genelde tek başına değerlendirilmektedir, ancak çevresindeki Hanlar Bölgesi de büyük bir önem taşımaktadır. Kapalıçarşı’nın çevresinde tarihi özelliğini yitirmeyen hanlar bulunur. Bu hanların büyük bir bölümü, ticari faaliyetlerin canlılığını koruduğu mekânlar olmayı sürdürmektedir. Hanların iç avlu kısımları günümüzde özgün halinden farklı olarak dükkânların işgalleri altında kalmıştır. Zemin kat dükkânlarının izinsiz olarak büyüttükleri iç hacimleri ve avlu alanının çeşitli kısımlarına yerleşmiş esnaf nedeniyle genelde hanlar görsel değerlerini kaybetmiştir. Benzer şekilde üst katlarda uygulanan ek kat inşaatları da özgün han yapılarının bozulmasına sebep olmuştur. Hatta özgün merdiven kovaları bile tespit edilememektedir. Mevcut dükkânların içleri çoğunlukla müdahale görmüş ve güncel yapı malzemeleriyle yenilenmiş durumdadırlar. Hanlar ile ilgili sorunların giderilmesi ve bu alanların günümüz koşullarına uygun tarihi kimliğine yakışır bir hale getirilmesi amacıyla iki ayrı etapta proje çalışmalarına başlanmıştır.

Kapalıçarşı etrafında yer alan hanlara fonksiyon verilirken fiziki durumları, plan şemaları, ulaşım koşulları vb kriterler göz önünde tutulmuştur. Buna göre alanda genel olarak geleneksel ticaret, el sanatları imalat ve satışı, butik dükkânlar, kafe, restoran ve konaklama fonksiyonları yer almıştır. Kapalıçarşı’nın verimli ve etkin yönetimini sağlamak, muhatap bulmak ve işleri disiplin altına alabilmek için kanuni bazda bir yönetim planı hazırlanarak Bayındırlık Bakanlığı’na sunulmuş ve onay alınmıştır. Hazırlanacak olan yönetim planı ile alan içerisinde yer alan tüm işletmeler, ilgili kurumların izni ile değişiklik ve onarım yapabilecektir. İşletmeler avlu, cadde, sokak gibi ortak alanlara ait temizlik, ısıtma benzeri giderlere katılacaktır. Ayrıca yönetim planında belirlenen şekliyle tüm yapılara ait ısıtma, soğutma, güvenlik sistemi gibi konularda oluşturulacak genel prensiplere katılmak durumunda olacaklardır.