Türkiye’nin İlk Uçak Tasarımcısı Vecihi Hürkuş

Vecihi Hürkuş 1969'da bugün ölmüştü, Apollo 11'in Ay'a fırlatıldığı gün.

Peki kim bu Vecihi Hürkuş? Birçoğumuzun hayatına Gülen Gözler filminde Şener Şen’in oynadığı sakar pilot Vecihi karakteriyle giren Vecihi Hürkuş, aslında birçok başarıya imza atmış fakat yeteri kadar değer görmemiş bir mühendis. Türkiye’de ilk askeri uçağı, ilk sivil uçağı tasarlayan, inşa eden ve hatta ilk özel havayolu şirketini kuran mühendis pilot.

Gülen Gözler’de “Vecihi Geliyor” Sahnesi

Tayyare Mektebi’nde eğitim alan Hürkuş, pilot astsubay olduktan sonra 1. Dünya Savaşı, ardından Kurtuluş Savaşı’nda pilot olarak görev aldı. İstiklal madalyası ve TBMM’den aldığı takdirnamelerden sonra yeni pilotları eğitmeye başladı. Bu esnada atandığı görev sonucu bir uçağa verilen Vecihi adı, uzun zamandır planladığı uçak yapma fikrini tekrar açığa çıkardı. 1924 yılında ganimet olarak ele geçirilen Yunan motorlarını kullanarak bu topraklardaki ilk uçağı imal etti, ve 28 Ocak 1928’de Vecihi K-6 adını verdiği uçağını ilk defa uçurdu.

Vecihi K-6 ve Vecihi Hürkuş

Fakat, Türkiye’de daha uçuş izni vermeye yetkisi olan bir kurum olmadığı için izin almadığı gerekçesiyle ceza yedi. Bunun sonucunda askeri havacılıktan ayrılan Hürkuş, Milli Savunma Bakanlığı’nın Kayseri’de kurduğu Tayyare ve Motor Anonim Şirketi (Tomtaş)’ta görev aldı ve 1927 emrindeki uçakla ilk sivil hava uçuşunu Kayseri-Ankara arasında gerçekleştirdi.

1930 yılında, tatil aylarını Kadıköy’de bir keresteci dükkanında geçirerek, ikinci ama ilk sivil uçağını imal etti: Vecihi K-14.

Vecihi K-14

Vecihi K-14 ve Vecihi Hürkuş

İlk uçuşunu 16 Eylül 1930’da Fikirtepe’de yapan Hürkuş aynı uçakla Ankara’ya döndü ve Uçuş Sertifikası almak için İktisat Bakanlığı’na müracaat etti. Teknik vasıfları kontrol edecek kimse bulunamadığından yine uçuş için müsaade alamadı. 

Bunun üzerine parçalarına ayırdığı uçağını trenle Prag’a götürdü ve orada uçabilir belgesini aldı. Döndüğünde tekrar birleştirdiği uçağı ile Türk Tayyare Cemiyeti yararına 2 kez Türkiye turu yaptı. 

Daha sonra ilk Türk Sivil Havacılık Okulu’nu açtı ve pilotlar yetiştirdi. İlk eğitim ve spor uçağı Vecihi K-15’i, 160 beygirlik Mercedes uçak motorlu deniz botu Vecihi SK-X’i üretti.

Vecihi SK-X

Bunlarla da sınırlı kalmayan Vecihi Hürkuş, zaman zaman zor durumda kalmamak için Tekel ve İş Bankası reklamlarını yaptı ve bazı yardımseverlerden destek aldı.

1951’de beş arkadaşı ile birlikte Türk Kanadı adında havadan zirai ilaçlama yapan bir şirket kurdu fakat anlaşmazlık nedeniyle ayrıldı. 1954 yılında kurduğu ilk sivil havayolu Hürkuş Havayolları da ne yazık ki bazı kazalar ve talihsizlikkler nedeniyle uçuştan men edildi. 16 Temmuz 1969 günü Ankara’da geçirdiği kazada, Apollon 11’in fırlatıldığı gün hayatını kaybetti.

Kısacası, girişimci mühendis pilot Hürkuş, hayal etmekten ve yaratmaktan hiç vazgeçmedi.

Hakkında yayınlanan onlarca belgesele ulaşmak çok basit. Aşağıda ise bir dizinin giriş bölümünde kullanılan Vecihi Hürkuş ile ilgili 2 dakikalık bir animasyon izleyebilirsiniz. Tasarımcı Vecihi Hürkuş’u ölüm yıldönümünde sevgiyle anıyoruz.