Dünyanın İlk Planlı Şehri Plansızlıkla Tanıştı!

Aydın Söke’de Güllübahçe ile Yuvaca Köyü arasında antik Yunan kenti olan Priene, dünyanın ızgara formunda planlanmış ilk kenti olarak anılıyor.

Makila Dağı’nın eteklerinde ve Söke Ovası’nın en batı ucundaki bu tarihi yerleşim yerinin hemen yakınında şu sıralar hummalı bir çalışma var. Adalet Bakanlığı, 1200 kişi kapasiteli yeni Söke Cezaevi’ni inşa ediyor. T tipinde yapılacak cezaevinin yerleşkesinde açık ve kapalı cezaevinin yanı sıra lojmanlar olacak. Yapımına Temmuz 2013’te başlanan ve 750 gün taahhüdü bulunan inşaat bittiğinde tarihi antik kentin yeni komşusu bir cezaevi olacak. Uzmanlar yükselen cezaevi inşaatı karşısında şaşkın. 

Planlı, ölçülü, 80 blokluk kent 

Arkeolog Prof. Dr. Necmi Karul, bir İyon kenti olarak M.Ö. 4. yüzyılda kurulan Priene’nin özellikle 4. yüzyıldaki planlaması ile mimarlık tarihi açısından önemli bir yere sahip olduğunu anlarak şunları söyledi: “Priene’de yolların tümü birbirini dik açı ile keser. Tüm kavşaklar arasındaki mesafe aynıdır ve bu haliyle kent 80 eşit bloka ayrılan bir plana sahiptir. Bu haliyle Priene modern kent planlarının öncüsü; ilham kaynağıdır. Priene’de ‘Demeter Tapınağı’ gibi çok sayıda özel yapı, tiyatro ve belediye binası gibi kamu yapılarının bulunmasının yanı sıra Pompei’yi andıran konutları ile de sıra dışı bir görünüme sahiptir. Priene kenti Efes ile aynı kaderi paylaşmış ve eskiden deniz kenarında iken bugün Menderes Nehri’nin taşıdığı alüvyonlar nedeniyle içerilerde kalmıştır. Priene korunmuş anıtsal yapıları, çevresine hâkim konumu ile Ege kıyısındaki en iyi korunmuş antik kentlerden biridir.”
Priene’nin turistlerin ilgi odaklarından biri olduğuna değinen Karul, ”Elinizde Priene gibi tarihi ve kültürel bir zenginlik varsa çevreyi bu değere göre planlamanız gerekir. Cezaevleri ne yazık ki insanda acı, hüzün gibi duygular çağrıştıran yapılardır. Priene’nin yakın çevresinde bu tür bir yapının inşası ancak plan yapmayı bilmeyenlerin ülkesinde mümkün olabilir” diye konuştu. Priene ile cezaevinin arası birkaç yüzme metre. Bölgede, milli parklar, Apollo Tapınağı, yaklaşık 100 kilometre uzaklıkta da Efes bulunuyor. Tarihi, narenciye bahçeleri ile bilinen sakin bölgede cezaevi yapılması, hem tarih hem de turizm açısından olumsuz karşılanıyor.