Yalı, İnsan ve Murat Belge

Murat Belge’nin kaleme aldığı “Boğaziçi’nde Yalılar ve İnsanlar” kitabı, İletişim Yayınları etiketiyle beşinci baskıya ulaştı. Kitabın en büyük özelliğiyse yüzünü binalara değil, insanların hikâyelerine çevirmesi...

Edebiyat eleştirileri, kuramsal yazıları, tarih, edebiyat ve gezi konularında sayısız kitaplarının yanı sıra İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde yıllardır devam eden Uygulamalı Edebiyat Bölüm Başkanlığı göreviyle tanıdığımız Prof. Dr. Murat Belge, aynı zamanda gazetemizin de yazarı bildiğiniz üzere…

Murat Belge’nin titiz ve kapsamlı araştırması ve kendine has üslubuyla tam bir arşivlik ve evladiyelik değere sahip Boğaziçi’nde Yalılar ve İnsanlar okurlardan gördüğü yoğun ilgi üzerine beşinci baskısına ulaştı.

“Bir Boğaziçi tarihi değil bu; yalıların mimari özellikleri üzerine bir kitap da değil. Yalılardan çok, yalılarda yaşayanların kişilikleri ve hayatları üzerine bir kitap” diye anlatıyor Murat Belge kitabın gözden geçirilmiş yeni baskısını.

Ve devam ediyor: “Her ne kadar mimari bir iddiası olmasa da, Boğaz ve yalılarla ilgili bir şey yazan insan, artık iyice sayıları artan yeni, beton, zevksiz yapılarla ilgilenmek istemiyor. Sonunda ‘bina’ anlatmasan da, anlattığın insanların oturduğu konutlar mimari özellikleriyle ilginç ve çekici olmalı. Bu zorunlu kararı verince, böyle güzelliklere sahip yapıların, birkaç istisna dışında, geçen yüzyıldan kalma olduğu görülüyor. Sözü geçen insanların çoğu da, hiç değilse doğum yıllarıyla, o yüzyılın insanları. Tabii epeycesinin hayatı bu yüzyılda da devam etmiş. Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet boyunca, bu ülkede adı geçen herkes bir şekilde Boğaziçi’yle bağlantılı olmuş. Fransızca ‘histoire’ kelimesi hem ‘tarih’ hem de ‘hikaye’ anlamına gelir. İşte bu kitap da tam bu kesişme noktasına oturmak üzere yazıldı.”

Şanslıysanız kendisinden dinlemek de mümkün

Murat Belge, bu kitap aracılığıyla kaleminin izinde ve birbirinden güzel fotoğraflar eşliğinde kıyın kıyın Boğaz turuna davet ediyor okuru. Bu arada bir hatırlatma: Üstadın bir süredir devam eden ve artık efsaneleşen “Boğaziçi, Yalılar ve İnsanlar Turu” da hâlâ belli aralıklarla düzenleniyor.

“T Vitamini”nin özel tekneyle gerçekleştirdiği bu organizasyonun sonuncusu geçen ay gerçekleşti mesela. İstanbul’un gözbebeği Boğaziçi’nde muhteşem yalıları, koyları, köyleri, birbirinden lezzetli farklı türdeki balıkları, mitolojiden günümüze kadar uzanan hikayeleri, Bizans’tan Osmanlı’ya ve Osmanlı’dan günümüze kadar gelen değişik kültürleri, yaşanmış hayatları, dönen entrikaları ve eski dönem dedikoduları eşliğinde geçmişe doğru bir yolculuk yapılıyor bu gezilerde Belge ile.

Boğaziçi’nin eşsiz mücevherleri

Boğaz’ın Asya ve Avrupa kıyılarında sanat şaheseri sayılan ve değer olarak paha biçilemeyen; 1985-1990 yıllarındaki restorasyonunda, altındaki geniş kayıkhanesi vitrayla kapatılmış Marki Necip Bey Yalısı, 1860 yılında inşa edilmiş, bir adı da Süslü Yalı olan Ethem Pertev Yalısı, Barok bir plan üzerine, duvarları ahşap neoklasik üslupta 19’ncu yy.’ın ikinci yarısında inşa edilen Halil Ethem Paşa Yalısı, Nazım Divanı’nda bulunan bir tarih beytine göre 1699 senesinde inşa edilmiş Amucazade Hüseyin Bey Yalısı, Salih Efendi zamanında Tıp Kongresi’nin yapıldığı Hekimbaşı Salih Efendi Yalısı, 19’uncu yy. başında neoklasik espri anlayışında inşa edilmiş Kont Ostrorog Yalısı, rıhtımındaki iki arslan heykelinden dolayı “Arslanlı Yalı” ismiyle de anılan Sait Halim Paşa Yalısı, Art Nouveau üslubu esintili, rengi, müştemilatları ve konumuyla ünlü Nuri Paşa Yalısı gibi günümüze ulaşan nadir yalıların hikayeleri Murat Belge’nin hem kitabında hem de gezilerinde anlatılıyor. Boğaz’ın Asya ve Avrupa kıyılarında yer alan başlıca semt ve köylerinde yaşananlar da unutulmadan elbette…