MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU
İstanbul Teknik Üniversitesi Maçka Yerleşkesi’nin bulunduğu alan, tarihi kentsel dokusu ve merkezi konumu itibariyle İstanbul’un en değerli bölgelerinden birinde yer almaktadır. Batısında Maçka Parkı, doğusunda konut bölgesi, kuzeyinde eğitim yapıları ile çevrili yerleşke, aynı zamanda Osmanlı Dönemi’nde inşa edilmiş olan tarihi Silahhane, Karakolhane ve Talimhane binalarını da içermektedir. Kampüs alanı, topoğrafik avantajı sayesinde, İstanbul Boğazı vistasına hakim bir konumda bulunmaktadır.
Yerleşke, yarışma konusu olan mevcut İşletme Fakültesi Binası’nın yanı sıra, çeşitli eğitim yapılarına ve sosyal fonksiyonlara ev sahipliği yapmaktadır: Türk Müziği Konservatuvarı, Müzik İleri Araştırmalar Merkezi(MIAM), Silahhane Binası’nda yer alan Yabancı Diller Yüksek Okulu, Sağlık Merkezi, İlköğretim Okulu, İTÜ Vakfı Sosyal Tesisleri, Yemekhane, Suny Derslik Binası(Talimhane) ve Karakolhane Binası’nda yer alan idari birimler ile amfiler, 62378 metrekarelik alan içerisinde konumlanmıştır.
Yukarıda belirtilen tüm olumlu niteliklerle birlikte, İTÜ Maçka Yerleşkesi, bir takım temel tasarım sorunları barındırmaktadır. Alanda yaptığımız incelemeler sonucunda tespit ettiğimiz başlıca problemler şu şekildedir:
> Yerleşke İçi Bütünlük Eksikliği: Yerleşke içerisinde, fiziksel ve sosyal bütünlük bulunmamaktadır. Farklı eğitim yapıları ve programlar, aralarında bir etkileşim olmaksızın, bağımsız binalar olarak işlev görmektedir. Fiziksel ve sosyal bütünlük eksikliğinin temel sebepleri, 5 başlık altında toplanabilir:
> Yerleşke ve Yakın Çevresi Arasındaki Bütünlük Eksikliği: İTÜ Maçka Kampüsü ve yakın çevresi arasında tasarlanmış bir bütünlük yaklaşımına rastlamak mümkün değildir. Yerleşke, ulaşım kolaylığı haricinde, kent içerisindeki merkezi konumunun avantajlarını değerlendirememekte, kentli ile sosyal ve kültürel etkileşimde bulunamamaktadır.
> Mevcut Yapının Topoğrafya Bağlantılarındaki Sorunlar: Mevcut İşletme Fakültesi binasının topoğrafyaya oturumunda birtakım sıkıntılar bulunmaktadır. Yapı, farklı kotlar arası akışkan bir yaya dolaşımı sağlayamamaktadır.
Mevcut yerleşke düzeninde tespit edilen sorunlar ve İTÜ İşletme Fakültesi program gereksinimleri göz önünde bulundurularak geliştirilen tasarım önerileri 2 temel başlık altında toplanabilir:
1- YERLEŞKE TASARIMINA İLİŞKİN KARARLAR
İTÜ İşletme Fakültesi’nin, içerisinde yer aldığı Maçka Yerleşkesi’nden bağımsız düşünülemeyeceği öngörülerek, Kampüs genelini kapsayan, bütüncül tasarım önerileri geliştirilmiştir. Öğrenci ve akademisyenlerin keyifle ve güvenle vakit geçirebilecekleri, sosyal ve kültürel etkileşimde bulunabilecekleri, nitelikli yeşil alanlar içeren, yaya öncelikli bir yerleşke tasarımı hedeflenmiştir. Bu amaçla alınan kararlar şu şekildedir:
Kampüs Bütünlüğü ve Güvenliği
Yeşil Yaya Aksları ve Meydanlar
Yeşil Alanlar
Araç Dolaşımı
Kampüs-Kentli Etkileşimi
2-İŞLETME FAKÜLTESİ TASARIMINA İLİŞKİN KARARLAR
İTÜ İşletme Fakültesi tasarımı, Maçka yerleşkesi için tarafımızca önerilen genel ilke ve uygulamaların devamı ve parçası niteliğindedir. Mevcut yapıdaki sorunlara yönelik çözüm olasılıkları ve talep edilen ihtiyaç programı gözetilerek; çevresi ile uyumlu ve çağını yansıtan bir tasarım gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.
TASARIM SÜRECİNDE GÖZETİLEN TEMEL HEDEFLER,
Proje ana fikri, gözetilen tüm bu etkileşim ve süreklilik ilkeleri doğrultusunda şekillenmiştir. Farklı kotlardan gelen dolaşımların tanımladığı akslar; uzayarak, katlanarak, köprüleşerek, teras ve amfiler tanımlayarak fakülte yapısını oluşturmaktadır.
Proje arazisinin kuzey-güney aksında uzanan dikey yapısı ve 4 yönden gelen potansiyel yaya yaklaşımları nedeniyle yapı, doğu-batı aksındaki kütle hareketleri ile şekillendirilmiştir. Her bir kütle kesiti, farklı dolaşım aksları ve program etkileşimleri önermektedir. Bu sayede, birbirini tekrar etmeyen, 3 boyut kalitesi yüksek mekanlar elde edilmesi mümkün olmuştur.
Bahsi geçen kütle kesitleri, güney-kuzey doğrultusunda sıralanmakta ve aşağıdaki program kurgularını içermektedir:
Kesit 1: 58.5 ve 53.5 kotları arasında amfiye dönüşen dolaşım, yapının giriş mekanını, kütüphane ile etkileşim halinde olması hedeflenen misafir araştırmacı ofislerini ve ön meydana bakan terası oluşturmaktadır.
Kesit 2: Giriş kütlesine takılan ve 58.5 kotu köprüsünü barındıran bu kesitte kütüphane farklı kotlarda çözülmüş, aynı zamanda Endüstri ve İşletme Mühendisliği öğretim üyesi odaları konumlandırılmıştır. 58.5 kotu köprüsü, yapıyı delerek doğu cephesinde vistaya hakim bir teras oluşturmaktadır.
Kesit 3: Korunan ağacın bulunduğu kantin avlusu dolaşımını iç mekana devam ettiren bu kesit, sosyal bir amfi yardımı ile 53.5 kotundaki kantin platformuna ve doğu cephesindeki kantin terasına bağlantı sağlamaktadır. İlgili kesit, üst kotlarda avluya bakan bir teras oluşturmakta, galerili bir sosyal boşluk tanımlamakta, toplantı odaları, laboratuvar ve öğretim görevlisi odalarını barındırmaktadır.
Kesit 4: Zemin katında işlev kurgusu anlamında Kesit 3 ile benzer özellikler taşıyan 4. Kesit, üst kotlarda galerili sosyal boşluk, kat terasları ve derslikler içermektedir.
Kesit 5: 53.5 kotundaki kantin ile 52 kotundaki Oditoryum Fuayesini bağlayan bu kesit, dikey dolaşımları ve tarihi Karakolhane binası ile yeni yapı arasındaki köprüyü barındırmaktadır. 63.36 kotu köprüsü, yeni yapıyı delerek doğu cephesinde vistaya hakim bir teras oluşturmaktadır.
Kesit 6: Yemekhane ve kampüs içerisindeki diğer yapılara en yakın konumda bulunan Kesit 6, 52.00 kotunda Oditoryum ve Fuayesini oluşturmakta, üst kotlarda amfi sınıflara dönüşmektedir.
Süreklilik gözetilerek tasarlanan yapı kesitleri, kuzey güney doğrultusunda galerili sosyal mekanlar ve şeffaf dolaşım aksı ile birbirleri ile bağlanmış, bütünlük ve etkileşim içerisinde olmaları sağlanmıştır. Program yerleşimlerinde kesit kütlesi sınırlarına bağlı kalınmamış, kesitlerde elde edilen fonksiyon etkileşimleri, plan düzleminde de gözetilmiştir.
Yaya Yaklaşımları
Zemin Kotları ve Yaya Hareketi
Fakülte yapısı bahçe katı, kampüs içerisinde tanımlanan yeşil yaya aksları, meydan ve peyzaj alanları yardımıyla, yaya sürekliliğine olanak sağlayan, sosyal, keyifli bir toplanma alanına dönüşmüştür.
Proje Arazisi, +52.00, +53.5 ve +55 olmak üzere 3 temel oturum kotundan oluşmaktadır. Bahçe katı çözümleri, bu kotlar ve aralarındaki süreklilik gözetilerek gerçekleştirilmiştir.
Zemin katında tasarlanan kantin, iç avlu ile +52 kotunu birbirine bağlarken, aynı zamanda binanın doğu cephesinde oluşturduğu teras sayesinde kent ile görsel ilişki kurmaktadır.
Giriş mekanı ile oditoryum arasında uzanan sosyal aks, yapının zemin katındaki fonksiyonlar arasında görsel bağlantı ve dolaşım sürekliliği sağlamakta, aynı zamanda Yemekhane ile ilişkili olan +55 kotu meydanına uzanmaktadır.
Yemekhane önündeki meydanın altında bulunan mevcut kantinin yenilenmesi öngörülmektedir. Bu kantinin oditoryum etkinliklerinde de servis sağlaması önerilmektedir.
Dikey Sirkülasyon Kurgusu
Zemin katında, çeşitli kotlar ve yönlerden gelen yaya sirkülasyonu, dikey dolaşımları içeren galerilerle üst katlara taşınmaktadır. Bu galeri boşlukları, katlar arası görsel etkileşimi arttırmakta, iç mekanda doğal ışık kullanımını mümkün kılmaktadır.
Asansör ve yangın merdiveni kovaları, 58.5 ve 63.36 kotu köprüleri ile kesişen noktalarda konumlandırılmış, bu sayede dikey sirkülasyon sürekliliği desteklenmiştir.
Araç Giriş Çıkışı
İşletme Fakültesi Binası’nda bulunması talep edilen 250 araçlık otopark alanı, 3 adet bodrum katına bölünerek çözülmüştür. Yapının doğu cephesinde, 52.00 kotundan giriş rampasına bağlanan araçlar, 44.85 kotundaki ilk otopark katına ulaşmaktadır. Tüm otopark katları, dikey sirkülasyon elemanları yardımıyla ziyaretçileri yapının sosyal alanlarına yönlendirmektedir.
Protokol ve acil durumlar için kullanılmak üzere talep edilen 5 araçlık açık bekleme alanı, 52.00 kotunda, otopark giriş rampasının yakınında konumlanmıştır.
Tarihi Karakolhane Yapısı Mekan Kurgusu ve Yeni Yapı Bağlantısı
İTÜ İşletme Fakültesi programı kapsamında kullanılması öngörülen tarihi Karakolhane Binası’nın iç mekan bölüntüleri, 1876 yılı Restitüsyon Projesi’ne sadık kalınarak organize edilmiştir. Yapının zemin katında amfiler, derslikler, idari personel ofisleri ve bir kantin yer almaktadır. Bu fonksiyonlar Karakolhane binasında konumlandırılarak, yeni bina ile olan etkileşiminin arttırılması hedeflenmiştir. Yine bu amaçla, yapının zemin kotu olan +63.36, bi köprü yardımı ile yeni binaya bağlanmıştır. Mevcut yapı ile Karakolhane bağlantısı, binanın cephesinin kısmi olarak kapanmasına sebep olmaktadır. Bu durumu iyileştirmek amacıyla, projemizde, Karakolhane bina cephesinin 1876 Restitüsyon Projesi’ne uygun biçimde yenilenmesi öngörülmektedir. Tarihi yapıya olan bağlantı, kütleleşmeden, yenilenen cepheyi vurgulayacak biçimde, yalnızca bir köprü ile sağlanmaktadır.
Karakolhane yapısının üst katında ise, Dekanlık ve İşletme Enstitüsü ofisleri ile toplantı odaları yer almaktadır.
Eğitim Olgusu ile İlgili Yaklaşımlar
Yapı tasarımında gözetilen etkileşim ve süreklilik ilkeleri, eğitim-öğretim pratiklerine de yansıtılmıştır. Alışılagelmiş çalışma ve eğitim mekanlarına alternatif çözümler geliştirilmiştir. Kolektif çalışma alanları, iç ve dış mekan amfileri, yapının çeşitli noktalarında konumlanan özel çalışma odaları sayesinde interaktif çalışma alanları oluşturulmuştur. Akademisyen ve öğrencilerin, ders saatleri dışında da iletişim kurabilecekleri, dinlenme ve çalışma alanları kurgulanmıştır.
Yapı Yüksekliği ve Formu ile İlgili Kararlar
İşletme Fakültesi Binası, tarihi yapılarla çevrili merkezi bir konumda yer almaktadır. Kütle büyüklüklerinin tasarımında, yapının içerisinde yer aldığı kent dokusu ile olan uyumu göz önünde bulundurulmuştur. Yapı, olabildiğince şeffaf ve parçalı biçimde çözümlenmiş, bu sayede komşu olduğu yapılar ile arasında görsel ve fiziksel uyumu sağlanmıştır. Kütle hareketleri ve yükseklik farklılıkları yardımıyla doğal çatı aydınlatma yüzeyleri elde edilmiştir.
İşletme Fakültesinin çevre yapıların yüksekliği ile uyum içerisinde olmasına özen gösterilmiş, bu nedenle ihtiyaç programında yer alan amfi ve sınıfların bir kısmı ile Oditoryum, yapının +49.00 kotunda çözümlenmiştir. Zemin ve üzeri katlarda yer alan 3 galeri boşluğu sayesinde bu katta doğal aydınlatma yapılması mümkün olmuştur.
Oditoryum
İşletme fakültesi binasının, kampüs içerisindeki diğer bölüm öğrenci ve akademisyenlerine de hitap edebilecek sosyal ve kültürel mekanlar barındırması hedeflenmiştir. Bu amaçla İşletme Fakültesi programı içerisinde yer alan oditoryum fonksiyonu yorumlanmış, fuayesi ve meydanı ile bir odak noktası olarak tasarlanmıştır.
Oditoryumun +52.00 kotu Fuayesi, kulüp odaları ile görsel ilişki kuracak biçimde çözümlenmiş, öğrencilerin etkinlik ve sergi amaçlı fuaye mekanını kullanmaları öngörülmüştür.
Yapısal Kararlar ve Malzeme Kullanımı
Bu malzemelere ek olarak; sosyal alanlardaki iç ve dış cephelerin kısmi bölgelerinde doğal bir malzeme olan ahşap kullanımı tercih edilmiştir.
Aydınlatma-Havalandırma Kararları
Sosyal galeri boşlukları üzerinde konumlandırılan açılabilir çatı pencereleri, iç mekana doğal ışık ve havalandırma sağlamaktadır.
Mekan yerleşimleri, mümkün olduğunca cephe hatlarında kurgulanarak, iç mekanda doğal aydınlatma ve havalandırma yapılması planlanmıştır.