Geleceğimizi İyi Paraya Satmışsınız!

Üçüncü Havalimanı'nın inşasının 10 milyar avroya yapılması bekleniyor. İş böyle olunca, toplam maliyeti 32.2 milyar avroya çıkaran en yüksek teklif, yüksek bulundu.

Üçüncü Havalimanı ihalesinde, 25 yıllık işletme süresinin kira bedeli için en yüksek teklifi MAPA-CENGİZ-KOLİN-KALYON-LİMAK konsorsiyumu 22.2 milyar avro ile verdi. Kapalı zarflarda sunulan teklifler sırasıyla 4 milyar avro, 9 milyar avro, 12,7 milyar avro ve 20 milyar avroydu. Teklifler arası uçurum düşünüldüğünde, 20 milyar avroluk teklifin sahibi IC/Fraport’un açık artırmada tek başına kalması, diğer firmaların çekilmesi beklenebilirdi. Ancak 9 milyar avro sunan TAV da, 12.7 milyar avro sunan beşli konsorsiyum da 20 milyar avrodan başlayan açık artırmaya katıldı.

Bu da, söz konusu tekliflerin ‘taktik teklif’ olduğunu gösterdi. Firmalar, 20 milyar avroyu gözden çıkarmıştı. İhale 22.2 milyar avro ile beşli konsorsiyuma kaldı.

Üçüncü Havalimanı’nın inşasının 10 milyar avroya yapılması bekleniyor. İş böyle olunca, toplam maliyeti 32.2 milyar avroya çıkaran en yüksek teklif, yüksek bulundu. BirGün olarak 25 yıllık süreyi kabaca hesaplamaya çalıştık. Hesabımızı muhafazakar tuttuk. Bizim hesabımız, toplam kira bedeli ve toplam yatırım maliyetinin ilk 16 yılda edilecek gelirle fazlasıyla karşılanacağını gösteriyor. Kalan 9 yıllık sürede ise toplam gelir 50 milyar avroyu bulabilecek. Ancak burası Türkiye ve 25 yıllık bir sürenin ‘risksiz’ hesapları, pratikte doğacak sonuçlarla uyumlu olmayabilir. Hesaplar şunu gösteriyor:

70 MİLYON HAZIR YOLCU

Atatürk Havalimanı 2012 yolcu trafiği 45 milyon. Bir önceki yıla göre yolcu sayısında yüzde 20 artış gerçekleşti. Üçüncü havalimanının 70 milyon yolcu kapasiteli ilk etabı 2017-2018’de tamamlanacak. 2019’da ikinci etapla birlikte kapasite 90 milyon yolcuya çıkacak. Üçüncü havalimanı açılınca Atatürk Havalimanı kapatılacak. Tahmini hesabı, 2019 yılına göre yapalım. 2019 yılında Atatürk Havalimanı kapatıldığında, yıllık yolcu trafiği kapasitesi -Atatürk’ün kapasitesindeki yetersizliği de düşünerek her yıl yüzde 5-6 artış varsaysak- 70 milyona yükselmiş olacak. 70 milyon yolcu potansiyeli doğrudan üçüncü havalimanına aktarılacak.

Üçüncü havalimanı şartnamesine göre, işletmeciler dış hat giden yolcu başına 20 avro, dış hattan gelip dış hata giden transit yolcu başına 5 avro, iç hattan gelip dış hata giden yolcu başına 3 avro ücret alacak. İç hat yolcu gidişi için de ücret 3 avro olacak.

2019’DA 1,2 MİLYAR AVRO

Atatürk Havalimanı’nın yolcu trafiğinin üçte ikisini dış hatlar yolcuları oluşturuyor. Bu durumda, üçüncü havalimanı 2019 yılında açılır açılmaz, 90 milyonluk yolcu kapasitesinin 70 milyonu Atatürk Havalimanı’ndan aktarılmış olacak. 2019 yılı yolcu geliri, kaba bir oransal hesapla 410 milyon avro olabilecek.

Üçüncü havalimanında hava trafiğini de DHMİ değil işletmeciler yapacak. Buradan elde edilecek gelirin, yolcu trafiğinin yarısı kadar olabileceği belirtiliyor.

Ek olarak Atatürk Havalimanı’nın duty free, cafe, restoran, mağaza işletmecileri olduğu gibi Üçüncü Havalimanı’na geçecek. Havalimanının büyüklüğü nedeniyle, Yeşilköy’den üç kat kadar fazla mağaza açılabilecek. Buradan elde edilecek kira gelirinin de 200 milyon avro olacağı düşünülürse, sadece 2019 yılında Üçüncü Havalimanı’nın yıllık geliri 810 milyon avro olabilecek.

ATILIMLA YÜKSELECEK

Atatürk Havalimanı’nda yolcu trafiğindeki artış, havalimanının olanakları nedeniyle kısıtlı kalsa bile, havayollarının verdiği rekor sayıdaki yeni uçak siparişlerinin alınmaya başlanacağı 2019 yılı havacılık sektörü için yeni bir atılım dönemi olacak. Bu sayede, söz konusu trafik çok kısa sürede yakalanabilecek, izleyen yıllarda yıllık artışlar Atatürk Havalimanı’ndaki gibi yüzde 10-20’li oranlara varabilecek.

YATIRIMIN DÖNÜŞÜ 7 YIL

Havacılık uzmanları, bu hesaba dayanarak konsorsiyumun 10 milyar avroluk toplam yatırım maliyetini, 7 yıl gibi bir sürede geri alabileceği öngörüsünde bulunuyor.

Havalimanına 25 yıl için 22,2 milyar avro kira vermeyi garanti eden beşli ortaklık, gelirlerde yıllık ortalama yüzde 10 artış varsayılırsa, izleyen 9 yılda kira bedelinin tamamını elde edecek. Yaklaşık 9 yıllık işletme süresi, kira ve yatırım bedelinden bağımsız olacak. Kalan 9 yılın toplam geliri -yıllık yüzde 10 büyüme hesabıyla- 50 milyar avroyu geçebilecek. Ek masraflar, faiz giderleri, personel giderleri gibi normal işletme giderlerinin gelirlerin yarısı kadar tutuğu düşünülse bile, kar hanesine 25 milyar avro geçecek.

YENİLERİ İZLEYECEK

Elbette 25 yıl çok uzun bir süre. Burası da Türkiye. Konsorsiyumun, bu kadar uzun vadeli bir hesap üzerinden ihaleye girdiği düşünülemez.

Üçüncü Havalimanı, İstanbul için yepyeni rant alanları demek. Bugün 22.2 milyar avroyu iktidara aktarmayı vaat eden 5 ortak, Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasıyla ortaya çıkacak gayrimenkul alanında, Üçüncü Havalimanı için gerekli yol, köprü gibi altyapı çalışmalarında ve havalimanının etrafında şekillenecek kentleşmede, kendilerine yeni yatırım alanları bulmuş olacak.

Ormanlar göller ne olacak?

Cumhuriyet tarihinin en büyük ihalesi olan Üçüncü Havalimanı, 10 milyar avro yatırım maliyeti, 22.2 milyar avro kira bedeli ile ana akım medyada geniş yankı uyandırdı. Manşetlerden görülen haberde, tarihin en büyük yatırımının heyecanı ve ‘Türkiye vizyonu’ vurguları görülüyordu. Ancak 150 milyon yolcu kapasitesi ile dünyanın en büyük havalimanı özelliğini kazanacak Üçüncü Havalimanı, konumu ve ‘gereği’ düşünüldüğünde, gurur duyulacak bir tablo ortaya koymuyor. Havalimanı için hazırlanan ÇED raporlarında, projenin yüzde 90’ının orman ve göl alanı üzerine kurulacağı belirtiliyor. İstanbul’un kuzey ormanları gerek havalimanı gerekse de havalimanı etrafında şekillenecek rant alanlarıyla birlikte yok olacak. Bu ormanlar, İstanbul’un ‘akciğerlerleri’ni oluşturuyor. Havalimanı için, bölgedeki 70 göl ve gölet kurutulacak, kapatılacak. Su kaynaklarının kuruması, bölgedeki barajları etkileyeceği gibi, ranttan kurtulan ormanlık alanı da etkileyecek.

Atatürk Havalimanı gibi altyapısı, ulaşım yolları hazır bir havalimanını büyütmek yerine kapatma yoluna giderken, bomboş bir ormanlık alana yeni havalimanı açmanın gerekliliği ve ‘fırsat maliyeti’ de tartışmalı konulardan biri olarak ortada duruyor.