Katılımcı, Torbalı Belediyesi Belediye Hizmet Binası Pazaryeri ve Otopark ile Yakın Çevresi Ulusal Mimari Proje Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

Giriş: Yarışma Alanının Kavranma Biçimi, Sorunlar-Potansiyeller

Kentler zaman çizgisi boyunca mekansal karakteri açısından aşınmaya uğrar. Aslında kent, defalarca silinen ve üzerine yeniden yazılan palimpsest gibidir. Amnezi ve anlam yitimi bir kenara bırakılacak olursa, bir kentin mekanlarını aşındıran esas etken, değişen zaman-mekan çizgisindeki eskimişliktir. Başka bir deyişle, kullanıcının ve/veya arzularının farklılaşması ya da alan üzerinde toplumsal mutabakatın çözülmesi sadece işlevsel yetersizliği, kimlik bunalımını ya da temsiliyet sorununu ortaya çıkarmaz aynı zamanda kamusallık, anıtsallık gibi mekansal döngüde değişen anlamsal açılımları da kentsel mekanda aşındırır. Yeniliklere/yenilemelere ihtiyaç duyulan tam da bu noktada, kentsel mekanın karakteri bir tür kaos alanı ve atıl bölge olarak kalır. Bunun anlamı, aşınan ve çözülmeye uğrayan kentsel mekanın yeni bir kimlik ve anlamla güncellenmesi gerektiğidir. Torbalı ilçesinde kentin giriş kapısı niteliğini taşıyan, kentin merkezini oluşturan ve ticari aks üzerinde önemli bir konum işgal eden yarışma alanı da kaotik örgüsü, zaman-mekan çizgisinin değişimiyle birlikte gelen eskimişliği ve kimlik buhranıyla çerçevelenmiştir. Alanın bu mevcut dokusu, metaforik bir içerikle, üzerindeki yazıların kazınması/silinmesi gerekliliğini ve üzerine yeniden bir metin yazılmasının önemini işaretler. Mevcut haliyle önemli arterlerin kesişiminde tanımlanan kavşak niteliğinde küçük bir meydan ve meydanın batı hattını çevreleyen resmi kurum, ticari alan ve otoparklardan oluşan bileşenler, yarışma alanının yenilenmesi gereken yüzünü oluşturmaktadır.

A, B ve C alanları olarak sunulan yarışma alanı, birbirinden kopuk üç kentsel parça olarak sunulmuştur. A alanı, önünden Kazım Dirik Caddesi’nin geçtiği meydanı da kapsayan ve mevcut belediye hizmet binası ile pazaryerinin konumlandığı en geniş kentsel parçadır. B alanı, otopark olarak kullanılan bir boşluktur. A ve B alanları birbirinden İsmet Paşa Caddesi ile ayrılırken, kuzeybatı aksı boyunca uzanan bu iki alanın batısında İzban hattı bulunmaktadır. İzban hattının batısında ise C alanı konumlanmaktadır. İsmet Paşa Caddesi üzerinden geçilen bir altgeçitle Abdi Erel Caddesi’ne açılan altgeçit, C alanıyla zayıf bir bağlantı sunmaktadır. İzban hattı burada ayırıcı, yalıtıcı, sınırlayıcı, kuşatıcı bir doğrusal hat sunmaktadır ve alanlar arasında taşıt trafiğini sağlayan herhangi bir arterin yarattığı kopukluğa benzemeyen bir kentsel bağıntının kaynağıdır.

Yarışma alanının bu mevcut dokusal karakteri, yeni proje önerisinde temel bir yeniden çerçeveleme yapılmasını gerektirmiştir. Yeniden çerçevelenen A, B ve C alanları, iki tür çerçeve içerisine alınmıştır. Bunlardan ilki, yarışma şartnamesinde belirtilen üst ölçekli işlevsel dağılımın üç ayrık kentsel parçaya nakledilmesidir. Böylece A alanında kapalı otopark, pazaryeri ve meydandan oluşan bir kamusal örüntü kurgulanırken B alanında, yeni belediye hizmet binası konumlandırılmıştır. C alanında ise katlı otopark ve restoran çözümlenmiştir. Başka bir deyişle, palimpsest niteliğindeki kentsel mekanın, çözülmüş ve aşınmış mevcut dokusu kazınmış ve ilk tabaka olarak işlevsel bir yeniden çerçeveleme gerçekleştirilmiştir. Yeni tasarım önerisinde A, B ve C alanlarının içine alındığı ikinci çerçeve ise kent merkezinin mevcut dokusundaki buhranın aşılarak kimlik, aidiyet, anlam ve temsiliyetin güncellenmesidir. Bu amaçla projede temel bir tasarım stratejisi oluşturulmuştur.

Kamusal Süreklilikte Katmanlaşma

Projenin temel tasarım stratejisi, kamusal süreklilikte katmanlaşma üzerine kurulmuştur. A alanının mevcut kaotik görünümü, çoğul karakterli bir mimari tasarım sorununa evrilmiş ve alanda hem otopark sorununu hem pazaryerini hem de meydanlaşmayı çerçeveleyen bir çözüm önerisinin geliştirilmesi beklenmiştir. A alanındaki 720 araçlık kapalı otopark ve pazaryerinden oluşan çok işlevli tasarım kurgusu, gerçekte, meydan olgusunu da karşılaması gereken bölge olarak ortaya çıkmıştır.

Yeni tasarım önerisinde A alanında yaratılması istenen kamusallık örgüsü, meydan kavramının işlevsel içeriğindeki değişimlere bağlı olarak biçimlenen bir rota izlemektedir. Perşembe günleri pazaryeri olarak kullanılabilecek bir meydan, diğer günlerde ise aktif, günün her saatinde farklı kullanıcı gruplarına hitap eden açık sosyal alanlar donatılmış bir meydan ve güncel, işlevsel, gece ve gündüz sürekli kullanım alternatifleri yaratan, çevresiyle güçlü ilişkiler geliştiren, kentsel yaşam kalitesine katkı sağlayan bir meydan beklentisi, işleve uygun şekilde değişen/dönüşen mekanlar(a) yerine/ek olarak meydan örüntüsünü karşılayabilecek birden fazla alanın tasarımlanmasına yol almıştır. Belediye Hizmet Binası’nın B alanındaki konumuyla, perşembe günleri de dahil olmak üzere kesintisiz bir kamusal yüz sunması, A alanında da kopukluk ve süreksizlikten arındırılmış bir meydanın inşası anlamına gelmektedir. Bu amaçla projede, pazaryerinin aktif olduğu perşembe günleri de dahil olmak üzere kesintisiz bir kamusallığın tanımlandığı alternatif bir meydan yer katmanı yükseltilerek elde edilmiştir. Bunun anlamı, perşembe günleri aktif olan pazaryerinin kurulduğu zemin kotundaki meydanın sadece üst kota taşındığı değildir fakat aynı zamanda B alanında konumlanan Belediye Hizmet Binası’nın daimi duruşuna karşılık gelen alternatif kamusal örüntünün katmanlaşma aracılığıyla yeniden çerçevelendiği ve devam ettirildiğidir.

Projede A alanının tasarımında rasyonel kurguyla biçimlendirilmiş dört tabaka bulunmaktadır. Bunlardan ilk üçü, Kazım Dirik Caddesi’ne açılan mevcut küçük meydan alanıyla bütünleşen ve bu ana artere L biçiminde uzanan ilk katmanı oluşturmaktadır. Ana arter boyunca çevrelenen yer katmanındaki açık mekanlar, yönlendirici ve kentlinin durup-oyalanabileceği bir düzlem sunmaktadır. Kentlinin meydana adım atacağı bu ilk eşik, L biçimli ve farklı yükseltideki üç katmanın saçak örüntüsüne dönüşmesiyle tamamlanmaktadır. Böylece üst kotta inşa edilen dördüncü katmana geçmeden önce zemin kotunda tasarımlanan meydan ve pazaryeri için korunaklı, yönlendirici, farklı kullanım olanakları sağlayan bir mekansal düzenek oluşturulmuştur. L biçimindeki bu üç saçak örüntüsü, sökülüp-takılabilen esnek tasarım kurgusuna sahip donatılarla perşembe günleri için pazaryerinin tezgah gereksinimini karşılarken diğer günlerde, farklı kullanım olanaklarına uygun biçimde farklı adaptasyonlara uyarlanabilen kent mobilyasına dönüşmektedir. Böylece meydanın zemin kotunda tezgah modülünün farklı adaptasyonlarıyla oturma birimi, konser alanı, sergileme mekanı ya da sinema gösterimi gibi kamusal etkinliklere imkan verecek bir mekanizma belirmiştir. L biçimli bu saçak örüntüsü aynı zamanda iklim koşullarına göre meydanda korunaklı mekanların oluşturulmasını sağlamış ve bunun da, meydanın kullanım yoğunluğunu artıracağı düşünülmüştür.

A alanının tasarımında yer alan ve alternatif meydan alanı yaratan dördüncü katman ise, diğer üç katman gibi bir saçak örüntüsü tanımlamak yerine zemin kotundan yükselerek yatay bir kent terası oluşturmuştur. Bunun iki anlamı bulunmaktadır. İlki, zemin kotundaki meydanda perşembe günleri kurulan pazaryerinin kapladığı meydan alanını, üst kota taşıyarak meydanın, kesintisiz bir imgesinin yaşatılmasıdır. İkinci anlamı ise, Belediye Hizmet Binası’nın anıtsal yüzüne açılan kamusal bir tabakanın inşa edilmesi olup bu, üst kotta da kamusal akışın ve kamusal örgünün sürekliliğiyle sonuçlanmaktadır. Yer katmanından koparak üst kotta yatay ve geniş açıklıklı bir teras şeklinde ortaya çıkan bu dördüncü katmanın konumuyla ilgili de bir parantez açmak gerekmektedir. Saçak şeklinde oluşan diğer üç katman, kentin merkezine davetkar bir L biçimiyle açılmaktayken, üst kotta alternatif meydan yaratan teras şeklindeki bu son katman, İzban hattının hemen doğusuna ve demiryolu hattı boyunca yerleştirilmiştir. Böyle bir konumun seçilmesi, projede bilinçli bir tasarım kararının uygulanması içindir. Buna göre, İzban hattı, yani demiryolu, kente gelen ve kentten ayrılan özneler için bir başlangıç ve bitiş hikayesi sunmaktadır. Doğrusal bir hat boyunca devam eden İzban hattından bakış ve proje alanından İzban hattına bakış, böylece, farklı yükseklikte konumlanan özneler için kentsel deneyimin çeşitlendirilmesini içermektedir. Yer katmanından yükselerek üst kotta inşa edilen bu yeni kamusal katmana İsmet Paşa Caddesi üzerinden geçilmektedir. Arter üzerinde küçük bir giriş nişi yaratarak, geniş açıklıklı bir merdivenle alternatif meydan katmanına ulaşılmaktadır. Bu dördüncü katman üzerinde meydana getirilen boşluklu alan, çeşitli işlevsel donatılarla zenginleştirilmiştir. Ayrıca bir katman şeklinde üst kotta konumlanan bu meydandan B alanında konumlanan Belediye Hizmet Binası’na da geçiş sağlanmıştır. Böylece alt ve üst katmanlar arasında kamusallık örüntüsü geçirgen, akışkan, kesintisiz ve süreğen şekilde Belediye Hizmet Binası’na referans veren bütüncül bir tasarım girdisi olmuştur.

B alanında konumlanan Belediye Hizmet Binası, A alanının alt ve üst kotundan beslendiği iki kamusal akıntı ile doğrudan bir bağıntı içerisindedir. İmar planı notlarına uygun şekilde konumlandırılan Belediye Hizmet Binası, prizmatik bir kütle gövdesi ile yükselmektedir. Belediye Hizmet Binası’na ana giriş, İsmet Paşa Caddesi üzerinden sağlanmıştır ve caddenin kotu, birinci bodrum kat seviyesine indirilerek belediye binasının önünde geniş açıklıklı bir yaya allesiyle bütünleşen bir giriş aksı meydana getirilmiştir. Bu giriş aksı, A alanından B alanına akan kamusal örgünün devamıdır. Belediye binasına diğer bir giriş ise, A alanındaki yer katmanından koparak alternatif bir meydan oluşturan katmanın bir köprü şeklinde B alanına doğru uzanmasıyla gerçekleşmiştir. Bu giriş düzlemi, doğrudan meclis salonu katına bağlanmakta ve şeffaf belediyecilik ilkesi doğrultusunda kamunun toplantılara eşlik edebileceği bir sistemi işaretlemektedir. Protokol girişi ise, 4519. Sokak üzerinden verilmiştir. Yapının plan düzeni, kısmi boşaltmalar ve kısmi konsollar aracılığıyla şekillenmiştir. Yapının orta aksında tanımlanan düşey sirkülasyon sistemi, birimler arasında dengeli bir mekansal dağılımın gerçekleşmesini sağlamış ve planimetrik kuruluştaki yatay sirkülasyonun dağılımı daha esnek ve çeşitlendirilmiş bir içerikle ele alınmıştır. Yapının cephe örgüsü ise prizmatik gövdenin düşey ve yatay yönde çerçevelenmesiyle tasarımlanmıştır.

Son olarak yarışma alanları arasında İzban hattının batısında kalan C alanına değinilecektir. Yarışma şartnamesine uygun şekilde C alanına katlı otopark ve açık-yarı açık-kapalı mekanlardan oluşan bir restoran çözümlenmiştir. Prizmatik gövdeli kütle, üst kottaki teraslarıyla A alanına yani meydan-pazaryeri örüntüsüne ve B alanındaki Belediye Hizmet Binasına doğrudan bakış sağlamaktadır. Ayrıca İzban hattının doğu ve batı alanlarını birbirine bağlayan altgeçit boyut ve konum olarak aynen korunmuş, sadece mekansal iyileştirmeler önerilmiştir.

“Yer”in Sözü

Proje, yarışma alanında öncelikle şartnameye uygun olarak işlevsel bir yeniden çerçeveleme gerçekleştirmiştir. İkinci olarak ise alanın çoğul karakterli mekansal açılımlarına olanak sağlaması amacıyla, katmanlaşma üzerinden tasarım stratejisi geliştirmiştir. Böylece kamusal süreklilikte katmanlaşma, yeni tasarım önerisini biçimlendiren temel bir çıkış kaynağı haline gelmiştir. Dahası böyle bir katmanlaşmanın inşası ve önerilmesi, zaman-mekan çizgisindeki eskimişlikleri ve bulanıklıkları ortadan kaldırarak geleceğe yönelik bir tasarım senaryosu üretmiştir.