Geriye sadece fotoğraf kaldı

İnşaatı başlayan Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi kapsamında yapılacak çalışmalardan biri de uzun yıllar önce yıkılan Topçu Kışlası'nın yeniden inşa edilecek olması.

1780’de III. Selim döneminde inşa edilen ve Kirikor Balyan’ın mimarı olduğu Halil Paşa Topçu Kışlası, Hint ve Rus mimarilerinden izler taşıyan bir binaydı. Bugüne sadece fotoğraflarda kalan bina, 1938’de İstanbul valiliğine ve belediye başkanlığına atanan Lütfi Kırdar’ın isteği ve Avrupalı şehir planlamacılarından Henri Prost’un tavsiyesi üzerine 1940’ta yıkıldı; yerine Taksim Gezi Parkı inşa edildi. Taksim Kışlası adıyla da bilinen binanın yeniden ayağa kaldırılma sürecini uzmanlar şöyle anlattı:

* Tayfun Kahraman (TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı): Topçu Kışlası’nın yıkılması ne kadar hatalıysa, bugün yeniden yapılması bir o kadar hatalı. Çünkü orada 19. yy. mimarisini tamamen yeniden taklit edilip bir replika yapılacak. İstanbullulara rağmen İstanbul’un en kamusal mekanı, kültür merkezi adı altında işgal ediliyor. Taksim Kışlası’nın inşasıyla birlikte alan çok boğucu bir meydan haline gelecek.

* Korhan Gümüş (Mimar): Bu alanda Topçu Kışlası’ndan çok daha değerli bir şey, bir kentsel tasarım var, İstanbul’da yapılmış tek kültür vadisinin girişidir burası. Dolayısıyla mevcut olan bir kültür mirasını yok edip, onun yerine bir taklit bina yapmanın, koruma standartlarıyla uzaktan yakından alakası yok. Bu bir ucube olur çünkü yaratıcı bir süreçte tartışılmamıştır. Bu projeyi bugüne kadar saklanma nedenini görünce anladık. Mimarlık birinci sınıf öğrencisi bile böyle bir proje yapmaz.

* Eyüp Muhçu (Mimarlar Odası Başkanı): Taksim, cumhuriyetin, demokrasinin, emeğin meydanı olarak son derece özgün bir yere sahiptir. Bu proje şehircilik ilkelerinden, mimarlık anlayışından uzak, tamamen meydanın kimliğini ortadan kaldıran, rant ve ideolojik amaçlı bir projedir. Gezi Parkı yok edilecek, halkın dinlenme, eğlenme amaçlı kullanımı ortadan kaldırılacak ayrıca deprem gibi bir afette toplanma alanı olarak kullanılan bu alan yok edilmiş olacak.

* Afife Batur (Mimar): Varlığı ve yeri bilinen bir tarihi yapının rekonstrüksiyonu yapılabilir; fakat elde yeterli belge olması koşuluyla. Topçu Kışlası’nın birçok fotoğrafı var ama planlarının, cephesinin, malzeme bilgisinin vs. var olduğunu ben bilmiyorum. Oradaki nikah dairesini kaldırıp kent parkı haline getirmek varken İstanbul’da yapılmış Osmanlı kışlalarının en göze batanlarından birini oraya dikmek kentleşme açısından bana ters geliyor. Topçu Kışlası, son derece oryantalist bir kışladır ve çok büyüktür. Devasa bir ağırlık verecek oraya. Rant kokan projeler bunlar.