Bursa Merkez Bankası’nın Yıkılmasına Dair…

Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu tarafından tasarlanan Bursa Merkez Bankası'nın 27 Eylül Pazar günü başlayan yıkımına dair Mimarlar Odası Bursa Şubesi ve DOCOMOMO Türkiye bir açıklama yayınlandı.

Kaynak: Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Alan Başkanlığı

Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu tarafından tasarlanan ve 1967 yılında inşa edilen Bursa Merkez Bankası, tasarımcıları tarafından “özgün Akdenizli bir yapı” olarak tanımlanmış. Mimarlar Derneği 1927 tarafından Mayıs 2001’de yayınlanan “Şevki Vanlı Düşünceler ve Tasarımlar” kitabında binaya dair aşağıdaki bilgiler yer alıyor:

Bursa Merkez Bankası Hakkında

Banka ve lojman gibi iki farklı kullanışın, aynı yapıda buluşması programlanmıştır. Evlerin bankaya ait olması, banka mekanlarını tasarımda öncelikli kılmıştır. Alt katlarda, bankacılığın kuralcı yaşamı, banka holünden başlayarak temel kararlarda egemen hale gelmiştir.

Giriş Kat Planı

Arsa bitişik düzen içerisindedir ve ana cadde batıda yer almaktadır. Bursa’nın kent profilinin arkada olması nedeniyle, evlerin gündüz bölümleri arka cepheye alınmıştır. Ön cepheye gelen yatak odaları, Akdeniz mimarisine özgü teraslardan dolaylı ışık almakta, batı güneşinden korunmakta, banka katıyla da bu yöntemle bir uzlaşma sağlanmaktadır.

Asma Kat Planı

Teras katında, sosyal tesisler büyük saçak altında serbest düzen içerisindedir. Cephede üst katlardaki kapalılık, alt katlarının büyük açıklığıyla birleşerek, ana fonksiyonu güçlendiren bir farklılık oluşturmakta, kaldırımı örten arkat bu yaklaşımı desteklemektedir.

Yapı, derinliği olan parçaların tekrarıyla oluşmuş, bu parçalar özel bir ritm ile düzenlenerek, tasarımın ana dili kurgulanmıştır. Cephedeki boşluklar, derinlikler, üçüncü boyut değerlerini güçlendirmektedir.

Taşıyıcılar, içeride ve dışarıda brüt beton, duvarlar beyaz sıva ve doğramalar alüminyumdur. Galerinin merdiven korkulukları ve tavan kaplaması ahşaptır. Döşemeler çoğunlukla taştır. Yapı özgün bir Akdenizlidir.

Kolon yinelemeleriyle kurulan ritm, doluluk ve boşluklarla oluşan armoni, derin gölgeleri tasarıma güç vermektedir. Tasarımın dört temeli: farklı işlevlerin aynı imgede toplanması, arsanın kavisli ve blok bir yapı düzeni içinde yer alması, ön cephenin batıya, arka cephenin ise Bursa’ya bakmasıdır.

Kaynak: ArchNet

DOCOMOMO_Türkiye Çalışma Grubu’nun Bursa Merkez Bankası rekonstrüksiyonu kararı ve yıkımının başlaması üzerine yaptığı açıklama şu şekilde:

Kaynak: Çağdaş Türkiye Mimarlığı Twitter Hesabı (https://twitter.com/mimarliktarihi_)

“Bursa Merkez Bankası yapısı, 1965 yılında açılan ulusal mimarlık yarışmasında birincilik kazanan Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu’nun projesine göre 1967 yılında inşa edilmiştir. 1988 yılında Mimarlar Odası Ulusal Mimarlık Ödülleri ve Sergisi kapsamında ‘Yapı’ dalı ödülünü de almış olan bu eser, 1990 yılında Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescillenmiştir. Merkez Bankası yapısı, 2014 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne giren Bursa’nın Hanlar Bölgesi tampon alanında tescilli bir eser olarak yer almaktadır. Yapı, yirminci yüzyılın ikinci yarısının uluslararası modern mimarlık dilindeki özgün, nitelikli ve tarihi kentsel çevre ile uyumu gözeten tasarım yaklaşımıyla hem Bursa kent merkezinin tarihi katmanlarından birini oluşturan modernleşme sürecinin önemli temsilcilerinden biri, hem de Türkiye’nin modern mimarlık mirasının litetatürde hak ettiği yeri almış bir örneği olarak öne çıkmaktadır.

Özgün tasarım özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar varlığını sürdürmüş olan yapı hakkında, strüktürel zayıflık gerekçesiyle, Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından “rekonstrüksiyon” (yeniden yapım) kararı alındığı anlaşılmaktadır.

DOCOMOMO_Türkiye Çalışma Grubu olarak, rekonstrüksiyonun yapının belge değerini tümüyle ortadan kaldıran bir uygulama olması nedeniyle çok zorunlu haller dışında tercih edilmemesi ve Bursa Merkez Bankası’nın yapısının özgünlüğünü ve bütünlüğünü kaybetmeden korunabilmesinin öncelikli hedef olması gerektiğini; bu çerçevede, verilmiş olan rekonstrüksiyon kararının yeniden gözden geçirilmesi ve güncel koruma teknikleri kullanılarak yapının yıkılmadan, güçlendirilerek korunması için çalışmaların yapılması hususundaki görüşümüzü Yüksek Kurul’la paylaştık.

İtirazlara rağmen yıkım çalışmalarının başlamış olmasını üzüntüyle karşılıyoruz; konunun takibine devam edeceğiz.”

Mimarlar Odası Bursa Şubesi’nin konuyla ilgili açıklaması da şu şekilde:

Kaynak: Çağdaş Türkiye Mimarlığı Twitter Hesabı (https://twitter.com/mimarliktarihi_)

“Tescilli Bursa Merkez Bankası binası ile ilgili devam eden Rölöve-Restorasyon ve Güçlendirme proje çalışmaları çerçevesinde, taşıyıcı sistem analizi Uludağ Üniversitesi ve İMO Bursa Şubesi tarafından yapılmış, değerlendirmeler sonucunda önerilen kolon mantolamasının yapının cephe karakterini tamamen bozacağı endişesi ile, Bursa Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu tarafından Temmuz 2020′ de rekonstrüksiyon kararı alınmıştır. Söz konusu yapı Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından ilan edilen Ulusal Çarşıbaşı Proje Yarışma alanı içinde yer alan ve çok değerli uzmanlardan oluşan yarışma jürisi ve Oda’mız ilgili komisyonları tarafından başından beri takip edilmektedir. Teknik değerlendirmeler sonucunda Bursa Kültür Varlıkları Koruma Bölge Kurulu yapı ile ilgili rekonstrüksiyon kararı almış, ayrıca jüri tarafından yarışma şartnamesinde de yer aldığı üzere korunması gerektiği belirtilmiş ve yarışma sonuçlanana kadar ayakta kalması önerilmiştir. Ancak Bursa Büyükşehir Belediyesi güvenlik tedbirleri nedeniyle yapının yıkımına başlamıştır.

Mimarlar Odası Bursa Şubesi, yarışma sürecini takip edecek ve yapının yeniden yapımı konusunda gereken çalışmaları yürütecektir.”