Kentsel dönüşüm başlarken birkaç söz

Taraf Gazetesi yazarı Murat Önderman'ın kentsel dönüşümle ilgili yazısı...

Geçen zaman farklılaştırıcıdır. Yaşantı tekilselleştiricidir. Aynı zamanda alınan ve birbirinin eşi olan kazaklardan birini giydiğimizi, diğerini sakladığımızı farz edelim. Bir süre giyilen kazak, diğerinden lekeleri, iz ve kat yerleri, yıpranmışlığı, renginin solukluğu bakımlarından farklılaşmıştır. Onları aynı kazaklar olarak görmek zordur artık.

Binalar, sokaklar ve mahalleler de böyledir; zaman ve sahne oldukları/sahneledikleri yaşam, onları ister istemez farklılaştırır ve tekilselleştirir.

İstanbul tarihinin derinliği bakımından diğer pek çok metropole “fark atan” bir kent. O’na kimliğini kazandıranlar arasındaki “kaotik” kent dokusunda, farklı kültürleri barındırması kadar, tarihiliğinin de payı vardır.

Suriçi’ne bakalım: bir yandan, Süleymaniye: bir tür siyasi/dini “evrenselin” mimari simgesi olması için yapılmış, bundan dolayı kentteki en yüksek tepelerden birine yerleştirilmiş, tarihi yarımadanın neredeyse her yerinden görünen, gösterişsiz ama görkemli ve usta işi bir eser. Diğer yandan, Haliç; eski İstanbul’un Marmara kıyısındaki “yoksul” semtleri: Kumkapı, Cankurtaran vs. Sanki kentin üzerinden, gökyüzünden aşağıya atılmışlar da, nereye düşmüşlerse orada öylece kalakalmışlar gibi duran sokaklar, caddeler, meydanlar. Ortak bir mimari aklın oluşturamayacağı, büyük ölçüde kendiliğinden meydana gelmiş, örümcek ağına benzeyen bir kent dokusu. İhtiyaç gerektirdikçe atılan bir betonun, dam akınca serilen bir naylonun, yarım kalan bir yapının belirsizliği ile örülen, açık uçlu bir doku. Aynı aklın ürünü olması ihtimali olmayan ve zamanla “üreyen” bir tür mimari estetik. Tekilselliğin, tekrarlanmayanın estetiği. Kırık döküklükteki, kirin rengindeki, çamurdaki, yamukluktaki, tenekedeki, dam üstündeki eski lastikteki estetik.

Tarihi İstanbul’un estetik cazibesi, Süleymaniye’nin simgelediği bu mimari “evrensellikle”, kagir ev tekilselliğini, zamanın ve yaşantı yoğunluğunun (yıkılan evler, yıkılma tehlikesiyle boşaltılan evler, dökülen sıvalar, solan boyalar, eğrilen çerçeveler vs.