Satın Alma, “10 Ekim Anıtı ve Anma Yeri” Proje Yarışması

PROJE RAPORU

Giriş

“Nerede bir can ölse, oralı olur yüreğim.
Olmalı zaten. Olmazsa insan olmaz yüreğim.” Ahmed Arif

Ankara Garı önünde yaşanan bu olay sadece orada kalmadı, acısı ve üzüntüsü tüm ülkeye dağıldı. Anmak, unutmamak…Toplumu etkileyen önemli bir olayın gelecek kuşaklar boyunca anılması için tasarlanan bir anıt… İzmir Garının karşısında yer alan Asteğmen Besim Bey Parkı, herkesi derinden üzen bu olayı ve acı kayıplarımızı anma, barışı düşünme-düşleme ve dinlenme alanı olarak yeniden kurgulandı. İzmir’de emek, barış ve demokrasi savunucularından biri olarak bu anma alanıyla birlikte umudu ve barışı kendi içerisinde de yeşertti.

Anıt

.. “Hangimiz ilk önce
nasıl ve nerde ölürsek ölelim,
seninle biz birbirimizi
ve insanların en büyük davasını sevebildik
dövüştük onun uğruna ,artık yaşadık diyebiliriz”..

Dile getirilmeyi bekleyen sloganlar, hayaller, fikirler, hepsi bir an içinde parçalandı. Bu parçalanma bir son değil, anmanın bir başlangıcı, fikirlerin ölümsüzlüğünün boşlukta yankılanmasını ve tekrar ses bulmasını ifade ediyordu. Fikirlerin yaşatılması ve dayanışmanın devam etmesi o günden geriye elimizde kalanlardı. Anıtı tasarlarken, yaşanan olayın(bu katliamın) acısının derinliğini ve etkisinin yoğunluğunu betimlerken aynı zamanda dayanışmanın ve umudun önemi vurgulanmak istendi.

Ankara Garı önünde bir araya gelen bir çok farklı insan da tıpkı bu parktaki farklı ağaçlar gibi birbirleriyle kardeşçe sarılmış, birlik ve beraberlik için orada bulunuyorlardı. Bu insanlar anıtta dikey elemanlarla ifade edildi. Patlamayla birlikte yiten 103 hayat ise kesilen ağaçlar gibi, dikeyliğin keskin bir şekilde kesilmesi ile soyutlaştırıldı. Bu boşluğa karşılık gelen mekan bize bir anma alanı olarak kaldı.

Patlamanın yarattığı etki ile dikeyliğin altında, havada asılı kalan sözler, fikirler ve barış hayalleri dallandılar. Birbirine destek olan bu dallanma, anıtı ziyaret edenler, geçenler, o güne şahit olup sağ kurtulanlar ile aralarındaki dayanışmayı simgeledi. Bizler burada, barış çağrılarının bugünkü taşıyıcıları haline geldik. Parkın yoğun ağaç dokusu ile bütünleşen anıt, umutların yeşertilmesini ve geleceğe taşınmasını simgeledi.

Anma Mekanı

Anıt ve anıtın etrafında oluşan anma mekanının tasarımında mevcuttaki yoğun ağaç dokusunun da kullanılarak orman etkisinin yaratılması istenildi. Bu dokunun arasına yerleşen strüktür, doluluğu ile birliktelik hissi yaratan bir dikey peyzaj karakteridir. Düşeyde oluşturduğu geometrisiyle bu ormanın bir parçası olarak, çevresindeki ağaç dokusuna uyum sağlar. Aynı keskin geometri, patlama anının yarattığı etkiyi bizlere aktarırken, aynı zamanda birlik ve beraberliği, omuz omuza durmayı anlatır. Altında açılan boşlukta yaşamlarını yitirenler anılır. Strüktürün konumlandırılması Alsancak Garı’nı karşılayacak şekilde konumlandırılır. Anıtın etrafında tasarlanan oturma duvarları, toplanma alanı yaratmaya imkan sağlarken, parkın günlük kullanımı da anıtın etrafında toplanır. Anma günlerinde anıtın ortasındaki boşluğun birleştirici ve bütünleştirici bir anma yüzeyi olarak kullanılması ön görülür. Strüktürlere yazılmış olan isimlere karşılık gelen zemine yerleştirilmiş ışıklarla hayatını kaybeden 103 kişi sembolize edilir. Anıt, taş duvarlar ve bu duvarlarda yer alan sözlerle çevrelenir.

Bütüncül Park kurgusu

Alsancak Garı karşısında bulunan Asteğmen Besim Bey Parkı, ana ulaşım akslarının ve İzban, tramvay,otobüs gibi toplu taşıma alternatiflerinin kesişiminde konumlanır. Parkın Kordon tarafındaki karşı cephesinde iş hanları ve ticaret merkezleri yoğunluk oluşturur. Ayrıca yayaların da Kordon sahile inmek için kullandığı ana aksın başında yer alır. Dolayısıyla parkın mevcut kullanımı bekleme, aktarma yapma, buluşma ve geçip gitme olarak tanımlanabilir. Bundan dolayı öneri park içi yollar tasarlanırken mevcut yaya sirkülasyonu göz önünde bulunduruldu. Temel olarak bir giriş aksı ve etrafında ise parkın deneyimlendiği bir ikinci aks ile birlikte kurgulandı. Giriş aksı, anıta doğrudan bağlanırken önünde anma alanı oluşturuldu. İkincil aks ise parkın içerisinde, uzaktan bu organik alan içerisinde anıtın silüetinin deneyimlenmesini, farklı açılardan bakışlar ile ağaç gövdeleriyle olan ritmini sunarken kullanıcılara doğal bir yürüyüş parkuru da sağlar.

“Buyrun, oturun dostlar
hoş gelip sefalar getirdiniz.” Ölüme dair-Nazım Hikmet

Parkın mevcut durumu kullanıcılara oturma ve dinlenme imkanı sunar. Bu kullanım göz önünde bulunduruldu. Merkeze konumlandırılan anıt parkın ve anma ritüelinin ortak ve birleştirici unsuru olarak bulunur. Onu çevreleyen ve parka sızan yığma kayrak taşından oturma duvarı ile park, odağında anıtın bulunduğu bir anma mekanı haline evrilir. Oturma, durup düşünme hissini pekiştiren bu yığma duvar parkın Ankara ile olan gönül bağını tamamlar nitelikte yontma sözleri üzerinde barındırır. Doğal yürüyüş yolu üzerinde yer alan oturma blokları parkın kullanıcılarını misafir etmek üzere aks çevresinde belirir.

Anma mekanı olan park farklı kullanımlara yer verir. Tasarlanan aydınlatma kurgusu sayesinde parkın gece kullanımı da aktif hale getirilmeye çalışılmıştır., Aydınlatma ile anıt şiirsel bir görünüm kazanmıştır. Park içerisindeki aydınlatmalar sirkülasyon, güvenlik ve tasarımı destekler nitelikte düzenlenmiştir.

Parkın içerisinde bulunan BİSİM bisiklet kiralama park alanı, konumunun yarattığı kullanım sorunlarından dolayı Kordon yoluna uzanan akstaki kaldırım kenarına taşınması önerilmiştir. Aynı zamanda BİSİM bisikletlerinin yanına kişisel bisiklet park alanı da eğik metal bir eleman olarak eklenmiştir.

Strüktürün Yapım Aşamaları

140 cm -180 cm boyutları arasında 20 cm eninde, 103 tane çelik eleman alt kısmı düz, üst kısmı çeşitli sivriliklerde olacak şekilde hazırlanır. Hazırlanan 103 tane çelik elemanın her biri, aralarında 8 cm kalacak şekilde, çelik bağlantılarla, kaynak yöntemiyle birbirine bağlanarak anıtın havada asılı olan kısmı fabrikada oluşturulur. 450 – 650 cm boyutları arasında 20 cm eninde taşıyıcı çelik kolonlar parka getirilerek betonarme temel dökülerek monte edilir. Anıtın havada kalacak kısmını taşıyacak olan çelik bağlantılar kaynak yapılır. Fabrikada hazırlanan anıtın havada asılı kalacak kısmı getirilerek daha önceden hazırlanan taşıyıcı kolonlara kaynak yapılarak bağlanır.Proje sahasında taşıyıcı kolonlar inşa edilir. Anıtı tamamlayan diğer kolonlar, anıtın üç tarafını çevreleyerek Liman Caddesinden gelen aksı kuvvetlendirecek ve ana yönelimi vurgulayacak şekilde monte edilerek anıtın yapım aşaması tamamlanır.

Bitkisel Tasarım

Parkta mevcutta bulunan yoğun ağaç dokusu, ağırlıklı olarak palmiyeler, çam ağaçları ve farklı türdeki bir çok ağaç türünden (bkz. Bitki Müdahale Paftası) oluşmaktadır. Mevcutta bulunan ağaçlar korunmuştur. Değiştirilebilir ağaçlar arasında işaretlenmiş olan palmiyelerden ‘Washingtonia Filifera’ türünün iki tanesinin taşınması önerilmiştir (bkz. Bitki Müdahale Raporu). Alanda bulunan mevcut çalı türünden ‘Pittosporum Tobira’ gibi çalılar öncelikli olarak parkın diğer taraflarında kullanılması önerilmiştir.Mevcutta bulunan ‘Pinus Brutia’ ve diğer ağaçların da yoğun oluşturduğu gölge nedeniyle asitlik ve gölge-yarı gölge alanlarda yaşayabilen, yer örtücü olarak kullanılmak üzere ‘Hedera Helix ‘ önerilmiştir. Anıtın etrafındaki oturma duvarlarının arkasında ‘ Berberis Thunbergii Atropurpurea’ çalı kullanımı önerilmiştir. Parkın otopark ile arasındaki sınır duvarının önüne, duvar değiştirilmeyecek şekilde 1.80 metre boyuna ulaşması hedeflenen ‘Laurus Nobilis’ ile perdeleme yapılmıştır. Böylelikle arkadaki otopark alanıyla görsel ilişki kesilerek, park içerisinde bulunma hissi güçlendirilmiştir.

Zemin Tasarımı ve Kentsel Mobilyalar

Parkta iki tipte döşeme önerilmiştir. Anıtın yer aldığı yerde sert peyzaj elemanı olarak 15x60x5 cm ölçülerinde Granit plak taş önerilmiştir. Taş doğrultusu giriş aksındaki perspektifi kuvvetlendirici şekilde dikeylik ve perspektife vurgu yapılmıştır. Parkın daha doğal kısımlarında ise yumuşak peyzaj elemanı olan Levostab yürüyüş yolu önerilere doğa, park hissinin canlı kalması önerilmiştir.

Metal ağaç ızgarası strüktür altındaki granit döşeme yöneliminde perspektif güçlendirici doğrultuda tasarlanmıştır. Aydınlatma 3 farklı aydınlatma türü önerilmiştir. Giriş aksı direk üstü aydınlatmayla vurgulanırken ve yürüyüş yolu bollard ve direk üstü armatürlerle aydınlatılmıştır. Çeşitli çalı ve ağaçların vurgusu için kazıklı çalı aydınlatma armatürü kullanılmıştır.

Savaşa İnat Barış
Hemen, Şimdi!