- 24 Şubat 2021
- 21390 defa okundu.
Vitus Commodities Algoritma Fabrikası
İzmir Urla’da bulunan, artık kullanılmayan sabun fabrikası, enerji pazarında kullanılan yapay zeka teknolojileri geliştiren Vitus Commodities’in Algoritma Fabrikası’na dönüştürüldü.
ONZ Mimarlık projeyi anlatıyor:
Urla, İzmir’de bulunan 1200 metrekarelik iki katlı taş bina, yeni bir üretim ortamının merkezi olmaya ve ihtişamlı günlerini yeniden yaşamaya hazırlanıyor. 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı döneminde küçük atölyelerde sabun üretildi. Osmanlı İmparatorluğu tarafından gerçekleştirilen hammadde vergi indirimleri ve yurt dışından makinelerin taşınmasının kolaylaştırılmasıyla 19. yüzyılın ortalarında daha büyük ölçekli sabun fabrikaları kurulmaya ve kullanılmaya başlandı[1]. Bu fabrikalar daha çok zeytinciliğin yaygın olduğu bölgelerde kurulmuştur. Bunlardan en önemlilerinden birisi İzmir’in Urla ilçesidir. 16. yüzyıla ait bir dizi kayıt, Urla bölgesinde üretilen özel bir sabundan bahsetmektedir[2]. Tarihçiler, 1920’lerde mevcut sabun fabrikasının bulunduğu alanın çok yakınında başka bir sabun fabrikasının varlığını varsayıyorlar[3]. Kayıtlar, mevcut sabun fabrikasının 1950-1970 yılları arasında dört dönemde inşa edildiğini gösteriyor. Sabun yapımında böylesine zengin bir geçmişe sahip olan fabrika, görevinden çıkana kadar uzun yıllar faaliyetini sürdürdü. Şu anda terk edilmiş ve Vitus Commodities tarafından satın alınana kadar çürümeye terkedilmiştir.
Vitus Commodities, Yapay Zeka Teknolojilerini, Makine Öğrenimi ve Derin Öğrenmeye odaklanarak, küresel olarak işlem gören enerji piyasalarında kullanan bir enerji firmasıdır. Araştırma odaklı firma, merkezini Urla’ya taşıma kararı alarak, Algoritma Fabrikası olarak düşündükleri yeni çalışma alanlarının ancak tarihi bir fabrika yapısının dönüştürülmesi ile mümkün olabileceğini düşünerek eski sabun fabrikasını yeni çalışma mekanı olarak seçtiler. Hayallerini gerçekleştirirken aynı zamanda halihazırda var olan bir yapıya yerleşmektense çürümeye terk edilmiş bir yapıyı dönüştürerek kültürel bir değer yaratmanın farkındalığı ile hareket etmişlerdir. Böylece yeni merkezlerinin yer alacağı bölgenin, kültürel hafızasında çok önemli bir yeri olan Tarihi Sabun Fabrikası’nı dönüştürerek yeni komşularına hediye etmişlerdir. Tarihi taş bina büyük bir potansiyel vaat ediyordu ancak çok fazla çalışma gerektiriyordu. Yeni araştırma merkezinin tasarımı ve uygulaması ONZ Mimarlık tarafından gerçekleştirildi. 2017 yılının temmuz ayında başlayan restorasyon ve yenileme çalışmaları 2020 yılının haziran ayında tamamlandı.
Urla İskele Mahallesi’nde kayıtlı sabun fabrikası, İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 17.01.2008 tarih 2894 sayılı kararı ile 2. Grup korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescillidir. Aynı zamanda İzmir I Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 05.07.1996 tarih ve 6121 sayılı kararı ile belirlenen I. Derece Arkeolojik Sit Alanı sınırları içerisinde kalmaktadır. Fabrika, kuzeybatı-güneydoğu ve kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan iki dikdörtgen kütlenin oluşturduğu “L” şeklinde bir kurguya sahiptir. Kaba yontu taşlarla betonarme sistemde inşa edilmiştir. İki katlı yapının üzeri beşik çatıyla örtülü ve Marsilya tipi kiremitlerle kaplıdır. Alt sıra pencerelerine kadar sıvalı, üst kesimleri ise sıvasız olan cephelerin üst kesimini, iki sıra tuğladan oluşan bir saçak dolanmaktadır.
Ortak araştırma laboratuvarının tasarımı için ONZ Mimarlık, bu özel yapının büyüklüğünü tam olarak ortaya çıkarmak için, özellikle alanın etkileyici bir ahşap çatıyla kaplandığı üst katta bir açık alan tasarımı kullandı. Bu açık plan, bütünü tam olarak algılama fırsatı verirken mekanlar arasındaki sürekliliği sağlamaktadır. Toplantı odası, idari ofisler gibi mahremiyet gerektiren mekânlar, mekân akışını bozmamak ve hatta mekan sürekliliğini sağlamak amacıyla tüm mekân içinde hücreler şeklinde tasarlandı. Sürekli değişen ve gelişen çalışma modelleriyle, modern çalışma ortamları artık sadece masa başı çalışanlardan oluşmadığından, insanlara mekansal olarak farklı çalışma alanları sağlanmıştır. Vitus Commodities’in dinamik çalışma rutini bir istisna değildir. Vitus Commodities’in yeni genel merkezinin tasarımı, bu yansıma akılda tutularak gerçekleştirildi. Hatta pandemi döneminde bu mekan kurgusunun bir zorunluluk olduğu anlaşılmıştır. Yapı her ne kadar pandemi öncesinde tasarlansa da çalışma mekanlarının çeşitliliğinin tasarımda düşünülmesi, pandemi sırasında işini evden verimli bir şekilde yapmanın zor olduğunu düşünen artan sayıda çalışanlara yüksek mekansal verimliliği sağlarken, kullanıcıların ilginç ve çok çeşitli etkileşimlerini teşvik eden yeni bir çalışma mekanı sağlamaktır. Çalışanlar ve ziyaretçiler üst katta bulunan mini mutfakta atıştırmalık ve içeceklerin tadını çıkarabilir, sessiz çalışma alanında çalışabilir veya dinlenebilir veya beyin fırtınası alanında tartışmalara katılabilir. Zemin kat, daha özel ve sessiz ofis odaları ve toplantı odaları için ayrılmıştır.
Bölge için tarihi bir öneme ve kentin hafızasında önemli bir yere sahip olan Tarihi Sabun Fabrikası’nın özel bir araştırma laboratuvarı olarak dönüştürülmesi yabancılaştırıcı olarak yorumlanabilir. Fakat bu sorunlu endüstriyel mirasın yenilenmesi ve yeniden işlevlendirilmesi sonrasında bölge halkı tarafından ziyaret edilebilecek ve kullanılabilecek bir mekana dönüştürülmesi tasarımın ana hedeflerinden biri olarak ele alınmıştır. Bu sorumluluğun bilincinde olarak, avluya bakan cephede oldukça büyük bir kısmı halka açık bir sanat galerisine ayrılmıştır. Aynı zamanda avlu ise zamanında sabun üretimi içi kullanılan eski makinelerin, yapıdan çıkan el ilanları ve diğer malzemelerin de sergileneceği bir açık hava müzesine dönüştürülerek yerel halkın ve ziyaretçilerin bu tarihi yapıyı deneyimleyebileceği şekilde kurgulanmış ve tasarlanmıştır. Binanın üretim günlerini anımsatan devasa metal kazanlar da oturma ünitesi olarak yeniden tasarlanarak peyzajda sergilenmektedir. Bu sebeple avlu tamamen yayalaştırılmış ve araçla ulaşım avlu dışından sağlanmıştır. Malzeme tercihlerinde binanın endüstriyel arka planıyla uyumlu olacak şekilde beton, ahşap ve korten metal geniş bir yer kaplamakla birlikte Vitus Commodities’in dinamizmini yansıtmak için mekanlarda farklı renkler kullanılmıştır. Ve yine bu sebeple zemin katta döşeme ve tavan beton bırakılarak elektrik kabloları açığa çıkarılırken, birinci katta ahşap çatı strüktürünü korumak amacıyla tüm armatürler gizlenmiştir.
ONZ Mimarlık tarafından dönüştürülen Tarihi Sabun Fabrikası, birlikte çalışmanın aslında bir zorunluluk değil bir gereklilik olduğunun fark edildiği bir dönemde, rahatlamanın ve oyunun da çalışmanın bir parçası ve ayrılmazı olduğu bilinciyle tasarlanmıştır. Yapı bir araya gelmenin, paylaşmanın ve yeni fikirler üretmenin heyecanını yaşayabilecekleri ama aynı zamanda korunaklı bir merkez olmayı amaçlamaktadır.
[1] S. ÖZTÜRK, “Osmanlı Devleti’nde Sabun Sanayii”, Türkler, C. 10, Yeni Türkiye Yayını, Ankara 2002, s.781-790.
[2] Halil Sahillioğlu, “Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1525 Yılı Sonunda İstanbul’da Fiyatlar”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 3, Aralık 1967, s. 52.
[3] Stephanos Grillis. Urla İskelesi. (Taş baskı 1924) (www.klazomeniaka.com)
Etiketler
