3. Mansiyon, (Kadıköy, Hasanpaşa: Yaş Alanlar Kulübü ve Konaklama Birimi), Sosyal Merkezler Mimari Proje Yarışması

MİMARİ RAPOR

Metropoliten kentlerin gün geçtikte artan yoğunluğu ve hareketliliği, yalnızca kentlerin fiziksel özelliklerini değil aynı zamanda toplumsal niteliklerini de önemli ölçüde etkilemektedir. Farklı etnik kökenlerden, sosyo-ekonomik yapıdan, farklı yaş gruplarından, fizyolojiden ve psikolojiden oluşan toplumun her bireyinin ayrı ayrı yaşam standartlarının geliştirilmesi giderek zorlaşmaktadır. Kentsel yaşam koşulları, özellikle de toplumun dezavantajlı kesimleri (engelli, yaşlı, çocuk… vb.) için daha sorunlu hale dönüşmektedir. Bu yüzden, toplumun her bireyinin temel ihtiyaçlarını karşılamak, yaşam kültürünün iyileştirilmek ve geliştirilmek, bilhassa dezavantajlı kesim için, bir zorunluluk haline gelmektedir.

Mimarî açıdan bu sorunun çözülmesi için birlikte yaşam kültürünün geliştiği, tüm farklılıkları gözeten, demokratik toplum yaşamının desteklendiği, yaşam kalitesini artıran, ekolojik odaklı, sürdürülebilir kamusal mekânların artırılması gerektiği öngörülmektedir. Özellikle de salgın sürecinde kapalı mekânlarda yaşama zorunluluğu bunu açık bir biçimde göstermiştir (Salgın süreci aynı zamanda dezavantajlı kesimin bakış açısıyla görmeyi ve bu şekilde bu bireylerin ihtiyaçlarına karşı duyarlılığı daha da artırmıştır). Bundan dolayı üretime dayalı, sosyal etkileşimi artıran kamusal alanların gelişimine yönelik farklı çalışmalarda, farklı uygulamalar ve yaklaşımlar geliştirilmektedir. Bu çalışmada da proje konusu, alanının bulunduğu konum ve kısıtlamaları etkin kamusal alan kullanımı anlayışının izlenmesine yönlendirmiştir.

Çalışma konusu; Yaş Alanlar Kulübü, çevre ile anlamlı ve kalıcı etkileşim arzusunda olan ileri yaşlardaki bireyleri hedef alan, kullanıcıların sosyal hayata katılabileceği, bir arada olabileceği, hobilerini gerçekleştirebileceği ve deneyimlerini farklı kuşaklarla paylaşabileceği bir sosyal merkezdir. Dolayısıyla bu merkezin açık ve kapalı alanlarıyla birlikte kullanıcı ihtiyaçlarına cevap veren, sürdürülebilir, günlük hayatın nabzına uygun ve erişilebilir olması gerekmektedir.

Tasarım alanı çevresinde, iç avlulu bitişik nizam yapılaşmalar bulunmaktadır. Bu yapılaşma kuzey yönünde oldukça yoğun ve sık bir yapı silueti oluşturmaktadır. Çevre siluetindeki yapıların kat yüksekliklerinde kademelenme hareketleri görülmektedir. Kuzeydeki bu yoğun yapılaşmaya benzer biçimde, güneyde Kurbağalı Caddesi üzerindeki Karikatür Evi, Kadıköy Belediye binası gibi kamusal yapılar ve onlarla ilişkili ticari işlevli yapılar da bulunmaktadır.

Proje alanı çevresindeki yeşil doku, yapılaşmanın içinde sıkışmış ve kamusal alan dışında kalan pasif yeşil alanlar olarak göze çarpmaktadır. Kamusal alanların geliştirilmesi yaklaşımıyla tasarımda kullanılan sosyal yeşil alanlar ve perma-kültür alanları ile yeşil dokunun aktive edilmesi hedeflenmiştir.

Özellikle büyük kentlerin bir sorunu haline gelen betonlaşma, kişi başına düşen yeşil alan kullanım alanlarının azalması ve üretim anlayışının giderek kaybolması perma-kültür yaklaşımının önemini artırmaktadır. Dolayısıyla, çalışmada hem çevre düzenlemelerinde hem de Yaş alanlar merkezi ve konaklama birimlerinin kat düzenlemelerinde kullanıcılar için perma kültür uygulama alanları tanımlanmış, üretim ve yeşil alan kullanımının arttırılmasının yanında, perma-kültürün rehabilite edici etkisinden de faydalanılmak istenmiştir.
Yaş alanlar Kulübü ve Konaklama Birimi tasarım sürecinde ana kararlar alınırken doluluk- boşluk, kademelenme-çekilme ilkeleri esas alınmıştır. Tasarım alanı, parsel ölçülerine uygun olarak 4×4 ve 2×2 m ölçülerinde ızgaralara bölünerek bir modüler sistem oluşturulmuştur.

Bu sisteme; plan düzleminde, üçüncü boyutta açık, yarı açık ve kapalı alanların oluşumunda, doluluk-boşluk yaratımında ve çevre düzenlemelerinde bağlı kalınmıştır.
Proje şartnamesine bağlı olarak, Yaş Alanlar Kulübü ve Konaklama Birimi, 269 ada 62/40 numaralı parselde konumlandırılmıştır. Ancak projeye ait iç mekân çözüm kararları, bulunduğu parsel üzerinde bölümlendirilmiş ızgara akslar referans alınarak oluşturulmuştur. Aks düzeni ana taşıyıcı betonarme elemanlar ve taşıyıcı niteliğe sahip olmayan, sürdürebilir ahşap elemanlar ile cephede vurgulanmıştır. Bu şekilde iki ayrı bina kütlesi arasında bütünlük oluşturmak amaçlanmıştır. Birbirine bağlı olarak oluşturulan modüler hareketlilik ve imgesel olarak farklılıklarına rağmen toplumun her bireyinin bir zincir şeklinde dinamik bir bütünün parçası oldukları ifade edilmiştir.

Yaş Alanlar Kulübü; ihtiyaç programı dahilinde iki bodrum kat, zemin, birinci, ikinci ve üçüncü kat olmak üzere toplamda beş kattan oluşmaktadır ve iç bahçeli olarak çözümlenmiştir. Kapalı mekân algısı minimumda tutulmuştur. Proje alanı Faik Bey Sokağı’ndaki çok katlı bitişik nizam binalar ile az katlı Tarihi Karikatür Evi arasında bulunmaktadır. Yaş alanlar Kulübü binasının bu cephede bağlayıcı ve dengeleyici bir görev üstlendiği düşünülerek, proje programına uygun kademeli boşaltmalar yapılmıştır. Bu boşaltmalar çeşitli etkinliklerin (dinlenme, izleme, üretme… vb.) gerçekleşebileceği açık, yarı açık teras alanlar sunmuştur. İç ve dış ortam ilişkisi sürekli hale getirilmiştir.

Yaş Alanlar Kulübü’nün zemin katında mevcut doku ile bütünleşme sürdürülmüştür. Giriş holünün hemen yanında ana salon ve aktivite alanı, kuzeydoğu cephesindeki ve giriş cephesindeki açık alanlarla etkileşim halindedir. Bu katta ayrıca muhtarlık ve yönetim birimi yer almıştır. Birinci katta seminer ve atölye birimleri yer alırken; ikinci katta terasla bağlantılı dans-spor alanı konumlandırılmıştır. Son katta da kat bahçesi bağlantılı yemek yeme alanına yer verilmiştir. Kullanıcılar için kat bahçesi üretim alanı, hobi mutfağı ise ürettiklerini değerlendirme alanı işlevini üstlenmektedir. Bodrum katlarda ise otopark ve teknik birimler bulunmaktadır. Otopark girişi de Faik Bey Sokağı’ndan sağlanmaktadır.

Bitişik nizamda bulunan konaklama birimlerinde hem cadde yönünde hem de iç bahçe yönünde mekânsal gerekliliklere de dikkat edilerek malzeme farklılıklarıyla bir hareketlilik kazandırılmıştır.
Konaklama birimi ve Yaş alanlar kulübü arasındaki aks çeşitli dinlenme alanları ve peyzaj alanları düzenlemeleriyle canlı tutulmuştur. Modülerlikle geliştirilen görsel strüktürel elemanlarla iki bina arasındaki ilişki güçlendirilmiştir. Yönlendirmeler yapılmıştır.

Karikatür Evi ve bahçesi çalışma alanı için verilen kısıtların yönlendirmeleriyle bir izleme ve dinlenme alanı olarak projenin önemli bir parçasını oluşturmuştur. Malzeme seçiminde bu yapıyla uyumlu olacak şekilde cephe kaplamalarında ve strüktürel elemanlarda ahşap malzeme kullanılmıştır. Ahşap doğal ve sürdürülebilir malzeme olmasının yanı sıra kullanıcılarda bıraktığı sıcak, tinsel etkiden faydalanılmıştır.

Sonuç olarak, bu çalışmada; kentlerimizin giderek zorlaşan koşullarında varlıklarını sürdürmek mecburiyetindeki yaşlı kesime, kapalı mekânlar yerine soyutlanma hissini en aza indirgeyecek açık/yarı açık ve kapalı mekânlarla onları yaşama kazandıran etkinliklerin yer aldığı ortamlar sunmanın yolları aranmıştır. Kat bahçeleriyle, çevreyle doğrusal etkileşim kuran, esnekliğe, sürdürebilirliğe izin veren bir tasarım önerisi geliştirilmiştir.