Finalist, Büyükada Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

İkinci kademeye geçen proje.

DAYANIKLI ADA

Hafızanın Geleceğe Aktarımı

Bütüncül proje önerisi ‘HAFIZA’yı öncelerken adanın mevcudundaki sıradanlaşma ve tükenme, ekosistemin kırılganlığı, yapılı çevrenin afetlere açıklığı, toplum ve değer sistemindeki değişim ile kendi kendine yeterlilik konularındaki şoklara ve krizlere karşı geliştirdiği ‘Dayanıklılık Eksenleri’ ile gidişatı tersine çevirmeyi amaçlar. Bu nedenle bu bütüncül proje önerisinin adaya yüklediği kimlik “DAYANIKLI ADA” olarak belirlenmiştir.

DAYANIKLI ADA konsepti içerisinde önerinin genel yaklaşımını en iyi yansıtan mekân FAYTON MEYDANI’dır. Nispeten küçük bir alan olsa da birkaç asırlık geçmişi ile adadaki yaşamsal katmanların okunabileceği hafıza mekanlarının başında gelmekte ve “ÇARŞI’NIN AVLUSU” olarak yüklenen açık alan rolüne ek olarak proje önerisi ile birlikte ada kültürünün yaşatıldığı bir KÜLTÜR KOMPLEKSİ rolü eklenmiş, meydanın ağırlık merkezi ve yönlenişi kilise ve çevresindeki tescilli yapılarla ilişkilendirilmiş, Fayton Meydanı ve ona ulaşan akslar, Saat Meydanı’ndan farklı olarak SOYUT ve SOMUT KÜLTÜREL MİRASI da içerecek biçimde kültür, sanat, tasarım ve mimarlıkla işlevlendirilmiştir. Çarşı bölgesinin bitişik nizam dokusu içerisindeki bu açıklık; afet, su yönetimi ve yeşil sistemin sürekliliği konularında da çözüm fırsatı olarak görülerek ada bütününe ilişkin stratejiler ve mekânsal kararların BAŞLANGIÇ NOKTASINI oluşturmuştur.

MEKANSAL ÇÖZÜMLER:

FAYTON MÜZESİ: Meydandan kaldırılan FAYTONLARI farklı şekilde tekrar meydana getirecek ve meydanın kullanımını engellemeyecek bir hafıza mekânı olarak meydanın izdüşümünde bir kalıcı tematik sergi alanı tasarlanmıştır. Alanın çok yakın geçmişindeki hafızasına referansla bu sergi alanı, “FAYTON MÜZESİ” olarak isimlendirilmiştir. Yalnızca faytonlar değil fayton kültürünün bileşeni olan arabacılar, atlar, arpacılar, seyisler ve diğer aktörler konu edilecektir. Bu müze Fayton Meydanı’ndaki yaşamı kültürel yönden desteklemek ve etkinleri organize etmek için önerilen FAYTON MEYDANI KÜLTÜR PLATFORMU’na bağlı olacaktır. KALICI SERGI MEKÂNI’nda yer alacak unsurların meydandan görülebilmesi için yatay pencereler açılmış ve açılan pencereler cam döşemelerle geçilmiştir. Kalıcı sergi mekanına, meydanın geometrik orta noktasındaki merdivenden girilebileceği gibi batıdaki rampa-merdiven ile Gündüzbey Sokak’ın kesişimin yakın bölümünde konumlandırılmış asansör yoluyla da iniş sağlanmaktadır.

KENTSEL KÜLTÜREL ARAYÜZ: Bu noktada Fayton Meydanı’nı besleyecek kentsel açık ve kapalı alan programı, meydanın alt kotunda konumlandırılması öngörülen müze ile sınırlı tutulmamıştır. Müze, kurulması öngörülen Büyükada Kültür Platform’u adlı kuruluşun bir uzantısı olacaktır. Platformun; YÖNETİM OFİSİ, SANAT GALERİSİ, DERSLİK, ATÖLYE, KAFE, İNFO gibi fiziksel mekân ihtiyaçları Fayton Meydanı’nın ÇEPERLERİNDEKİ YAPILARA dağıtılmış ve müze haricinde yeni bir inşaat gerektirmeyecek şekilde var olan yapılarda çözülmüştür. Bu bağlamda bir KÜLTÜR MERKEZİ programının meydanın çeperlerine ve altına metaforik olarak patlatıldığı söylenebilir. Yukardaki listelenen mekânsal ihtiyaçlar dışında değişen güncel çalışma pratikleri ile çalışma ve sosyalleşme arasındaki sınırların giderek eridiği günümüze referansla toplantı düzenleme, ortak çalışma mekânı ya da ofis kiralama gibi seçenekleri bulunan bir esnek çalışma mekânı olarak paylaşımlı ofisler de Kültür Platformu’nun meydandaki yapıları yeniden işlevlendirme programına dahil edilmiştir. Meydan çevresine yüklenen bu işlevler uzun yıllar boyunca atıl durumda bulunan meydan çevresindeki yapıların ve yapı adalarının kentsel mekâna kazandırılmasının yanında, Adanın diğer kısımlarında öngörülen planlama ve tasarım kararlarıyla birlikte düşünüldüğünde günübirlik kullanımlarla mekânı hızlıca deneyimleyen ve tüketen kullanıcıların adada yarattığı yoğunluğu da dengelemeye katkı sağlayacaktır. Bu noktada gerekli fiziksel mekân ihtiyaçlarını karşılamak için öncelikle meydana açılan sokaklara cephe veren çeperdeki binalar seçilmiş böylece meydanı besleyen sokaklarla temas edilen ARAYÜZ arttırılarak platformun ETKİ ALANI meydanla sınırlı tutulmamıştır. Meydan ve yakın çevresi KÜLTÜR teması altında sanat, zanaat ve yaratıcı sektörlerin yeşereceği alanlar olarak öngörülmüştür.

RAMPA / MERDİVEN: Mevcutta Fayton Meydanı, kesintisiz (%4) EĞİMİ ile yayaların sadece hareket ettiği ama duramadığı büyükçe bir rampa, bir geçiş mekanıdır. Tasarımın mikro ölçekte çözüm aradığı en temel fiziki mekân sorunu DÜZ bir MEYDAN zemini oluşturmak ve bunu sağlarken Panayia Kilisesi önündeki 1,5 mettrelik kot farkını gözeterek erişilebilir bir geçiş üretmek ama aynı zamanda insanların soluklanabileceği, durabileceği yerleri bu geçişe entegre ederek meydanı kurmaktır. Çözüm olarak önerilen ise AMFİ işlevi de gören tek taraflı bir RAMPA – MERDİVEN’dir.

KİLİSE – PANAYİA: Öneri, kilisenin meydanı kuracak anıtsal bir yapı olarak ön plana çıkarılmasını ve kentsel imgelem içinde yeniden konumlanlandırılmasını aydınlatma ve kotların yeniden düzenlenmesiyle sağlamayı amaçlar. Bu bağlamda meydanda tek ağaçlandırılmayan yer kilisenin meydana bakan cephesidir.

AYAZMA ve BOSTAN: Fayton Meydanı’ndaki Aya Paraskevi Ayazması (Azize Cuma Kuyusu) adanın unutulan ayazmalarındandır. Dayanıklılığı arttıran ve SARNIÇLARLA beraber adadaki kadim su kültürünün önemli bir parçası olan ayazmanın, altında MODÜLER bir DEPO olarak kentsel peyzajda varlığını sürdürebilmesi amaçlanmaktadır. Bu kısım hafızadaki mekansal izlere ve atmosfere referansla meydanın ağaç yoğun parçası olarak kurgulanmıştır.

SU YÖNETİMİ VE BİTKILENDİRME STRATEJİLERİ: Mavi-yeşil altyapı ada ölçeğinde ele alınıp, güneyden kuzeye ekosistemin sürekliliği amaçlanmıştır. Depremin yanı sıra, gelecekte beklenen su tabanlı afetlere karşı dayanıklılığı artıracak çok yönlü kararlar, kıyı ile birlikte meydanda da uygulanmıştır. Döşeme kararları ve öneri yeşil sistem ile birlikte alandaki kentsel ısı adası etkisi %57 oranında azaltılmıştır.

Alana eklenen ağaç dokusu ile meydandaki sıcaklık yaz mevsiminde 1-1.5°C azalacaktır. SAKİN MEYDANDA önerilen ağaç altı çalı türleri su yönetimine katkı sağlarken, aynı zamanda alandaki EKOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ arttırmaya yönelik alınan kararlardır. Alt meydanda ayazmayı temsil eden havuzun önünde bulunan fıskiyeler, yaz aylarında klimatik konforu artırırken çocuklar için oyun elemanlarına dönüşmektedir.

Sürdürülebilir yağmur suyu yönetimi kapsamında proje alanının güney doğusuna, yüzeyi geçirimli olan ve altında yağmur suyunun tutulması için rezervuar katmanı olan 480 m² genişliğinde bir alana yayılmış, 390 m³ hacmin tasarlanmış ve hidrolojik hesaplamaları yapılmıştır. Depoda toplanan yağış sularının gündelik işlerde, bitkilerin sulanmasında ve acil durumlarda kullanılması planlanmış ve sistemdeki fazla suyun deşarjı da tasarlanmıştır.

AFET YÖNETİMİ: Alanın kentsel doku içerisindeki konumu ve sayılı açık alanlardan biri olması nedeniyle toplanma/geçici barınma alanı olarak işlevlendirilmiş ve tasarım aşamasında bölgenin acil durum ihtiyaçları büyük ölçüde dikkate alınmıştır.

ENERJİ YÖNETİMİ: Faytonlardan elektrikli araçlara yaşanan dönüşüm, aynı şekilde Fayton Meydanı’nda başlayan yenilenebilir elektrik üretimine aşamalı olarak ada geneline, ve daha sonra diğer adaları da kapsayan sürdürülebilirlik ve dayanıklılık konseptlerine de hizmet eden kamusal alanı, mahalle kavramını ve komünü merkeze koyan bir mikro akıllı şebeke enerji altyapı stratejisi önerilmiştir.

Yarışmanın bir ada kent meydanı üzerinden dönüşüme odaklanması fikrine paralel olarak ada mahallelerine ait çeşitli kamusal alanlar, ada enerji bölgeleri yönetim odakları olarak kurgulanmıştır. Proje, kamusal alanı ada mahallelisinin kendini temsil edebileceği bir platform olarak görürken, üretilen ve tüketilen yenilenebilir elektriği akıllı yönetim teknolojilerini de kullanarak merkeze koyan, sürdürülebilirlik bilincini yayan, mekanı sosyal, kültürel aktivitelerle desteklemektedir.

AYDINLATMA STRATEJİLERİ: Aydınlatma stratejisi, adanın gece kimliğini belirleyecek şekilde geliştirilmiştir. Saat Meydanı ve Fayton Meydanı’nı öne çıkaran, yeniden düzenlenen kıyı şeridinin canlılığına katkı sağlayan, aynı zamanda alternatif güzergâh oluşturması için yönlendirici aydınlıklara sahip bir kurgu oluşturulmuştur. Fayton Meydanı’nda genel olarak SAKİN BİR GECE ortamı hedeflenmiş, tarihi vurgu amacıyla cephesi kurtarılmış PANAYİA KİLİSESİ, meydanın en belirgin yapısı olacak şekilde aydınlatılmıştır.