Satın Alma, Antakya Köprübaşı Kent Meydanı ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

PROJE RAPORU

“O zamanlarki hayatımızı oluşturan, birbirine bitişik izlenimlerin ince bir dilimidirler; belirli bir görüntünün hatırası belirli bir anın özleminden ibarettir ve evler, yollar, caddeler de, heyhat, seneler gibi uçup giderler.”

Marcel Proust ( Swann’ların Tarafı, çev. Roza Hakmen, İstanbul: YKY, 2009)

/ tamamlanmamışlık

Antakya kentini somut olarak özgünleştiren pek çok özellik arasında, çok katmanlı oluşu belki de en ilgi çekici olanıdır. Yeni yapılar tarihi kaplamış fakat tamamen yok etmemiştir. Farklı dönemlerde üst üste yerleşmiş inşaat evreleri; yıkık bir su kemeri, bir duvar parçası ya da aranmadan bulunan mozaikler gibi izler ile göze görünür. İlgili bir kullanıcı, kent içerisindeki izlerden temellendirerek Antakya’nın altında kalan tarihi, farklı olasılıklarla hayalinde canlandırabilir. Bu varsayımla kentin çok katmanlı yapısının kişiye, kendine özgü yamalarla doldurduğu senaryolar geliştirme fırsatı verdiğini kabul edebiliriz. Antakya’nın günümüz kent dokusu, olası senaryolardan sadece birisidir.

Örneğin Kurtuluş Caddesi yüzyıllar önce bugün var olduğu gibi fakat farklı yapı ve binalarla sınırlanmış olarak kullanılıyordu. Sokağın sadece istikameti ve doğrusallığının bugün, geçmiş ve olası bir gelecek ile bağlantı kurduğunu kabul edersek, zaman içerisinde cadde üzerinde farklı yapıların var olduğunu ve var olacağını da kabul etmiş oluruz. Bu noktada tarihin herhangi bir anı, sokak üzerinde bulunan izlerin yardımıyla zihnimizde canlanır ve yoruma açıktır.

Aynı şekilde proje alanını ele alırsak, Ata köprüsü ve yıkılmadan önce aynı yerde bulunan tarihi Roma köprüsünü tarihler arası bağı kuran obje olarak tanımlayabiliriz. Bu şekilde köprü proje alanında var olmuş yapıları, sokakları veya meydanı kimliklendirir. Tasarlanan yeni meydan, asırlardır Asi nehrinin iki yakasının buluştuğu proje alanında kullanıcıları hayal etmeye yönlendirmeyi amaçlar. Proje genelinde uygulanan kasıtlı tamamlanmamışlık ile kent meydanının bulunduğu alanda geçmişte ne olduğu ve gelecekte ne olacağını fikirleştirmeyi hedefler, kullanıcıya hayali gerçekliğini kurma fırsatını verir.

/ tasarım kararları

/araç trafiği

Trafik yoğunluğunun öğleden önce Gündüz Caddesi’nden çarşı ve sanayi bölgesi yönünde olduğu, akşam üzeri iş çıkışında ise aksi yönde konut alanlarına doğru olduğu gözlemlenmiştir. Bu bağlamda trafiği seyreltmek için ilk öneri çarşı yönüne olan trafik akışının Atatürk Caddesi ve Yavuz Sultan Selim Caddesi üzerine taşınmasıdır. Kemal Paşa Caddesi ve Ata Köprüsü arasında kalan alanın güneybatı istikametinde tek yönlü olacak şekilde yeniden düzenlenmesiyle kent meydanının transit bir geçiş güzergâhı olmasının önüne geçilmek istenmiştir. Gelecekte kurulacak sistemler ile kent merkezi ziyaretçi araçlar için ücretli yapılabilir.

Önerilen ikinci değişiklik trafiğin süratini azaltmak amacı ile proje alanı içerisinde kalan araç yollarının taş kaplama ile değiştirilmesidir. Bu yolla meydan içerisinde yayaların ve motorsuz araçların yol üstünlüğüne sahip olması hedeflenmiştir.

Şehir genelinde gerekli analizler yapıldığı takdirde, alternatif ulaşım seçeneği olarak bisiklet trafiğini düzenleyecek projeler önerilebilir.

/yapılı alanlar

Yarışma alanı sınırları içerisinde kalan Asi Nehri kıyısı ve Saray Caddesi ayrıca etki alanı içerisinde kalan Gündüz Caddesi’nde yapılmış mevcut düzenlemeler olumlu bulunmuştur. Uygulamanın hızlı projelendirilebilir olması ve Belediye tarafından şehir genelinde genişleterek devam edebileceği göz önünde bulundurularak bu alanlarda herhangi bir değişiklik önerilmemiştir.

Bu durumda önerilen meydan Antakya’nın varolan peyzaj tasarımına eklenecek bir yama olarak ele alınmıştır.

/köprü

Roma köprüsünün yanlış şehircilik uygulamaları dâhilinde yıkılarak yerine, meydandan transit geçişlerle araç trafiğini arttıracak yeni köprünün yapılmasını tarihin akışına ihanet olarak niteleyebiliriz. Fakat önerilen proje estetik kabullerden uzak yeni köprüyü yıkarak aynı hatayı tekrarlamaz. Kentin yaşayışı içerisinde verilmiş doğru veya yanlış kararların, şehri var ettiğini kabul eder.

Köprü, trafik akışı düzenlenerek korunmuştur.

/yama

Yeni meydan rasyonel bir eklenti ya da planlı yapılmış bir kazı gibi bulunduğu bölgeye zıt, bir diğer deyiş ile suni bir düzlem olarak tasarlanmıştır. Amaçlanan, yeni meydanı insan ürünü sınırlar ile ayırt edici kılmaktır.

Oluşturulan düzleme eklenen iki strüktür ile meydan, kullanıcı haraketliliğini tanımlayan, dinamik ve durgun olarak kurguladığımız, iki parçaya bölünmüştür. Meydanın güney bölümü kullanıcılara gün içerisinde yavaşlayabilecekleri ve kendi eylemleri ile tanımlayabilecekleri özgür bir alan sunar. Toplu taşıma durakları ve uzun çarşı bağlantısı ile dinamik olarak tanımladığımız kuzey meydan, kullanıcıların günlük aktivitelerini kolaylaştırmayı hedefler.

Bu bölünme farklı zemin uygulamaları ve donatı tasarımları ile desteklenmiştir.

/ T

Kişi hayal kurmak için bazen ufak bir kıvılcıma ihtiyaç duyar. Meydan içerisinde tasarlanan üç obje kullanıcıyı hayal kurmaya yüreklendirmeyi amaçlar. Bunlardan ilki birleştirici ve sınırlayıcı olarak düşünülmüş yaya yolu ve yaya köprüsüdür.

T farklı katmanlarda yer alan ve meydan düzlemini bozarak peyda olan bir yapıdır. Asi kıyısı boyunca var olan konsol yürüyüş yolunun dış sınırını geçmeyecek şekilde, şevin üzerinden yükselen kemerli bir yapı olarak tasarlanmış yürüyüş yolu, Ata köprüsünü geçtikten sonra iki kıyıyı bağlayan yeni yaya köprüsü ile sonlanır. T zemin düzleminin üzerinde ve altında var olan bir objedir, farklı dönemlere dokunur. Şehrin güncel ve tarihi katmanlarına eklenir.

Köprü eski roma köprüsü gibi üç ayaklı tasarlanmıştır. Üzerinde bulunan strüktür geçmişte taşıyıcı bir eleman olan, fakat günümüzde daha çok dekoratif olarak kullandığımız kemerli sistem şeklinde tasarlanmıştır. Kemerli yapıya, kilit taşının olması gerektiği yerde oluşturulan kesiklerle çağdaş bir detay eklenmiştir. Köprünün içerisinde tasarlanan diyagonal kemerler ile derinlik hissi arttırılmak istenmiştir.

Yaya yolu ve köprü beş metre genişliğindedir. Zemin kaplaması, yürüyüş yolu ve donatıların yerleştirileceği alanları belirleyecek şekilde ikiye bölünmüştür. Bu düzlemde Antakya’nın antik villaları, hamamları ya da kamusal binalarında olduğu gibi renkli ve mozaik benzeri taş kaplama düşünülmüştür. Fakat not edilmelidir ki önerilen mozaik kaplama değil, daha büyük ölçekli taşlarla ve basit geometrik formlardan oluşturulacak desenlerdir. Önerilen desenler, mekânlar arasında geçiş yapar izlenimi verilmesi amacı ile farklı ebatlarda düşünülmüştür. Proje bu noktada yerel zanaatkârları çağdaş kompozisyonlar üretmeye davet eder.

/ perde

Tasarım yeni meydanın sahne arkasıdır ve meydana yönlenen mimari bir heykel olarak düşünülmüştür. Arkasında kalan cepheyi saklar fakat kapatmaz. Proje alanında yıkılan binanın, bitişik cephede bırakacağı izin korunması amaçlanarak kütle komşu binalardan koparılmıştır. +11.85 kotunda meydanın ve Antakya’nın izlenebileceği seyir terası tasarlanmıştır.

Perde, seyir terası ve ona hizmet eden merdiven ile asansörden oluşur. 27.20 m uzunluğunda 2.80 metre genişliğinde, 15.80 metre yüksekliğindedir.

T ve perde birbirinin benzeri, pigment ile renklendirilmiş betonarme taşıyıcı sistem kullanılarak planlanmıştır.

/ donatılar

Proje alanında iki farklı donatı grubu tasarlanmıştır. Dinamik olarak tanımlanan meydanın kuzey bölümünde hafif, yüzer banklar planlanmıştır. Bu alanda tasarlanan gölgelikler ve kent mobilyaları kentlinin ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.

Meydanın güneyinde durgun olarak tanımlanmış alanda sıkıştırılmış toprak kullanılarak tasarlanan merkez donatı, kütlesel olarak bozulmuş bir kaidedir. Tasarımın ilham kaynağı, örneğin Samandağ’da bulunan tapınak gibi, artık var olmayan anıtsal bir yapıdan geriye kalanlardır. Etrafında tasarlanan diğer donatılar ise merkez donatının etrafa saçılmış parçaları izlenimini verir. saçılmış parçaları izlenimini verir.

/ kullanım senaryoları

Meydanın durgun ve dinamik olarak bölünmesi, gece ve gündüz kullanımlarının bölünmesine benzer. Gün içerisinde hareketliliğin kuzey meydanda olması beklenirken öğleden sonra ve akşam, güney meydanın kullanılacağı öngörülmüştür.

Kuzey meydan günlük işlerin fonunu oluşturur, güney meydan ise kullanıcıların acelesi olmadan buluşabilecekleri, etkinlikler düzenleyebilecekleri ya da yalnız kalabilecekleri bir mekandır. Kısaca kuzey meydan kıyasla tanımlı diyebileceğimiz aktivitelere asistanlık eder. Güney meydan ise tanımlarla sınırlandırılmamıştır, tasarlanan kasıtlı boşluk planlı ya da plansız etkinliklerin gelişimini halka ve yerel yönetime bırakır.

Jüri raporu – 49 Sıra Numaralı Proje 

Tasarımın son derece yalın ifade dili, kentsel ve mekânsal ölçekte bu yalın kavrayışın indirgenmiş tasarlama biçimi hem olumlu hem de olumsuz görülmüştür. Bu karmaşık kent örüntüsünün indirgenmek suretiyle daha kavranabilir bir problem olarak tasarımcılar tarafından tarif edilmesi olumlu iken, aynı karmaşık problemin son derece doğrudan ele alınış biçiminin bu kentsel alana ilişkin birtakım sorunları görmezden geldiği düşünülmektedir. Güçlü ifadesine rağmen önerilen peyzaj ve yapısal donatıların anlam ve niteliği, öneri köprünün konumu, kent siluetindeki etkisi ve iki yaka arasında kurduğu alternatif bağın gerekliliği tartışılmıştır. Jüri tasarımdaki bu yetkinlik ve kavrayış düzeyinin tasarım yapılan coğrafyayla daha sıkı ilişkiler kurması konusunun düşünülmesini önermektedir.

49 Sıra Numaralı Proje 3 olumlu, 2 olumsuz (EG, SDKY) oy ile Satın Almaya değer görülmüştür.