Süreyya Paşa’nın kemikleri sızlıyor

Arazisini yoksul hastanesi yapılması için bağışlayan Süreyya Paşa'nın hastane içindeki köşkleri, yadigarlığı vefasızlıkta yok oluyor.

Süreyya Paşa nın bağışladığı arazide hastane kuruldu, ancak aynı arazideki Paşa’nın yadigarı Selamlık Köşkü’nün büyük kısmı yıkıldı.

İstanbul’da devasa bir çamlık arazinin içinde bulunan Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi yıllardır onlarca hastanın derdine derman oluyor. Bir süre önce dünyada en zor organ nakli olarak kabul edilen akciğer naklini başarıyla gerçekleştiren hastane birçok konuda ilklere imza atıyor. Ancak 1951 senesinde kendisine ait Maltepe Narlıdere mevkiinde bulunan 1800 dönümlük araziyi, yoksullar ve işçiler için bir hastane inşa edilmesi amacıyla SSK’ya bağışlayan, ismi de 1952’de açılan göğüs hastalıkları hastanesine verilen Süreyya Paşa’nın hatırası bakımsızlık ve ilgisizlik içinde çürümeye bırakılmış durumda. Cumhuriyet sonrası döneminin parmakla gösterilen girişimcisi ve hayırseveri olan Süreyya Paşa’nın (İlmen), Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları Hastanesi’ne tepeden bakan bir konumda bulunan yakın tarihten izler taşıyan türbe mezarı ve hastanenin bulunduğu ormanlık arazide yer alan iki tarihi köşkü bakımsızlıktan yıkılarak çökmüş. 1952 senesinde restore edilerek 50 yataklı hastane binası olarak kullanılan tarihi ‘Haremlik Köşkü’ ve idare binası olarak kullanılan ‘Selamlık Köşkü’, yıllar içinde çürüyüp metruk bir hale gelmiş durumda.

Sahip çıkan mahalleli
Narlıdere çiftliği, Süreyya Paşa’nın çok sevdiği yer olması nedeniyle, araziye hâkim tepeye kendi için yaptırdığı ve vefat edince gömülmeyi vasiyet ettiği türbe mezar da tarihi köşklerle aynı kaderi paylaşıyor. Türbenin etrafında yer alan ve fırtınadan yıkılmış ağaçlar şans eseri türbenin üzerine düşmemiş ancak ikinci bir fırtınada ne olacağı belirsiz. Türbe etrafındaki koruyucu tel ve beton parmaklıklar sökülerek yerinden çıkartılmış ve duvarı yazılarla kirletilmiş, mezarın çevresi ise çöp içinde. Hastanenin bulunduğu geniş arazinin hemen bitiminde yer alan Maltepe Başıbüyük’te ‘Hastane Arkası’ adlı sokakta oturan mahalle sakinleri Süreyya Paşa’nın türbe mezarıyla hiçbir yetkilinin ilgilenmediğini, mezarın evsiz yurtsuz barınağı olduğunu söylüyor. Hastanede tedavi gören hasta ve hasta yakınlarının Süreyya Paşa’nın türbe mezarını ziyarete gelerek dua ettiğini söyleyen semt sakini Fatma T., “Süreyya Paşa yaşarken iyiliksever ve çok muhterem bir zatmış. Ama şimdi mezarına bile kimse sahip çıkmıyor. Mahalledeki kadınlar ara sıra gidip türbenin etrafını süpürerek temizliyoruz. Bütün malını fakir fukara için bağışlamış olan bu muhterem zatın, bari anısına saygı gösterilsin. Ne belediye, ne hastane ne de yetkililer Süreyya Paşa’ya sahip çıkmıyor. Paşa’nın kemikleri sızlıyordur” diyor.

Süreyya Sineması, plajı, altyapısı…
1874 yılında Yugoslavya’daki Patgoriçe’de doğan Süreyya Paşa, ilkokuldan sonra askeriyeye girerek, Balkan Harbi’nde Tümgeneral oldu. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ordudan ayrılarak iş hayatına atılan Süreyya Paşa, Türkiye’nin ilk özel, devlet yardımı almadan kurulan Süreyya Paşa Mensucat Fabrikası’nı da 1914’te kurdu. Süreyya Paşa Soyadı Kanunu’nun çıkmasıyla İlmen soyadını aldı. Milletvekiliği de yapan Süreyya İlmen hayırseverliği ve bizzat kendisinin finanse ettiği sosyal hizmetlerle dolu bir yaşam geçirdi. Erken Cumhuriyet yıllarında İstanbul ve özellikle Kadıköy, Üsküdar civarına katkıda bulunarak birçok konuda öncülük etti. Süreyya Paşa (İlmen), Kadıköy ve Üsküdar’ın gelişmesi için masrafların bir kısmını bizzat kendisi üstlenerek, elektrik, kanalizasyon, halkın temiz su içmesi ve böylece tifodan korunmasını sağlamak için Kayış Dağı suyunun Kadıköy’e getirilmesi gibi birçok işe önayak oldu. Halen Kadıköy’de ‘Yoğurtçu Parkı’ adıyla bilinen dere kenarının ıslahıyla yeşil alanın oluşturulması, Süreyya Sineması, Maltepe sahilinde bulunan Süreyya Plajı’nı yaptırdı. Ayrıca Kadıköy Hilaliahmer (Kızılay) Cemiyeti, Şark Musiki Cemiyeti, Maltepe Maarif Encümeni, Üsküdar İdman Kulübü ve Sivil Havacılık Kulübü başkanlıklarında bulundu. Ticaret ve Sanayi Odaları, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu ve CHP Üsküdar İlçe Başkanlığı, İstanbul Milletvekilliği (1927–1930) ve şehir meclis üyeliği gibi görevler yaptı. Süreyya Paşa, Maltepe’deki Narlıdere Çiftliği’ni 1952’de Türk işçisinin sağlığını korumak amacı ile işçi sigortaları (SSK) kurumuna, Süreyya Sineması’nı Darüşşafaka Cemiyeti’ne, Süreyya Plajı’nı ise Maltepe Belediyesi’ne bağışlayarak, 1955’te Kadıköy Moda’da bulunan evinde vefat etti.