Cezayir Kasbahı Üzerine Jean Nouvel’e Açık Mektup

Jean Nouvel'in Cezayir Kasbahı projesinden çekilmesi için gerekçeleri açıklayan mektupta, Kasbah sakinlerinin görüşlerine ve kentin sömürgeciliğe karşı yıllarca süren mücadelesine saygı duyulması isteniyor.

Fotoğraflar: Michel Dor

Ülke ile aynı adı taşıyan başkent Cezayir’in tarihi merkezi olan eski sur içi mahallesi Kasbah*’ta yapılması planlanan proje için üçlü bir sözleşme imzalandı. Wilaya (Cezayir İdari Bölgesi), Île-de-France (Paris İdari Bölgesi) ve Fransız Mimar Jean Nouvel’in ofisinin imzaladığı sözleşme ile birlikte sömürge karşıtı tarihin en önemli yerleşimlerinden biri olan ve 1992’den beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde olan Cezayir Kasbahı “yeniden” canlandırılacak.

Kasbah’ta ve dünyanın başka yerlerinde yaşayan 410 kişinin imzaladığı açık mektupta, Mimar Jean Nouvel’in yeniden canlandırma projesindeki görevinden çekilmesi isteniyor. L’Humanité gazetesinde 17 Aralık 2018 tarihinde yayınlanan açık mektubun Fransızca aslına buradan ve İngilizce çevirisine buradan ulaşabilirsiniz.

Mektup, Jean Nouvel’in 20 yıl önce Le Monde gazetesinde yazdığı cesur yazıya atıfta bulunuyor. Paris’in banliyösünde L’île Seguin adasındaki Renault fabrikasının planlı yıkımına o zamanlar tepki gösteren Nouvel’i hatırlatarak başlayan mektup, zaten hayat dolu ve hareketli olan Kasbah’ı “yeniden” canlandırmanın yersiz olduğunu vurguluyor.

Mektupta Kasbah’ın bugünü ve geçmişine saygı göstererek orada yaşayanların bilgisine başvurulması isteniyor. Projelerin finansal beklentiler ile turist çekme amacı taşımasından ziyade Kasbah’ın yaşamını ve tarihini düşünerek, kentin kültürel tarihi ve politik mirasıyla beraber kent sakinlerini dahil eden projelerin yapılması gerektiği belirtiliyor.

Cezayir’deki birçok mahallede karşılaşılan su ve kanalizasyon problemi gibi günlük sorunlardan kopuk bir halde kültürel proje duyurusu yapılmasının tartışmaya açık bir konu olduğu söyleniyor.

Mektupta bu proje ile Cezayir’deki sömürgecilik tarihinin başka bir biçimde devam edeceği belirtiliyor. Ayrımcı politikaları ile gündeme gelen Île-de-France bölgesi başkanı Valérie Pécresse ile iş birliği yapacağı, Nouvel’e hatırlatılıyor.

Cezayir’in kent dokusunun, tarih boyunca Fransa tarafından üç kez tahrip edildiği belirtiliyor. İlk olarak 1830’da Fransızların Cezayir kentini işgaliyle birlikte, deniz ile ilişkisinin kesilmesi için kentin alt bölgelerinde yıkımlar yapılmıştı. İsyan çıkma potansiyeli taşıyan tarihi kent dokusunun yerine Paris ve Marsilya’daki gibi Haussmann’ın şehir planı uygulanmıştı. İkinci olarak 1930’ların sonunda, yetkililerin “yoksul mahalleler” ile savaşı sırasında sahildeki yerleşimler yok edilmişti. Son olarak Fransız sömürgeciliğine karşı başlatılan Cezayir Bağımsızlık Savaşı sırasında 1956 ve 1957 yıllarında Kasbah yerleşimi tekrar zarar görmüştü.

Mektupta birçok farklı meslek grubundan kişinin imzası olmasıyla beraber, Cezayir Kasbahı’nın yeniden canlandırılmasındaki kararda Cezayir sakinlerinin de söz hakkı olduğu belirtiliyor.

Mektupta bütün mimarların, kabul ettikleri projelerin siyasal şartlarından ve sonuçlarından tamamen sorumlu olduğu belirtiliyor ve mimarların sadece birer uygulayıcı statüsünde olmalarının, onların yetki ve becerilerine hakaret anlamına geldiği söyleniyor.

Mektupta Nouvel’in projeden vazgeçerek ya da projenin değişmesini talep ederek, mimar olmanın verdiği sorumluluğu yerine getirecek güce sahip olduğu belirtiliyor:

Sizi, yeniden canlandırma projesi için gelen daveti reddetmeye çağırıyoruz. Cezayir Kasbahı üzerinde kontrol sağlayacak, onu değiştirecek ve soylulaştıracak bir proje yerine, Kasbah kentinin sorunlarını çözecek ve sembolik değerini koruyacak bir proje geliştirmeleri için Cezayirli meslektaşlarınızı önermenizi rica ediyoruz.

* Cezayir Kasbahı: Cezayir Kalesi ve Kale etrafında yer alan geleneksel meydanı tanımlayan bölge. Kasbah kelimesi, Kuzey Afrika ülkelerinde bir kentin tarihi bölgesini tanımlamak için de kullanılabiliyor.