Eşdeğer Ödül, “Bodrum’da İki Meydan Bir Cadde” Kentsel Tasarım ve Mimarlık Öğrencileri Yarışması

Mimari Proje Raporu

HALİKARNAS’TA SIRALI AVLU OLUŞUMU

“KENTİ YAŞATMAK KENT’Lİ İLE YAŞAMAK”

Antik dönemden günümüze dek birçok medeniyete kucak açmış, dünyanın yedi harikasından birine ev sahipliği yapan, doğal güzellikleri, sanat ve kültür alanındaki zenginlikleriyle egenin süsü Bodrum kenti, geleneksel kent dokusuyla öz kültürünü içinde saklayan, toplumsal ve mekânsal benliğini dışa vuran yapıdadır.

Kent dokusunu yansıtan bodrum evleri, bu yapılarla özdeşleşmiş avlu ve bahçeler geleneksel yaşamdan izler barındırır. Sosyal, kültürel ve ekonomik görevi üstlenen sokak ve meydanlar dışa dönük yaşam biçimini yansıtırlar. Tüm bunlar Bodrum’un mekânsal kimliğini oluşturan bileşenlerin başlıcalarıdır.

Tarihsel sürece baktığımızda 1960’lı yılların başlarında ev pansiyonculuğuyla başlayan turizm serüveni, bodrum halkının sıcak kanlılığı ve misafir perverliğiyle birlikte kentin çokça ziyaret edilmesini sağlamış, Bodrum’un dışa tanıtılmasına zemin oluşturmuştur. Turizm bazlı ekonomik getiri mimarideki değişimi beraberinde getirmiş, özgün kent dokusunu etkilemiştir.

Kentleşme ve modernleşmeyle birlikte; yeni yapılar mekan algısını değiştirmeye başlamış, görsel süreklilik ve bütünlük zarar görmüştür. Avlulu evler yok olmaya başlamış, kentsel boşluklar bitişik nizamda yapılarla kaybolmuştur. Sokaklar; buluşma, karşılaşma ve alışveriş mekanı olmaktan çıkmış sadece ulaşımı sağlayan bir konuma evrilmiştir.

Bu bilgiler sentezlenerek; Kentlinin belleğinde yer etmiş, kente kimlik kazandıran yapısalların, geçmişin izleri takip edilerek, geleceğin ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirildiği bir proje tasarımı hedeflenmiştir. Proje ele alınırken kentsel sürdürülebilirliğin sağlanması, kültürel kent kimliğinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Tasarım sürecinde tescilli yapısallar ve yeşil doku korunmuş, proje alanı mevcut kent dokusuna uygun şekilde yeniden ele alınmıştır; insan odaklı fiziksel kurgu, kente adaptasyon, tarihsel bellek ve sıralı avlu oluşumuyla bütüncül kent kurgusu tasarımın ana çizgisini oluşturmuştur.

TASARIM KURGUSU

Geleneksel yaşamın bir parçası olan avlu kavramı, Bodrum kentinin sosyal, kültürel ve mimari değerlerini içinde saklı tutar. Zamanla kent dokusunu oluşturan bu kavramlardan uzaklaşılmış ve kent kimliğinin yitirilmesinden kaygı duyulmaya başlanmıştır. Elbette ki değişim kaçınılmaz bir unsurdur fakat bu değişim kentin karakterini etkilememelidir. Ne yazık ki yeni yapılar mekan algısını değiştirmiştir. Bu durum beraberinde sosyal ve kültürel değişimleri de getirmiş bölgeye özgü değerler zamanla kaybolmaya başlamıştır. Bu projede kentlinin kendisini yere ait hissedeceği tipik bodrum yerleşimi, sıralı avlu oluşumuyla yeniden yorumlanmıştır.

Dışa dönük yaşam biçimini yansıtan avlu kavramından esinlenerek tasarlanan sıralı avlu kurgusunda; hem kentlinin hafızasını canlandırmak hem de kamusal alanların ve aktivitelerin avlu oluşumlarına entegre edildiği, kentlileri kendi içerisinde yaşatan ve kendine çağıran yeni bir mekan oluşumu hedeflenmiştir.

Bu bağlamda kentlinin yerleşim alanlarında bulunan avlulara ek olarak, görsel bütünlüğün bozulmaması hedeflenerek kent boşluklarında, fonksiyonlarına göre çeşitli amaçlara ev sahipliği yapan avlular tasarlanmış ve böylece kentle diyalog kurulmuş, avlu kullanımı kentsel alanlara yayılmıştır. Bu sayede iki meydanı birbirine bağlayan Türkkuyusu Caddesi’nin yalnızca bir yerleşim yeri olmaktan çıkarılarak; canlılığını koruması, daha yoğun kullanılması ve çekici hale getirilmesi sağlanmıştır. Böylece projenin kamusal omurgası olan Türkuyusu Caddesi sıralı avlu oluşumu düşüncesiyle kent yaşamına katılmıştır.

TASARIM STRATEJİSİ

Caddenin Kentsel Omurgaya Dönüşmesi:

Kentin iki düğüm noktası olan, kuzeyde Türkkuyusu Meydanı, güneyde ise Belediye Meydanına ve denize erişimi sağlayan bir omurga kurgulandı. Mevcut cadde, sadece geçiş ve ulaşım mekanı olmaktan çıkarılarak, kamusal bir artere dönüştürüldü.

Belirli saatler dışında araç trafiğine kapatılarak, insanların caddeyi daha çok deneyimlemesi sağlandı. Cadde üzerinde oluşturulan ara kesit mekanlarda insanların daha çok vakit geçirebilmesinin; sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan katkı sağlayacağı düşünülerek yayalaştırma kurgusu geliştirildi.

Ek olarak, omurga üzerindeki bisiklet yolları ile bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması ve kentin dar sokaklarındaki araç trafiğinin minimize edilmesi hedeflendi.

Ortogonel Planlama Aksların Oluşumu:

Bodrum kent planlamasında Helenistik dönemden bu yana kadar uygulanan, mevcut dokuda da izlerini görebildiğimiz ortogonal planlama düzeni, var olan izlerin takibi yapılarak proje alanına adapte edildi. Aksların gelişimine göre parselleme işlemi yapılarak ana omurga oluşturuldu.

Oluşturulan sisteme; geleneksel mimariye uygun konutlar, yaz kış kullanımına olanak sağlayan açık-yarı açık kamusal mekanlar, konaklama alanları, alışveriş ve eğlence mekanları, seyir alanları, eğitici alanlar ve hizmet alanları tasarlanarak aktif kullanılması amaçlandı ve oluşturulmuş omurga desteklendi.

Meydanların oluşumunda da yine mevcut izlerden referans alındı, sisteme adapte edilerek bütüncül bir kurgu oluşturuldu.

Sıralı Avlu Oluşumu Kurgusu:

Oluşturulan parselleme işlemi sonrası işlevlerine göre birbirinden ayrılan avlular, tasarlanan gridal sistemde kendisine yer bulmuştur.

Konut yapısı içerisindeki avlular, bağlayıcı ve bir arada tutucu yapısı, iklimlendirmeyi sağlayan tasarımı, sokak cepheleriyle etkileşim içerisinde olan kurgusu ile oluşuma katılırken, sokak arası avlular formu itibariyle sokağı kucaklar nitelikte ve farklı kullanımlara olanak sağlayan bir anlayışla kurgulandı.

Sıralı avlu kurgusu kent kimliğine sağladığı katkının yanı sıra kamusal ve ticari mekanlara da entegre edilerek sistemin bütüne yayılması ve görselliğin devamlılığının sağlanması hedeflendi. Ek olarak bu mekanların işlevselliği ön plana çıkaran tasarımı itibariyle bölgeye ve bölge halkına; ekonomik, sosyal, kültürel katkı sağlaması amaçlandı.

TÜRKKUYUSU MEYDANI

Meydanın ana bileşenleri olan cami ve su sarnıcını vurgulayacak mimari düzenlemeler ve peyzaj çalışmaları yapılmıştır. Meydanda bulunan tescilli yapıların cepheleri iyileştirilmiştir.

Meydanın doğu tarafında bulunan otopark alanı meydana dahil edilmiş, çok kullanımlı dönüşebilir alan haline getirilmiştir. Meydanı çevreleyen birimlere yeni kamusal işlevler eklenerek (sanathane, kahvehane, danışma ofisi), meydana sosyal kültürel ve sanatsal anlamda katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Modern Sarnıç:

Türkkuyusu Meydanı’nın ana bileşenlerinden olan tarihi sarnıç yorumlanarak, meydana kent mobilyası olarak tasarlanmıştır. Suyu depolayan ve alt tarafındaki yeşile aktaran, üzerine yerleştirilmiş fotovoltik panellerle kendi enerjisini kendisi üreten ve sürdürülebilirliğe katkı sağlayan bir yarı açık dinlenme alanı biçiminde tasarlanmıştır.

Dönüşebilir Kullanım Alanı:

Farklı yöreye özgü açık pazarların, çeşitli etkinliklerin yapılabileceği yeniden programlanabilir, esnek kullanımlı işlevde tasarlanmıştır.

Sergi Noktaları-Sanathane:

Sergi noktalarıyla sanathanede yapılan eserlerin gösterimi, insanların etkileşim halinde olabilmeleri hedeflenmiştir.

KENT MEYDANI

Türkkuyusu Caddesi’nin kent meydanına, kent meydanının da denize eriştiği kesintisiz bir kurguyla tasarlanmıştır. Rasyonel yaklaşımla, tanımlı mekanlar oluşturulmuş ve insanların kaliteli vakit geçirebilecekleri fonksiyonel birimler düşünülmüştür. Esnek kullanıma olanak sağlayan mekan önerileri geliştirilmiştir. Sahil şeridi yeniden ele alınarak insanların suyla temasına olanak sağlayan platformlar oluşturulmuştur. Sahil şeridinde denizaltı seyir alanı, su hamağı ve sanatçı amfisi gibi yeni kullanım önerileri tasarlanmıştır.

Kent meydanını çevreleyen alanlar 3 ayrı bölümde (İdari Yapılar, Kültürel Yapılar ve Kent Çarşısı bölgeleri) ele alınmıştır. Kent meydanının bu bölgelerle doğrudan ilişki kurabileceği bir tasarım uygulanmıştır. Bu sayede meydan çarşı ilişkisi güçlendirilmiş, çarşı bölgesinde tasarlanan birimlere yeşil çatı kullanımları eklenerek kullanıcılarına farklı deneyimler sunması hedeflenmiştir.

TÜRKKUYUSU CADDESİ

Sadece geçiş ve ulaşım mekanı olmaktan çıkarılarak, kamusal bir artere dönüştürülmüştür. Belirli saatler dışında araç trafiğine kapatılarak, insanların caddeyi dahaçok deneyimlemesi sağlanmış ve cadde üzerinde oluşturulan ara kesit mekanlarda insanların vakit geçirebilmesinin, sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan katkı sağlayacağı düşünülerek yayalaştırılmış cadde kurgusu geliştirilmiştir.

Konutlar:

Rasyonel bir yaklaşımla oluşturulmuş olup, Bodrum’un 3 ayrı tipte var olan ( musandralı, sakız ve kule) evlerinin yorumlanması ile tasarlanmıştır. Konutlarda geleneksel malzemeler kullanılmış (bodrum kayrağı, hasır, ahşap elemanlar) ve her konut avlu yaşamı ile komşuluk ilişkilerini güçlendiren bir yapıda tasarlanmıştır. Cephe aldığı caddeyle ilişki kurması amaçlanan tasarımı; oturma birimleri ve peyzajı ile sağlanmış, bu tasarım sayesinde de caddenin bir parçası haline gelmiştir.

Ara Kesit Mekanlar (Sokak Avlusu):

Etkinliklerin yapılabileceği, açık hava sergilerinin düzenlenebileceği, çocukların oynayabileceği ve birçok amaca hizmet edebilecek özellikteki durak mekanlarıdır.

Seyir Köprüsü Kurgusu:

Türkkuyusu Caddesi’nin tarihsel sürecine bakıldığında, caddenin Türkkuyusu deresi olduğu ve karşıdan karşıya geçiş için köprüler kullanıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda, geçmişe referans vermek amacıyla, kentlinin belleğinde yer eden oluşumlar yeniden ele alınmış, farklı fonksiyonlar ile desteklenerek tasarıma entegre edilmiştir. Bu amaç doğrultusunda tasarlanan köprü; bodrumun simgesi haline gelmiş yel değirmeni formundan esinlenmiş, eklenen rüzgar tribünleri sayesinde sürdürülebilirliğe katkı sağlamıştır. Simgesel bir yapı olması da hedeflenen köprü tasarımı, konumu ve ölçeği itibariyle hem deniz hem de dağ manzarasının izlenebildiği bir seyir terası görevi de üstlenmiştir.

Alışveriş ve Vakit Geçirme Alanları:

Cadde üzerinde alışveriş yapabildikleri, geleneksel mimariye uygun, kamusal bir yeşil çatı terasına sahip butik dükkanlar tasarlanmış, bu işleviyle dinlenme ve vakit geçirme alanları olarak düşünülmüştür.

Konaklama Alanı (Butik Pansiyon):

Ev pansiyonculuğuna gönderme yapan, turizme katkı sağlayan butik konaklama yapılarıdır. Birleştirici mekanlar içeren bir kurguda tasarlanmıştır.

— Proje tasarımında bize öncülük eden düşünce; yapı kültürü ve kent kültürü arasındaki bağlantıyı sağlamlaştırmak, bunu geleceğe taşımaktı. Mimari bakışı kültürle harmanlayarak, Bodrum’un kalbine yeni bir ritim katmak istedik…