Priştine’de Kamusal Alan Savaşı

CRA-Carlo Ratti Associati, Kosova'nın Priştine şehri için Kentsel Programı ve Kentsel Vizyonu açıklamak üzere, Manifesta 14'e katılıyor. CRA'nın Urban Vision Commons Sense ve şehir genelindeki tasarım müdahalesi serisini içeren katkısı, kamusal alanı geri kazanmak için deneysel, evrimsel bir metodoloji ortaya koyuyor. Manifesta 14 Priştine, 22 Temmuz'dan 30 Ekim 2022'ye kadar açık olacak.

Kosova’nın Priştine kentinde yapılan European Nomadic Biennial Manifesta 14 için Kentsel Vizyon ve Kentsel Programı’nın sonuçlarını açıkladı. CRA’nın projesi, bir dizi geçici ucu açık tasarım müdahelelerinden başlayarak ve yapay zekadan güç alarak şehirdeki kamusal alanı geri kazanmak adına yeni bir metodoloji öneriyor.

CRA’nın Sağduyu başlıklı kentsel vizyonu vatandaşları yapılı çevrenin evriminin temel etken güçleri olarak görüyor ve uzun vadeli kentsel inovasyonu etkilemek için olumlu geri bildirim döngülerini teşvik ediyor.

20. yüzyıl boyunca, rejim değişiklikleri ve siyasi çatışmalar Kosova’ya ve şehirlerine çalkantılı dönemlerin yaşanmasına neden oldu. Sonuç olarak Priştine şu anda azımsanmayacak kadar kamusal alan sıkıntısı çekiyor. Şehrin eski belediye başkanı Shpend Ahmeti’nin devam etmekte olan bir “kamusal alan savaşı” olarak tanımladığı bu durumu, haklarından mahkum bırakılmış, büyük bir yerel bölge sakinleri grubu tersine çevirmeye hevesli.

2021’de yapılan kentsel müdahale. Fotoğraf: Atdhe Mulla

Bu duruma yanıt olarak, CRA ve Manifesta 14, ilk sonuçları Priştine’de bienal sırasında görülebilecek kapsayıcı kentsel inovasyon için yenilikçi bir metodoloji ortaya koydu. Bu deneysel “açık kaynaklı şehircilik” metodolojisi, vatandaş geri bildirimlerine dayalı katılımcı bir yaklaşımla geliştirilen bir dizi geçici ve kalıcı müdahaleye dayanıyor.

Green Corridor/Yeşil Koridor Fotoğraf: Ivan Erofeev

Öncelikle CRA şehri haritalandırdı ve çok çeşitli sosyal ve kültürel açıdan önemli yerleri belirledi. Çoğu tehlikeli koşullarda olmasına rağmen, bu yerler kentsel bir rönesansı tetikleme potansiyeline sahip. Bu aşamada stüdyo, şehrin dijital bir sokak manzarasını oluşturmak için yapay zeka analizini kullanmak üzere MIT Senseable City Lab ile birlikte çalıştı. Akabinde bulgular, Priştine Üniversitesi mimarlık fakültesinden öğrencilerle işbirliğiyle tamamlandı. Araştırmacıların talebi üzerine ilgili verilere açık kaynaklı şehircilik ruhuyla ulaşılabilir.

Green Corridor/Yeşil Koridor Fotoğraf: Ivan Erofeev

İkinci olarak, aynı konumların Priştine vatandaşları tarafından ve Priştine vatandaşları için nasıl geri alınabileceğini göstermek için geçici tadilat veya kentsel müdahaleler kuruldu. Bu tür çalışmalar, açık bir spekülatif yönelimle kısa sürede düşük maliyetle gerçekleştirildi. Daha sonra yerel halk, bu müdahalelerin kalıcı hale getirilip getirilmeyeceğine veya modifiye edilip atılacağına karar vermek üzere “ayaklarıyla oy kullanmaya” davet edildi. Son olarak, şehrin hızlandırılmış evrimini kolaylaştırmak için değerlendirme oturumları düzenlenecek.

Green Corridor/Yeşil Koridor Fotoğraf: Ivan Erofeev

CRA kurucu ortağı ve MIT Senseable City Lab direktörü Carlo Ratti: “Dünyadaki şehirler şu anda krizlerle işaretlenmiş olağandışı bir dönemden geçiyor ama aynı zamanda rönesans potansiyeli de taşıyor. Covıd-19 pandemisinin ilk salgını sırasında eşi benzeri görülmemiş bir durumla karşı karşıya kalan yerel yönetim yetkilileri, insanların ihtiyaçlarına daha verimli yanıt verebilmek için cesur kentsel deneyler yapmaya mecbur kaldılar. Priştine, tarihi ve sosyal yapısı nedeniyle Avrupa’nın en umut vermekte olan yaşayan laboratuvarlarından biridir. Manifesta 14 için Kentsel Vizyonumuz, şehrin kolektif enerjisinin evrimini yönlendirip hızlandırmak için çabalıyor. Bu verimli işbirliği için Manifesta 14 yöneticisi Hedwig Fijen, Priştine Belediyesi ve belediye başkanı Përparim Rama’ya minnettarız.”

Küratöryel projelerden sorumlu CRA ortağı Daniele Belleri: “Sağduyu, yapılı çevrenin herhangi bir olumlu dönüşümünün anahtarı olarak halk tabakasını savunur. Yerel derneklerle, öğrencilerle ve vatandaşlarla birlikte çalışarak kamusal alanı geri kazanmak için hızlı ve katılımcı bir yaklaşım deniyoruz. Bu Priştine Modeli olarak adlandırdığımız daha geniş bir kentsel değişim ve kapsayıcılık sürecinin ilk adımıdır.”

Green Corridor/Yeşil Koridor Fotoğraf: Ivan Erofeev

Benzer bir metodoloji Green Corridor/Yeşil Koridor inşa etmek için de kullanıldı. Bu 1,3 kilometrelik eski tren yolu, eskiden terkedilmiş arabalar ve çöplerle doluyken şimdi oturma yerleriyle ve bitkilerle yaya yoluna dönüştürüldü. Ayrıca Manifesta 14’ün iki ana lokasyonunu birbirine bağlıyor: Gençlik ve Spor Sarayı ile Tuğla Fabrikası.

Geçit, Priştine’nin düşük yaya erişilebilirliği sorununun nasıl çözüleceği konusunu tartışıyor, bölge sakinleri ve sergi ziyaretçileri için boş zaman aktivitesi alanı sağlıyor. Dairesel bir yaklaşım, koridorun tüm elemanlarının kolayca çıkarılabilir ve başka yerlerde yeniden kullanılabilir olmasını sağlıyor. Ziyaretçiler Yeşil Koridor’a bağımsız olarak veya bienalin düzenlediği kolaylaştırılmış turlar aracılığıyla ulaşabilirler.
Diğer Kentsel Müdahaleler 2021 yılında gerçekleştirilmiş ve Priştine’nin sosyal dokusuna farklı şekillerde entegre edildi. Örneğin, dış kapıları geçen yılın Haziran ayında yasadışı bir otoparktan geri alınan eski Hivzi Süleymani Kütüphanesi, Manifesta 14 Priştine tarafından kalıcı bir kültür kurumu olan Anlatı Uygulama Merkezi’ne dönüştürüldü. Aynı zamanda, Alman mimarlık pratiği raumlabor eski tuğla fabrikasını geçici olarak Eko Kentsel Öğrenme Merkezine dönüştürdü.

2021’de yapılan kentsel müdahale. Fotoğraf: Atdhe Mulla

Bu projeler “açık kaynak şehirciliğinin” farklı zaman dilimlerinde değişimi nasıl canlandırılacağını gösteriyor. Ayrıca CRA’nın Kosova Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı’yla çalışması, 2 Korriku Caddesi’nin,bölge halkı tarafından canlı bir sokak olarak bilinen Kafet e Rakis (Rakia’nın Kafeleri), yayalaştırılmasına yardımcı oldu.