İnşaat Projeleri Yönetimi Eğitimi*

Piyasada nitelikli inşaat projesi yöneticilerine duyulan talebi karşılamanın bir yolu, bu alanda çalışanların "İnşaat Projeleri Yönetimi" konu alanında yüksek lisans programlarında eğitim almasıdır.

*Bu makale İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü öğretim üyeleri Doç. Dr. Elçin Taş ve Doç. Dr. Hakan Yaman tarafından hazırlanmıştır.

1. GİRİŞ

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de inşaat sektöründe çevre koruma, enerjinin etkin kullanımı, iş ve işçi güvenliği, yapı ve yapı malzemesi ile ilgili standartları belirleyen yasalar ve ileri teknoloji kullanımı gibi nedenlerle karmaşıklığı gittikçe artan yapım projelerinin yönetim kademelerindeki personele duyulan gereksinim hızla artmaktadır. Yapı malzemeleri ve yapım yöntemlerindeki ilerlemeler, birçok ülkenin altyapısını baştan aşağı yenileme gereksinimi, sayısı sürekli artan çok amaçlı/işlevli yapılar, elektronik olarak işletilen akıllı yapılar ve enerjiyi etkin kullanan yapılar, inşaat projesi yöneticilerine olan talebi daha da arttırmaktadır.

İnşaat projesi yöneticileri yapı yapma kararının verilmesini izleyen tasarım ve yapım evrelerinde, yapılacak işin kapsamını temel alarak süre, maliyet ve kalite ölçütleri çerçevesinde plan ve programlar hazırlamakta, proje katılımcıları arasında eşgüdüm sağlamakta ve yapım projesini denetlemektedir. İnşaat projesi yöneticilerinin sektörde proje müdürü, proje yöneticisi, proje direktörü, proje koordinatörü vb. gibi çeşitli ünvanlar aldığı görülebilmektedir. İnşaat projesi yöneticileri, mal sahibinin yanında tüm yapım sürecinde etkin karar üreten mal sahibinin maaşlı bir çalışanı veya mal sahibinin danışmanı olabileceği gibi, bir inşaat yönetimi firmasının veya bir yüklenici firmanın sahibi veya maaşlı çalışanı da olabilmektedir. İnşaat projesi yöneticileri, bir inşaat projesinin sadece belirli bir kısmını veya tamamını planlayıp yönetebilmekte ve yapı üretim sürecinin farklı evrelerinde mimar, mühendis ve diğer katılımcılar ile birlikte görev yapmaktadır. Ayrıca, yapı üretim sürecine ilişkin tüm kararların verildiği ve denetlendiği bir merkez ofiste veya bir şantiye ofisinde de çalışabilmektedir. Enformasyon ve mobil iletişim teknolojisinde yaşanan ilerlemeler sayesinde, inşaat projesi yöneticileri saha ve merkez ofis bağlantısını koparmaksızın çalışabilmekte, kısa, orta ve uzun vadede alınan kararların uygulanmasını sağlamakta ve denetlemektedir.

Bir inşaat projesi yöneticisi, uygulama (yapı) alanına ilişkin temel bilgi, standart ve yönetmeliklerin yanı sıra, proje ortamının kavranmasına ve genel yönetim bilgi ve becerilerine de sahip olmalıdır. İnşaat projesi yöneticileri mimari projenin gerçekleştirilmesine yönelik plan ve programları, sözleşmeleri ve teknik şartnameleri hazırlayabilmeli ve/veya anlayabilmeli, bir yapım sözleşmesini idare edebilmeli, yapım yöntemleri, yapı malzemeleri ve yasal gereklilikler, iş ve işçi sağlığı/güvenliği, şantiye yönetimi, inşaat makineleri ve işgücü yönetimi ile ilgili bilgi sahibi olmalıdır. Maliyet tahmini, süre planlama ve programlama konularında sektör standardı haline gelmiş belli başlı yazılımları kullanabilmelidir.
İnşaat projesi yöneticileri esnek olmalı, hızlı değişen bir ortamda etkin bir şekilde çalışabilmeli, zorlu koşullar ve baskı altında doğru karar verebilmeli, özellikle beklenmedik olaylar veya gecikmelerle karşılaşınca da bu özelliklerini koruyabilmeli, mimari ve mühendislik projeleri ve yapımla ilgili her türlü belgeyi anlamalı, yapım aşamasında karşılaşacağı sorunları analiz edip çözebilmeli ve aynı anda birden fazla eylemin eşgüdümünü sağlayabilmeli, ekip çalışmasına yatkın olmalı, liderlik niteliklerine sahip olmalı, iyi derecede sözlü ve yazılı iletişim kurabilmelidir.

İnşaat projesi yöneticilerinin kariyerlerinde yükselme fırsatları, kişisel performanslarına ve çalıştıkları firmanın büyüklüğüne bağlıdır. Büyük firmalarda inşaat projesi yöneticileri en üst düzey yöneticiliğe terfi edebilir. Bağımsız danışmanlık, mahkeme veya uzlaştırma kurumlarında hakemlik ve bilirkişilik yapabilir, kendi şirketlerini kurarak inşaat yönetimi veya genel yüklenicilik hizmeti verebilir.

Bu yazının amacı, inşaat projeleri yönetimi mesleği ve eğitimine genel bir bakış yaparak, Türkiye’de ve İstanbul Teknik Üniversitesi bünyesinde inşaat projeleri yönetimi eğitiminin gelişimi ve İTÜ’de yeni açılan ve 2. Öğretim şeklinde eğitime başlamış olan tezsiz yüksek lisans programı hakkında bilgi vermektir.

2. TÜRKİYE’DE İNŞAAT PROJELERİ YÖNETİMİ EĞİTİMİNİN GELİŞİMİ

Günümüzde “İnşaat Projeleri Yönetimi”, ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda gibi dünyanın gelişmiş pek çok ülkesinde inşaat sektöründe yaklaşık elli yıldan bu yana etkin bir şekilde uygulanmakta olan bir uzmanlık ve bağımsız bir meslek alanıdır. Dünyada ” İnşaat Projeleri Yönetimi” uygulama alanına yönelik eğitim ve öğretim hizmeti veren çok sayıda lisans ve lisansüstü programı, ayrıca “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında çalışmakta olan meslek insanlarının bağlı bulunduğu meslek kuruluşları, birlikler ve söz konusu alanı düzenleyici standartları ve yönetmelikleri oluşturan ve uygulayan kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır.

Türk inşaat sektörünün hızla büyümekte olduğu ve çok sayıda profesyonel, nitelikli inşaat projesi yöneticisine gereksinim duyduğu yadsınamaz bir gerçektir. Piyasada nitelikli inşaat projesi yöneticilerine duyulan talebi karşılamanın bir yolu, Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Fakülte’lerinde “İnşaat Projeleri Yönetimi” konusunda eğitim veren dersler, bölümler açmak olduğu gibi, diğer bir yolu da bu alanda çalışanların “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında yüksek lisans programlarında eğitim almasıdır. Türkiye’de “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında nitelikli profesyonellerin yetiştirilmesine yönelik olarak yüksek lisans eğitimi vermekte olan pek çok program bulunmaktadır.

Türkiye’de, proje ve yapım yönetimi alanındaki gelişmeler dünyadaki gelişiminden farklı ve yavaş olmuştur. Bu alanda 1967 yıllında ODTÜ’de Prof. Dr. V. Doğan Sorguç öncülüğünde yapım stratejileri dalında eğitim verilmeye başlanmış fakat daha sonra bu girişim son bulmuştur. Aynı şekilde 1976 yılında ODTÜ bünyesinde geleneksel inşaat mühendislerinden kesinlikle farklı tipte bir yönetici mühendis yetiştirmek amacı ile yapım mühendisliği bölümü kurulmasına karar verilmiş ise de bu gerçekleşememiştir.

Bütün bu gelişmeler bu kadarla kalmış, yüksek lisans programlarının dışında proje ve yapım yönetimi eğitimi veren lisans programları bugün dahi açılmamıştır. Oysa 1970’li yıllarda, dünyada inşaat yönetimi alanında yüksek lisans programlarının açılmasıyla başlayan değişim, 1990’lı yıllarda ABD, Almanya ve İngiltere’de açılan ve lisans eğitimi veren “İnşaat Yönetimi” bölümleri ile sürdürülmüştür [1].

2000’li yıllar ve sonrası yurtdışı inşaat hizmetleri ağırlık kazanmış ve yerel pazarlarda yoğunlaşan rekabet içinde, yabancı ortaklarla çalışma gereği artmıştır. Günümüz koşullarında, inşaat şirketlerinin teknik becerileri kadar yönetsel becerileri de önemli bir rekabet avantaj kaynağı olarak belirginleşmiştir. Proje ve yapım yönetimi eğitimi, yapım teknolojileri, proje yönetimi, inşaat sektörünün ekonomik, hukuksal, sosyo-politik ve çevresel etkileri ve benzeri yönetim konularını kapsamış ve inşaat sektörünün ihtiyaç duyduğu insan kaynakları profilinin sağlanmasına önemli katkılarda bulunmuştur [2].

2001 yılından sonra proje ve yapım yönetimi eğitimi alanında yapılan çalışmaların ve araştırmaların sayısında artış olmuştur. Özellikle eğitim alanında kıyaslamalar yapılmış, anketler uygulanmış ve Dünya’daki proje ve yapım yönetimi eğitimi veren yüksek lisans programları incelenmiştir. 2001 yılında proje ve yapım yönetimi alanında eğitim veren 3 adet yüksek lisans programının sayısı, 2010 yılında 8’e yükselmiştir. 2001 ve 2010 yılları arasında proje ve yapım yönetimi ile ilgili dünyadaki benzer öğretim programları incelenmiş, mezunların ve öğrencilerin mevcut programlara ilişkin görüşleri saptanmış ve değerlendirilmiştir.

2010 yılından sonra, proje ve yapım yönetimi konu alanında her iki yılda bir Proje ve Yapım Yönetimi Kongresi (PYYK) düzenlenmeye başlanmıştır. Kongrenin amacı, proje ve yapım yönetimi alanında çalışan akademisyenler ile kamu ve özel sektör kuruluşlarındaki profesyonelleri bir araya getirerek, bu alanda yapılmış güncel araştırma bulgularının paylaşılması ve geleceğe yönelik bilgi alışverişinde bulunulmasıdır. Böylece, akademi ve sanayi arasındaki etkileşimin sağlanması, disiplinlerarası iletişimin arttırılması ve ulusal işbirliğinin teşvik edilmesi hedeflenmektedir.

Türkiye’deki proje ve yapım yönetimi eğitimindeki bu gelişmeler şüphesiz, globalleşen dünyada inşaat sektöründe daha çok söz sahibi olabilme savaşının sonucunu göstermiştir. 2000 yılından sonra Türkiye’de proje ve yapım yönetimi disiplini (kültürü) yerleşmeye başlamış, planlama düzeyinden uygulama düzeyine geçmiştir.

2013 yılı için Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) onaylı, güncel 1504 farklı programı içeren Yüksek Lisans Arama Motoru ile Türkiye ve KKTC’deki yüksek lisans programları araştırılmış, 1 Aralık 2013 tarihi itibariyle, proje ve yapım yönetimi konu alanında faaliyet göstermekte olan 16 adet yüksek lisans programına erişilmiştir. Söz konusu 16 programın 9 adedi tezli, 7 adedi de tezsizdir. 16 yüksek lisans programı içinde 3 adedi ise 2. Öğretim kapsamında yürütülmektedir [3].

3. İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ’NDE İNŞAAT PROJELERİ YÖNETİMİ EĞİTİMİ

İstanbul Teknik Üniversitesi, her zaman öncü olma prensibinden hareketle, İnşaat Projeleri Yönetimi konu alanında eğitim vermeye yönelik çabalarını yıllardır sürdürmektedir.

“İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanı, Türkiye’de ilk kez İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü’nün lisans programı kapsamında verilmekte olan bazı dersler içinde yer almıştır. “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanına ilişkin ilk lisansüstü eğitim programı 1973 yılında, İTÜ Mimarlık Fakültesi’ne bağlı olarak açılmış, adı ve içeriği zaman içinde değişerek gelişmiş, varlığını 41 yıldır sürdürmüş ve sürdürmektedir. “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanını, eğitim programları bünyesine dâhil eden ve bir lisansüstü programı kurulmasına öncülük eden İTÜ Mimarlık Fakültesi emekli öğretim üyelerinden Prof. Tulû Baytın, bu katkısıyla 2000 yılında TÜBİTAK hizmet ödülüne layık görülmüş ve bu ödülü almıştır. Söz konusu lisansüstü programı, 2000 yılından bu yana “Proje ve Yapım Yönetimi” adı altında İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı tezli bir yüksek lisans programı olarak eğitim vermeyi sürdürmektedir. “Proje ve Yapım Yönetimi” tezli yüksek lisans programı kapsamında çok sayıda ve çeşitlilikte yüksek lisans dersi verilmektedir. Bu derslere özellikle Mimarlık Fakültesi, İnşaat Fakültesi, İşletme Fakültesi, Fen Bilimleri ve Bilişim Enstitüsü’nün çeşitli yüksek lisans ve doktora programlarından öğrenciler katılmaktadır. “Proje ve Yapım Yönetimi” tezli yüksek lisans programında verilmekte olan dersleri, Türkiye’nin pek çok üniversitesinden ve farklı disiplinlerden çok sayıda öğrenci tercih ederek almaktadır.

İnşaat Projeleri Yönetimi konusu, İTÜ İnşaat Fakültesi’nde ise ilk olarak 1974 yılında İnşaat Mühendisliği lisans programına Profesör Ali Fuat Berkman tarafından “Yapım Ekipmanı” dersi kapsamında girmiştir ve Profesör Sedat Ersoy tarafından sürdürülmüştür. Bölüm yönetimi 1981 yılında Profesör Doğan Sorguç’a devredilmiştir. Profesör Doğan Sorguç, 1991 yılında bir yüksek lisans ve 1998 yılında da bir sertifika programını kurmuştur. İTÜ İnşaat Fakültesinde, 1991-92 Eğitim Öğretim yılında açılan “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programı, inşaat mühendisliği bölümlerinin en başarılı mezunları tarafından tercih edilmeye başlanmıştır. İTÜ’de yüksek lisans programlarının yeniden yapılandırılması sürecinde “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programı, öğretim üye sayısının az olması nedeniyle Yapı Mühendisliği Yüksek Lisans Programı içinde bir uzmanlık alanı olarak yer almış, ancak 2006-2007 Eğitim Öğretim yılından itibaren tekrar bağımsız bir yüksek lisans programı olarak öğretim vermeye devam etmiştir.

Bir inşaat projesi yöneticisinin sahip olması gereken diğer bilgi ve becerilerin kazandırılmasında, gerek “Proje ve Yapım Yönetimi” ve gerekse “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programlarında yer alan yönetim, organizasyon, finansman, iş hukuku ve ticaret hukuku konu alanlarındaki dersler, İTÜ İşletme Fakültesi’nden öğretim üyeleri tarafından verilmektedir.

“Proje ve Yapım Yönetimi” ve “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programlarında kazandırılan bilgi ve beceriler sayesinde, mezunların iş hayatında inşaat sektörünün uygulama ve yönetim sorunlarına başarılı çözüm yaklaşımlarında bulundukları dikkati çekmektedir. Önemli firmalar söz konusu programların mezunlarını öncelikle tercih etmekte, teknik eleman gereksinimi duyan birçok firma bu taleplerini programların öğretim üyelerine ileterek, program mezunlarını istihdam etmek istediklerini belirtmektedirler. Programların mezunları bugün halen inşaat sektörünün önde gelen firmalarında, yurt içinde ve yurt dışında önemli mevkilerde görev yapmaktadır.

4. İNŞAAT PROJELERİ YÖNETİMİ KONU ALANINDA TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI

Gerek lisans mezunlarının ve lisans mezuniyeti sonrası sektörde çalışarak edindikleri mesleki deneyim, bilgi ve becerilerini formel bir eğitim ile zenginleştirmek isteyenlerin yoğun isteği; gerekse mevcut yüksek lisans programlarında ders vermekte olan öğretim üyeleri tarafından yapılan bilimsel araştırma projeleri ve alan araştırmalarına dayalı yüksek lisans tezlerinin sonuçları ve sektöre yön veren meslek insanları ile yapılan görüşmeler, “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında tezli yüksek lisans eğitiminin yanı sıra, daha fazla sayıda ders alınarak tamamlanacak disiplinlerarası tezsiz yüksek lisans programlarının da gerekli olduğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

İTÜ Araştırma Fonu kapsamında 2001 yılında yapılmış olan bir araştırma projesi kapsamında, “Proje ve Yapım Yönetimi Yüksek Lisans Programı”nın 51 mezunu, Türk Müşavir Mimar ve Mühendisler Birliği’nin 38 üyesi ve Türk Müteahhitler Birliği’nin 97 üyesi ile anket yapılmıştır. Türk Müşavir Mimar ve Mühendisler Birliğinin 38 üyesi ile Türk Müteahhitler Birliği’nin 97 üyesi, görev aldıkları firmalarda “firma yöneticisi”, “proje koordinatörü”, “proje yöneticisi” ve “şantiye yöneticisi” olarak çalışmaktadır [4].

Söz konusu anketin bulgularına göre, katılımcılara “üniversitelerin çeşitli eğitim kademelerinde, bir inşaat projesinin hangi yönetimsel düzeyinde eğitim verilmelidir” sorusu sorulmuş ve katılımcılar ağılıklı olarak eğitimin “proje ve şantiye yönetimi” düzeyinde olması gerektiğini belirtmişlerdir. Katılımcıların % 52’si inşaat yönetimi ile ilgili yetkin eleman bulmakta güçlük çektiklerini, %50’si çalışanlarının inşaat yönetimi ile ilgili alanlarda ek eğitim almış olmaları gerektiğini, inşaat projesi yöneticilerinin görev alanları ile ilgili bilgi ve becerilerin ciddi bir eğitim gerektirdiğini belirtmektedir.

İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Proje ve Yapım Yönetimi Yüksek Lisans Programı’nın 51 mezunu ise, aldıkları derslerde kazanmış oldukları yetkinliğin haberdar olma ve anlama düzeyinde olduğunu belirtmiştir. Mezunlar derslerde verilen bilgi ve becerilerin, yapabilme düzeyinde verilmesi gerektiğini düşünmektedir. Mezunların gerek yüksek lisans programının içeriği, gerekse süresine ilişkin görüşleri “Proje ve Yapım Yönetimi İkinci Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı” gerekliliğini vurgulamaktadır.

İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Proje ve Yapım Yönetimi Yüksek Lisans Programı kapsamında hazırlanmış olan alan araştırmasına dayalı bir yüksek lisans tezinde ise, mimarın proje ve yapım yönetimi ile ilgili aşağıda tanımlanmış hizmetleri de üstlendiği belirlenmiştir. Söz konusu hizmetler, projelerin girişim/planlama sürecinde iş programı, maliyet tahmini, bütçeleme, fizibilite çalışmalarının yapılması, projelerin tasarım sürecinde maliyet tahmini ve maliyet denetimi, tasarım süreci yönetimi, tasarım sürecine katılacaklarla ilgili sözleşme taslaklarının hazırlanması, yazışma ve haberleşme prosedürlerin belirlenmesi ve bunun yürütülmesi, projelerin ihale sürecinde ihale ve sözleşme belgelerinin hazırlanması, teklif isteme ve tekliflerin değerlendirilmesi, projelerin yapım sürecinde mal sahibi adına genel idari hizmetler, sözleşme idaresi hizmetleri, hakediş belgelerinin hazırlanması, işteki değişiklikler gibi temel hizmetlerdir [5].
Yukarıda tanımlanan işlere ilişkin bilgiler temelde, inşaat projesi yönetimi alanının bilgi ve becerilerini gerektiren işlerdir. Bu bilgi ve beceriler lisans eğitiminde haberdar etme düzeyinde verilebilen bilgilerdir. Mesleki uygulamada gerçekleştirilen söz konusu işlerin, eğitimi alınmadan yapılan işler olduğu ve kalitesinin sorgulanabileceği söylenebilir.

Söz konusu akademik çalışmaların yanı sıra, her yıl yapılan İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü “Proje ve Yapım Yönetimi” ve “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programları aday öğrenci kabul mülakatlarında ise,

• Sektörde “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında çalışmak isteyen ve lisans eğitimleri sırasında almış oldukları derslerde haberdar olma düzeyinde verilmiş olan bilgileri, anlayabilme, yapabilme düzeyine getirmek isteyen yeni mezun kişilerin,
• Sektörde “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında çalışmak isteyen, ancak lisans eğitimleri sırasında bu konularda herhangi bir eğitim almamış olan yeni mezun kişilerin,
• Lisans eğitimi sonrası sektörde belirli bir mesleki deneyim edinmiş, sektörde çalışırken konunun önemini kavramış, söz konusu alanda bilgi ve becerilerini formel bir eğitim ile zenginleştirmek isteyen kişilerin,
• Sektörde proje ve yapım yöneticisi olarak çalışan, ancak bu konuda herhangi bir eğitim almamış olan ve becerilerini formel bir eğitim ile zenginleştirmek isteyen kişilerin,
• Mimarlık, İnşaat Mühendisliği ve İşletme Mühendisliği lisans eğitimi dışında, (İç Mimari, Peyzaj, Şehir ve Bölge Planlama gibi) sektörle ilgili diğer alanlarda lisans eğitimini tamamlamış ancak “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında çalışmak isteyen kişilerin,
• Sektörde çalışırken konunun önemini kavramış, söz konusu alanda bilgi ve becerilerini formel bir eğitim ile zenginleştirmek isteyen, ancak yoğun iş temposu arasında gündüz eğitim veren tezli bir programını takip edememiş olan kişilerin,

“İnşaat Projeleri Yönetimi” konusunda eğitim alma, eğitimlerini güncelleştirme ve/veya yeni bilgi ve beceri kazanma konusunda yoğun istek içinde oldukları belirlenmiştir.

Türkiye’de “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında halen eğitim vermekte olan mevcut programların önemli bir bölümü tezli yüksek lisans programlarıdır. Tezli yüksek lisans programları, ileri araştırmaları sürdürmek için doktora eğitimine devam etmek isteyen veya araştırma odaklı adaylara hitap etmek üzere tasarlanmıştır. Tezsiz yüksek lisans programları ise, halen çalışmakta olan veya sektörde kariyer peşinde olan adaylara hitap etmek üzere tasarlanmış, sadece dersler aracılığıyla hizmet veren, tezli programlara kıyasla daha kısa sürede tamamlanabilen ve tez hazırlamanın gerekli olmadığı yüksek lisans programları olarak hizmet vermektedir.

5. İTÜ FBE İNŞAAT PROJELERİ YÖNETİMİ 2. ÖĞRETİM TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

Lisans mezunlarının ve lisans mezuniyeti sonrası sektörde çalışarak edindikleri mesleki deneyim, bilgi ve becerilerini formel bir eğitim ile zenginleştirmek isteyenlerin yoğun isteği, araştırma projesi ve alan araştırmalarının sonuçları ve sektöre yön veren meslek insanları ile yapılan görüşmelere dayanarak, mevcut programların yanı sıra, disiplinlerarası tezsiz bir yüksek lisans programının da kurulması için çalışmalara başlanmıştır.

Buradan hareketle, Türkiye’de bu alandaki önemli bir eksikliği gidermek, var olan güçlü potansiyeli ve birikimi daha verimli bir biçimde kullanmak ve İTÜ’nün temel stratejilerinden biri olan “öncülük” hedefine katkıda bulunmak üzere, halen “Proje ve Yapım Yönetimi” ve “Yapı İşletmesi” tezli yüksek lisans programlarında ders vermekte olan öğretim üyeleri tarafından “İnşaat Projeleri Yönetimi İkinci Öğretim Tezsiz Yüksek Lisans Programı” geliştirilmiştir.

2013-2014 öğretim yılından itibaren ilk defa öğretim vermeye başlayan “İnşaat Projeleri Yönetimi (İPY) Tezsiz Lisansüstü Programı” Mimarlık ve İnşaat Fakülteleri’nin bir arada geliştirdiği disiplinlerarası bir programıdır. Programa ilişkin ders planı yapılandırılmasında bir inşaat projesi yöneticisinin sahip olması gereken bilgi ve becerilerin kazandırılması hedeflenmiştir. Bu nedenle programda, halen “Proje ve Yapım Yönetimi” ve “Yapı İşletmesi” tezli lisansüstü programlarında ders vermekte olan, konusunda uzman ve piyasa deneyimi olan çok sayıda İTÜ Mimarlık ve İnşaat Fakültesi öğretim üyesi tarafından içeriği titizlikle hazırlanmış dersler bulunmaktadır. İnşaat projelerinde yönetim, organizasyon, finansman, muhasebe, iş hukuku ve ticaret hukuku ile ilişkili dersler ise İTÜ İşletme Fakültesi’nden öğretim üyeleri tarafından verilmektedir.

Yeni kurulan program, Mimarlık, İnşaat Mühendisliği, Elektrik Mühendisliği, Makine Mühendisliği dışında, İç Mimarlık, Peyzaj, Harita Mühendisliği, İşletme Mühendisliği konu alanlarında lisansını almış, inşaat sektöründe halen çalışmakta olan ve çalışmak isteyenlere “İnşaat Projeleri Yönetimi” konusunda öğrenim görme, bilgilerini güncelleştirme ve/veya yeni bilgi ve beceri kazandırmayı hedeflemektedir. Dersler kuramsal bilgi edinmenin yanı sıra, beceri kazandırmayı da amaçladığı için, gerçek hayattan problem çözmeye yönelik uygulamaları da içerecek şekilde tanımlanmıştır. Derse katılan öğrenci gruplarının farklı disiplinlerden olması, ele alınacak problemlerin her bir disiplin tarafından farklı çözüm yollarının ve diğer disiplinleri etkileme koşullarının tartışılacağı ortamı yaratması bakımından, gerçek hayattaki uygulamalar ile benzeşim kurma olanağı yaratmaktadır.
Programın başlıca hedefleri şunlardır:

• Gerek büroda, gerek şantiyede inşaat projeleri yönetimi konu alanının uygulanması konusunda derinlemesine bilgiye sahip olan ve gelişen teknolojiyi izleyerek sahip olduğu bilginin sürekliliğini ve sürdürülebilirliğini sağlayabilen meslek insanlarının yetiştirilmesi,
• Mezunların grup ve bireysel araştırma etiğini, disiplinini ve kültürünü edinmiş olmalarının sağlanması,
• Mezunların inşaat sektörünün güncel sorunlarına çağdaş çözümler getirebilmesini sağlamak üzere, mevcut bilgilere ulaşmasının ve özümseyerek problem çözme yönünde yoğunlaştırmasının ve sınıflandırıp kullanabilmesinin sağlanması,
• Mezunların inşaat projeleri yönetimi alanında problem çözme, karar verme ve liderlik yapma becerileri kazanmasının sağlanması,
• Mezunların farklı inşaat proje teslim sistemleri konusunda bilgilendirilmesi ve bir inşaat projesi yöneticisinin, mal sahibi ve yüklenici adına görev yapması durumunda üstleneceği sorumluluklarının farkında olmasının sağlanması,
• Mezunların Türk inşaat sektörünün uluslararasılaşmasının önemini anlayarak, uluslararası inşaat piyasalarında kullanılan iş yapma biçimleri ve karşılaşılan sorunlar konusunda farkında olmasının sağlanması,
• Mezunların inşaat projeleri yönetimi konu alanında kullanılmakta olan çağdaş yönetim teknik ve araçlarını, güncel iletişim ve enformasyon teknolojilerini kullanabilmelerinin sağlanmasıdır.

Sektörün gereksinimleri gözetilerek hayata geçirilmiş olan “İnşaat Projeleri Yönetimi (İPY) İkinci Öğretim Tezsiz Lisansüstü Programı” tez hazırlama zorunluluğu olmadan, tezli programlara kıyasla daha fazla sayıda ders alınarak 1 yılda tamamlanan bir programdır. Daha ayrıntılı bilginin http://ipy.itu.edu.tr adresinden edinilebileceği program, günlük çalışma temposunu aksatmayacak şekilde akşam saatlerinde ve/veya hafta sonu öğretim vermektedir.

6. SONUÇ

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de inşaat sektöründe karmaşıklığı gittikçe artan yapım projelerinin yönetim kademelerindeki personele duyulan gereksinim hızla artmaktadır. Yapılan pek çok akademik çalışma, inşaat yönetimi ile ilgili yetkin eleman bulmak konusunda güçlük çekildiği, bu konu alanında çalışmak isteyenlerin inşaat yönetimi ile ilgili alanlarda ek eğitim almış olmanın gerekli olduğunu ve inşaat projesi yöneticisinin görev alanları ile ilgili bilgi ve becerilerin ciddi bir eğitim gerektirdiği ortaya koymuştur. Türkiye’de “İnşaat Projeleri Yönetimi” konu alanında eğitim veren çok sayıda yüksek lisans programı bulunmasına rağmen, bu programların pek çoğunda verilmekte olan derslerde öğrenciye kazandırılan yetkinlik haberdar olma ve anlama düzeyindedir. Oysaki yapılan akademik çalışmalar, bu programlardan mezun olanların derslerde verilen bilgi ve becerileri yapabilme düzeyine sahip olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu konu alanında eğitim veren tezli yüksek lisans programları, ileri araştırmaları sürdürmek için doktora eğitimine devam etmek isteyen veya araştırma odaklı adaylara hitap etmek üzere tasarlanmıştır. Halen çalışmakta olan veya sektörde kariyer peşinde olan adaylara hitap etmek üzere tasarlanmış, sadece dersler aracılığıyla hizmet veren, inşaat projesi yöneticilerinin sahip olması gereken bilgi ve becerileri yapabilme düzeyinde kazandıran, tezli programlara kıyasla daha kısa sürede tamamlanabilen, tez hazırlamanın gerekli olmadığı yüksek lisans programlarının gerekliliği tartışılmazdır. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü “İnşaat Projeleri Yönetimi (İPY) İkinci Öğretim Tezsiz Lisansüstü Programı” bu amaçla geliştirilmiş bir programdır.

KAYNAKLAR

[1] Sorguç, P. D., (1999), İnşaat Mühendisliği Eğitimi’nin Temel İlkeleri ve Gelişmeler. Türkiye Mühendislik Haberleri Sayı: 402, s. 36-45.
[2] Birgönül, M. T., Dikmen, İ., Özorhon, B., & Işık, Z. (2007),. İnşaat Sektörünün Yapım Yönetimi Eğitiminden Beklentileri. 4. İnşaat Yönetimi Kongresi. İstanbul.
[3] Aydın, M., (2014, Türkiye ve KKTC’deki Proje ve Yapım Yönetimi Yüksek Lisans Programlarının Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi”, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Proje ve Yapım Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi.
[4] Giritli, H., Çıracı, M., (2001), Yapım Yönetimi Öğretiminde Mevcut Durumun ve Gelişme Eğilimlerinin Değerlendirilmesi, Gereksinim, Beklenti ve Problemlerin Belirlenmesi ve Yeni Bir Yapım Yönetimi Programının Geliştirilmesi, İTÜ Araştırma Fonu Destekli Araştırma Projesi.
[5] Candar, E., (2004), Proje Sürecinde Verilen Mimarlık Hizmetleri, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Proje ve Yapım Yönetimi Programı Yüksek Lisans Tezi.