HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu

Alexis Şanal (SANALarc) tarafından düzenlenen HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu kartlarında yer alan 101 kartın içeriğine oyuna katılamayanların da ulaşabilmeleri düşüncesiyle hazırlanan kitap YEM Yayın tarafından yayımlandı.

Kitap, ‘kart oyunu’nun içeriğini öğrenmenin ötesinde; başta mimarlık, iç mimarlık, şehir ve bölge planlama, kentsel tasarım eğitimi alanlar ile bir kentin karar vericilerini (Sakinler, Uzmanlar, Yatırımcılar, Sivil Toplum Kuruluşları, Belediyeler) ve ‘kent’ tanımını oluşturan temel kavramları öğrenmek, anlamak isteyenler için de bir başucu kitabı olma niteliği taşıyor. Bu bağlamda kitap, adeta bir “çağdaş kentsel tasarım sözlüğü” olarak bile tanımlanabilir.

 HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu, hareketli kamusal hayatı besleyen ve mahalle birlikteliğini öne çıkaran, kendiliğinden örgütlenmiş bir kent tasarımını gerçekleştirmek amacıyla kent-kurma (city-making) konusunda disiplinlerötesi bir metodoloji sunuyor. Kamusal alanın temel bileşenlerini ele alan altı kategori altındaki 101 konu başlığından oluşan ‘kart destesi’, kent tasarımı girişimlerinde uzman desteğine, iyi uygulama standartlarına ve başarı parametrelerine öncelik veren, bunları müzakere ve prova eden vazgeçilmez bir referans oluşturuyor. Sonuçta, hararetli konuşmalardan öncelikler üzerine yapılan tartışmalara, paydaşların hesap verebilirliğinden fiziksel, toplumsal ve ekonomik konularla ilgili açık uçlu önerilere kadar her şey bu ‘kart oyunu’nun bir parçası. Bu oyunda STK atölyelerinin kolaylaştırıcıları, yerel yönetimlerin karar mercileri ve tasarım profesyonelleri, keşifle stratejik düşüncenin paralel olarak geliştiği, ‘hayal gücüne dayalı’ bir rol üstlenme simülasyonu kurabilirler. Bunun sonucunda da paydaşların görüş birliğine, tartışmasına ve önceliklerine dayalı bir ‘kazanan çözüm’ (kişiselleştirilmiş kılavuz) ortaya çıkabilir.

Kitap altı ana kategoriden (bölümden) oluşuyor:

Fiziksel Elemanlar (Yayalar, insan ölçeği, yaya geçitleri, kaldırım ölçüleri, aydınlatma, kent mobilyası, bağlantı elemanları vb. kamusal alanlardaki kullanıcılar, ürünler; doğal ve yapay unsurlar)

Ekoloji (Gün ışığı ve gölge, ağaçlar, ışık kirliliği, ısı adası etkisi, yağmur suyu, kentli sporcular vb. Sürdürülebilir bir çevre yaratmak için gerekli uygulama ve elemanlar)

Teknoloji ve Yenilik (Enerji tasarrufu, su elemanları, takip sistemleri, mobil uygulamalar, yenilikçi altyapı sistemleri vb. çağdaş, geleceğe yönelik ve öncü girişimler, uygulamalar, sistemler)

Sosyo-ekonomi (Yerel kimlik, kentsel markalaşma, festivaller, bakım, gayrimenkul değeri vb. ekonomik ve sosyal refah seviyesini artıran kentsel değerler)

Yönetişim (Herkes için erişilebilirlik, dışarı taşma, zaman odaklı yönetim, çöp, yaya emniyeti, kentsel imkânlar, atık yönetimi vb. kamusal alanda ve mahallemizde işleyen bir düzen yaratan yasa, kural ve yönetmelikler)

Canlılık (Mekânsal çeşitlilik, ara mekânlar, kentsel geçirgenlik, karakterler, bekleme, dinlenme, fiziksel konfor, güvenlik, işportacılar, sokak sanatı, bilgi erişimi, yaya akışı vb. enerji dolu, canlı, özgün ve yerin ruhunu ifade eden tüm öğeler)

HEY! projesi, SANALarc’ın İstanbul gibi şehirler için sürdürmekte olduğu, ‘kendiliğinden kentleşme’ araştırmasını temel alıyor. Taktik Şehircilik, Kendi Kentini Kendin Kur, Pop-Up Kent, Akışkan Kent-Kurma, Aşağıdan Yukarı Planlama gibi yöntemlerle yayılan, mikro ölçekli müdahale pratikleri bu araştırmaya yön veriyor. Öncelikle, kentin birlikte oluşturulması için katılımcılık temelli yeni tasarım araçları ve eğitsel kaynaklar gerekiyor. Bu yaklaşım, etkin kentli katılımını ve kapsamlı bir işbirliğini tetikleyecek ortak bir dilin ve bilgi birikiminin geliştirilmesine öncelik veriyor.

Bu projenin sunduğu yenilikçi yaklaşım, sürdürülebilir kent tasarımının gelişmesi için gerekli analitik, pratik ve yaratıcı aklı harmanlamayı başarmış kolektif bir hayal gücünün oluşmasını mümkün kılıyor. Projenin içeriği, paylaşım ekonomisi, bilgi merkezli çalışan ve yaratıcı milli hasıla (GSMH) gibi olgularla tanımlanan 21. yüzyıl ekonomisiyle uyum sağlamak üzere, İstanbul’daki uzmanların, tasarım aktivizmi yapan STK’ların ve sanat uygulayıcılarının katkılarıyla sağlanan kitle kaynaklı çalışmalarla oluşturuldu ve kaynakları ücretsiz olarak çevrimiçi hale getirildi. Bu cömert katkılar, kolektif kaynak sağlama ve adım adım ilerleme yöntemi, kentlileri ortak geleceklerine doğru harekete geçme konusunda destekleyecek, ayrıntılarına kadar düşünülmüş, doğrusal olmayan bir kent tasarım aracının ortaya çıkmasıyla sonuçlandı.

Sanat yönetimi ve grafik tasarımı Okay Karadayılar, çizimleri Mrnië Godanca, logo tasarımı Memed Erdener tarafından yapılan HEY! Hayal Edilebilir Tasarım Kılavuzu’nun metin editörleri Linda Shahinian ve Serhan Ada, pedagoji danışmanı ise Simon Johnson.