Patara’yı Korumak

Mehmet Tunçer ve A. Saffet Atik tarafından yazılan Patara'yı Korumak kitabı Kaş Çevre ve Kültür Derneği tarafından yayınlandı.

Kitabın önsözünden:

Bu kitap, nesli tükenmekte olan Akdeniz kaplumbağası Caretta Caretta’ları korumak için çaba gösteren, Likya’nın dolayısı ile Anadolu Uygarlıkları’nın önemli bir yerleşimi olan Patara Antik Şehri’ni milim milim kazarak kumlar altından çıkaran ve tüm sayılan değerleri korumak için plan ve projelerle savaş veren bir avuç insanının çabalarını özetle anlatmayı amaçlamıştır.

Bu kitapta; Patara ve yakın çevresinde (Xanthos (Ksanthos), Letoon, Pınara, Gemicik Adası, Gelemiş Köyü vd.) yer alan doğal ve kültürel değerlerin korunmasına yönelik yapılan çalışmalar, katılımcı bir süreç ile bir danışmanlar grubu tarafından hazırlanan “Patara ÖÇKB Yönetim Planı” kararları, Gelemiş Koruma Planı kararları ve kaçak yapılaşmalara karşı hazırlanan planlar ve güncel sorunlar aktarılacak, öneriler geliştirilecektir.

Tarihsel süreç içinde Patara bölgesi ve özellikle Xanthos (Ksanthos), Letoon ve Patara gibi şehirler ile kutsal alanlar; Likya Bölgesi’nde kıyı ve içlerinde çok önemli roller oynamışlardır. Eski çağdan günümüze kadar süre gelen yerleşimler, tarihsel dönemler içinde ticari ve siyasal yönden bir çok öğretiyi sunmuş ama ne yazık ki 20. Yüzyıl insanının aç gözlülüğüne yenilme sürecine girmiştir.

Başlıca hedef, doğal çevrenin, kültürel anıtların ve mirasın korunması, gelecek kuşaklara sağlıklı bir biçimde aktarılması, bunların çevre-yöre ilişkileri içinde toplum ile entegre edilmesi – bilinçlendirme sürecinin oluşturulmasıdır. Kültürel anıtların ve mirasın korunması ve gelecek kuşaklara sağlıklı bir biçimde aktarılması, amaçlanan hedeflerin başında gelmelidir. Korumacılıkta, halkın bilinçlenmesi için her ortamda birinci olarak tarihsel gelişimin ve çevrenin arkeolojik niteliğinin, niceliğinin anlatılması gerekir. Çünkü Patara ve çevresi, geçmişi bugüne dek arkeolojik aktörler aracılığı ile gündemde tutmuş ve kitlelere-uluslara ortak bir miras olarak sunulabilmiştir.

Hatta Letoon ve Xanthos nitelikleri ile UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine girmeyi başarmıştır. Kutsal alan Letoon ile Xanthos gibi kimliklerini eski çağlarda kanıtlamış bir şehir sistemi ve onun limanı Patara, kendilerine özgü doğası, eski kültürü ve çeşitli yaşayan arkeolojik değerleri ile çevre arasındaki uyumun kesiştiği yerdir.

Son yıllarda Patara’da uluslararası krize neden olan yapılaşmalar, villa inşaatları Avrupalı çevre örgütlerini ayağa kaldırmıştır. Patara’nın ünlü “Caretta Caretta” türü kaplumbağalarının en önemli yumurtlama alanlarından biri olan geniş kumulları, bu yapı ve insan yoğunluğunun giderek artan baskısı altındadır. Bu kitap, işte bu tehditleri anlatmak, 2000’li yılların başında hazırlanan “Patara Yönetim Planı” ve “Gelemiş Koruma Planı” kararlarını özetle anlatarak, ulusal ve uluslararası yasa ve anlaşmalara ve anılan planların kararlarına aykırı olarak yapılan uygulama ve yanlışların tekrarını önleyici önlemlerin alınmasını hedeflemektedir. 2000’li yılların başından itibaren koruma planları için 4-5 yıl çalışan ekibin, 35 yıldır Patara’da kazı yapan bilim insanlarının çabaları sonucunda “Uyuyan Güzel Patara” kumlar altından ayağa kalkmaktadır.

Kültür ve Turizm Bakanlığı, ülkemizin değerlerine dikkat çekmek için, 2018 yılını Troya yılı ve 2019 Göbeklitepe yılı temaları sonrası 2020 yılını da Antalya’da arkeolojik kazıların devam ettiği Patara Antik Kenti yılı olarak ilan etmiştir. Bu kitap aslında tarihe karşı “Koruma Planlaması Ekibi” nin sorumluluğunun bir göstergesi olarak düşünülmelidir.

Patara ve Fethiye’deki deniz kaplumbağaları Caretta Caretta’ların korunmasındaki sürekli izleme ve uyarıları ile Bern Konvansiyon delegasyonuna ve MEDASSET’in kurucu başkanı Lily Venizelos ve ekibine teşekkür borçluyuz. Bu kitabın yayınlanmasındaki destekleri için “Kaş Çevre ve Kültür Derneği (KAŞÇEV) ‘ndeki Yönetim Kurulu ve Üyelerine, “Çevre Gönüllüsü” dostlarımız; Ahmet Murat Akoy, Meral Çiyan Şenerdi, Nermin Bayçin, Ali İhsan Yalçın, Şöhret Kumcu ve diğer üyelere çok teşekkür ediyoruz. Ayrıca Kaş Çevre Platformu’ndaki “Çevre Dostu”, Dr. Munise Ozan, Kadriye Hacımusaoğlu, şehir plancısı Erdal Kuttaş ve kitabı yeniden gözden geçiren şehir plancısı Meltem Uysal’a ve kitabın kapağını yapan sevgili kızım Defne Tunçer’e çok teşekkür ediyoruz.

Her zaman maddi ve manevi desteğini esirgemeyen değerli çevreci Pamir Yılmaz’a ve az bilinen arkeolojik kalıntıları saptayıp belgeleyen arkeolog Sabahat Erdönmez’e, çevre duyarlı yazı ve yayınları için araştırmacı gazeteci Yusuf Yavuz’a çok teşekkür ediyoruz. 30 yılı aşkın bir süredir Patara’yı kazarak, araştırarak ve dünyaya tanıtarak çok önemli çalışmaları gerçekleştiren Prof. Dr. Havva İşkan Işık ve Prof Dr. Fahri Işık’a ve “Patara Kazı Ekibi” nde görev alan adlarını burada sayamadığımız birçok bilim insanı, arkeolog ve çalışanlara teşekkür ederiz. GEE Anıtlar Yüksek Kurulu ve Antalya K.T.V. Koruma Kurulları’nda çalışan ve görev yapan, “Patara’yı Korumak” için çaba gösteren isimsiz kahramanlara da saygı ve sevgi ile.

Patara Yönetim Planı toplantılarına katılan ve isimleri ilgili sayfalarda geçen tüm çevre dostlarına, “Danışma Grubu” üyesi bilim insanlarına1; Gelemiş Koruma Planı’nda, Gelemiş’te ikinci konut yapılaşmaları olmasın diye yıllarca uğraşan Dr. Kamutay Türkoğlu ve Dr. Ahmet Uzel’e, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı ve diğer ilgili kamu görevlilerine, sivil toplum kuruluşlarına ayrıca teşekkür borçluyuz.