MİMAD Seminerleri-İstanbul’un Bizans Dönemi Sarnıçları: İmparatorluk Başkentinde Mimari Yapım Teknikleri ve Tasarım Üzerine Değerlendirmeler

Kerim Altuğ'un sunum yapacağı seminer, 13 Şubat Pazartesi günü saat 18:30'da İTÜ Taşkışla Doktora Seminer Salonu'nda.

Su kaynakları açısından elverişsiz bir yarımada üzerine kurulan İstanbul’un su şebekesi, II. yy.’dan itibaren kente su sağlayan, temeli Hellenistik ve Roma mühendisliğine dayalı isale hatlarından beslenmekteydi. IV. yy.’da inşa edilen Valens isale hattına sonraki dönemlerde bazı eklentiler yapıldıysa da, kentin su temin alt yapısı, zaman içerisinde aşamalı olarak çökmüş, VI. ve VII. yy.’lardan itibaren inşa edilen sayısız sarnıç kentin başlıca su temin unusuru halini almıştır.

V. ve VI. yy.’larda Konstantinopolis’in nüfusunun yaklaşık olarak dört yüz ila beş yüz bin arasında olduğu tahmin edilmekte, Orta Bizans Dönemi’nde ise bu sayının yarı yarıya azaldığı düşünülmekle birlikte yazılı kaynaklarda, XI. yy.’da kente iki yeni büyük göç dalgası olduğu belirtilmektedir. Kent nüfusundaki bu yeni artışın sonucu olarak konutlar, manastırlar ve kamusal gereksinimler için yeni sarnıçlar inşa edilmiş olmalıdır.

Tarihi Yarımada’daki Bizans Dönemi sarnıçlarının bütüncül olarak incelenmesi sürecinde mevcut literatürün gözden geçirilmesi ve saha çalışmalarına ilave olarak arşiv verilerinin değerlendirmesi suretiyle 158 adet sarnıç tespit edilmiş olup, bu sayının 57 adedini daha önce yayınlanmamış yapılar oluşturmaktadır.

Çalışma sonucunda elde edilen veriler üzerinden, yapılara ait yazılı ve görsel verileri içeren ve iki nüshadan oluşan yapı bilgi fişleri hazırlanmış, kataloglanan sarnıçlar, Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS) teknolojisi ile Tarihi Yarımada topoğrafik haritası üzerine koordinatlı olarak işlenerek akıllı veri haline getirilmiştir.

Seminer kapsamında, İstanbul Tarihi Yarımada’daki Bizans Dönemi sarnıçlarının tespiti ve analizleri üzerine İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü’nde Prof. Dr. İlknur Kolay’ın danışmanlığında yürütülen doktora tez çalışmasıyla elde edilen veriler ışığında plan özellikleri, yapım teknikleri ve malzeme açısından varılan sonuçların bir özeti ortaya konulacaktır.

Kerim Altuğ İstanbul Üniversitesi, Klasik Arkeoloji Bölümü’nde lisans ve lisansüstü eğitiminin ardından, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde Prof. Dr. İlknur Kolay danışmanlığında hazırladığı “İstanbul’da Bizans Dönemi Sarnıçlarının Mimari Özellikleri ve Kentin Tarihsel Topografyasındaki Dağılımı” başlıklı doktora tezini tamamladı. Uzmanlık alanı Geç Antik ve Bizans Dönemi arkeolojisi ve mimarlığı olup, mesleki kariyeri boyunca Sagalassos ve Perge başta olmak üzere yerli ve yabancı pek çok kazıda görev yaptı. Ayrıca Ayasofya Müzesi’nde asistanlık, Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi’nde kütüphane sorumlusu görevlerinde bulundu. Kamudaki görevi Tarihi Yarımada’da raportör arkeolog olarak sürmekte, aynı zamanda yarı zamanlı öğretim görevlisi sıfatıyla Sanat ve Mimarlık Tarihi dersleri vermektedir.