Katılımcı, Bir Uygarlık Odağı Olarak Şehir Meclisleri Binası İçin Fikir Projesi Yarışması

KARMAWORKS/Zahan Mimarlık'ın, Bir Uygarlık Odağı Olarak Başkanlık ve Şehir Meclisleri Fikir Projesi Yarışması için hazırladığı proje.

ARALIK

TARİHSEL BAĞLAM | KONAK: ÇOK KATMANLI VE ÇOK KÜLTÜRLÜ BİR TARİHİ MERKEZ

İzmir Konak Meydanı, İzmir’in tarihi ve kültürel bir merkezidir. İzmir’in antik dönemdeki adı “Smyrna” olarak bilinir ve bu bölge antik çağlardan itibaren önemli bir yerleşim yeri olmuştur. 17.yüzyıldan itibaren farklı oranlarda dolgu yapılan kent dokusundaki değişimler tarihsel süreçte önem arz eder. İlk olarak 18. yüzyılda meydanda yer alan ve kıyıya sınırı olan Katipoğlu Konağı ve önündeki meydan, çeşitli törenler ve etkinlikler için kullanılır. Seyyar satıcıların olduğu, askeri törenlerin yapıldığı ve önemli kişilerin cenazelerinin kalktığı alan halk için buluşma noktası olarak kentsel hafızada öne çıkar. 19. Yüzyılda konağın Osmanlı valileri tarafından kullanılması ile meydanda kimlik değişimi yaşanmış ve sahilde konumlanacak şekilde yaptırılan Yalı Camii ve meydan Konak Meydanı adını alır. Denizin satılması ile evlerin altlarında dükkanlar yapılmaya başlanır, denize iskeleler çıkmaya başlar. Kızlarağası Hanı da bu ticarete destek olur. Tarihi asansörün yapılması da etnik çeşitlilik görülen kentte mahalleleri birbirine bağlar.

Sarı Kışla’nın yıkılması, askeri Garnizon’un şehir merkezinden taşınması ve tarihsel süreçteki değişimler ile 19. yüzyılın sonlarında İzmir modernleşme sürecine girer. 20. yüzyılda yapılan dolgu ile Konak ve Cumhuriyet Meydanı oluşmuş saat kulesi yaptırılır. Dönemde görülen modernleşme kentin çok katmanlı kültür odaklarına eklenir.

20. yüzyılın sonunda meydanda bulunan alana belediye binası yarışması açılması ile kent kimliğinde yeni bir döneme girilir. Meydan artık tarihi dokusunun yanında kamusal ve ticari kimliğiyle de ön plana çıkar. Valilik Konağı, SGK İl Müdürlüğü, Merkez Bankası gibi yapıların yer alması meydanın geçmişten gelen etkinlik kimliği yerine, bakı noktası olmasına sebep olur. 2002 yılında Ersen Gürsel tarafından yapılan kentsel tasarımlar ile Konak Meydanı 24 saat yaşayan bir alan olması için yeniden düzenlenir. Daha sonra 2020 yılında yapılan ve son dolgu olması ile bilinen sahil şeridindeki iskeleler taşınır, Kordon boyu bisiklet rotaları, yürüyüş yolları peyzaj ile düzenlenir ve kentli konak meydanından uzaklaşır. Meydanda 41 sene faaliyet gösteren belediye binası İzmir depremi ile hasar görmüş ve 2022 yılında yıkılır.

KENTSEL BAĞLAM | KONAK MEYDANI VE TARİHİ BÖLGEYLE BÜTÜNLEŞEN KAMUSAL BİR KURGU

Kent Meclisi önerisi, ihtiyaç programında kurulması istenilen mekânlar ve onları destekleyen kent kültüründeki etkinliklere hizmet edecek kamusal alan önerileri bağlamında, toplumun farklı kesimlerini bir araya getirebilen bir merkez olma özelliğinin farkında olarak geliştirilir. Proje alanının da içinde yer aldığı Konak bölgesi, Roma Dönemi’nden başlayarak günümüze dek; dönem temsili yapıları, anıtları, meydanları, açık alanları ve sokaklarıyla, farklı dönemlerin bir arada temsil edildiği çok katmanlı bir ticari /tarihi / kültürel merkez olarak önemini korur. Bu nedenle önerilen KENTMECLİSİ yapısı, bulunduğu bölgenin çok katmanlı kimliğini oluşturan öğelerin tespit edilerek, proje alanı çevresinde önerilen KÜLTÜR / TİCARET / GASTRONOMİ rotaları ile bölgenin sahip olduğu potansiyeli kullanır. Öneri yapı, rotalar sayesinde, üst ölçekte tarihi kentin bütünüyle bağ kurmayı amaçlar. Bölgede birbirlerinden farklı konumlarda bulunan tarihi ve kamusal niteliği olan mekanların sürekliliği sağlanarak, kentlilere bölgenin geçmişini hatırlatmak ve etkileşimi arttırmak hedeflenir. Bu tasarım üst ölçekte, Konak ve çevresindeki odakları birbirine bisiklet ve yürüyüş yollarıyla bağlayarak; Konak Meydanı ve KENTMECLİSİ’ni, kentsel yaşamın tüm ritmini sosyal ve kültürel aktivitelerle barındıran bir çekim merkezi olarak önerir.

Kullanıcıların hem kent ile hem de kendi içlerindeki çoğulcu ilişki ve birlikteliği öne çıkarmak için farklı kotlarda / boyutlarda / nitelikte, kapalı / yarı açık / açık alanlar kurgulanır. Konak Meydanı ve KENTMECLİSİ arasındaki ilişki, sınırları muğlaklaştıran, kentliyi buluşturan amfi odaklı bir açık alan çevre düzenleme önerisiyle kurulmuştur. AMFİ, KENTMECLİSİ ve kullanıcılar arasında yeni eylemlerin, etkileşimlerin ve karşılaşmaların mekânlarının doğmasına olanak sağlar. KENTSAHNESİ olarak adlandırılan amfi hem önerilen gezi rotalarının bir durak noktası hem de alanın/boşluğun, mekânsal/kamusal karşılık bulması sonucu kent yaşantısına katkıda bulunur.

ANITSAL KURGU | ZAMAN-KATMAN

KENTMECLİSİ; bölgenin geçirdiği süreci temsil eden zamanın aralıklarına odaklanarak, monoton çelik bir strüktür fikriyle yola çıkar. Zamanın dilimlerinin içerisinde, bölgenin tarihinden aldığı referanslarla, çeşitli katmanlar arasında bugünün mekanlarını kurmayı dener. Bu mekanlar, üst ölçek incelemesinde bölgede görülen meydanların, sokakların, karşılaşma/buluşma alanlarının izlerini taşır. Çelik taşıyıcıların ritmi zamanın basit doğrusal akışını ifade ederken bölgenin geçirdiği süreçle ve toplumla doğrudan bağ kurar. ARALIKLAR kentlinin yapıya katılımını teşvik eder ve izleyicilerle iletişim kurma/etkileşime geçme potansiyeli barındırır. Etkileyici boyuta ve görkeme sahip olan çelik ana strüktür, büyüklüğünü çevresindeki yapıların yüksekliklerine referansla onların altında kalmayacak biçimde ortaya koyar. Bu büyüklük içerisinde önerilen sirkülasyon alanları ve etkileşim alanları yarışma dahilinde istenilen programı besler. Aynı zamanda, kütlenin hacmi içerisindeki boşluklar, eşzamanlılık doğurarak yapı içerisinde ve çevresinde görsel etkileşimi tetikler.

Merkezi yönetimin yereldeki temsilini üstlenen Başkanlık ve Şehir Meclisi öneri yapısı; kentle etkileşime girerek, aidiyet hissini yakalamayı amaçlar. Güçlü bir kent imgesi olarak önerilen KENTMECLİSİ, aidiyeti yakalayabilmek için sosyal sınıfsal ayrışmayı reddederek tüm kullanıcıları ARALIKLARDAN içeri çeker (KOT:-5.50).

KAMUSAL KURGU | KENT MECLİSİ

Yerel yönetimlerin en önemli organlarından biri olan Kent Meclisleri, kent yönetiminde karar alma süreçlerinin yürütüldüğü, çeşitli toplumsal, kültürel ve ekonomik gruplardan, kent halkının temsil edildiği mekanlardır. Demokrasinin ve temsiliyetin fiziksel karşılığının arandığı KENTMECLİSİ yapısında, halkın düşüncelerini dile getirebilmesi ve karar alma süreçlerine katılabilmesi için açık ve erişilebilir bir yapı önerilir. Kamusal alanlar, fiziksel ve sosyal olarak düşüncelerin paylaşıldığı/tartışıldığı ve dönüşümün başladığı yerlerdir. Bu bağlamda, buluşmalar/karşılaşmalar/tartışmalar/etkileşim/iletişim için Konak Meydanı ve çevreyle ilişkilenen amfiler ve meydancıklar planlanır. Bu açık/kapalı birliktelik alanlarında kentli, öneri yapı ve yerel yönetimin etkileşimi hedeflenir. KENTMECLİSİ’nde, şeffaflık ilkesine uygun olarak Meclis toplantıları, kararlar ve faaliyetler halka açık olacak şekilde yapılır. Salona izleyiciler için 100 kişilik bir balkon tasarlanır. Aynı zamanda meclisin Konak Meydanı’na bakan cephesi şeffaf önerilerek, kent halkıyla etkili iletişim kurulması hedeflenir. Yeni fiziki çevrenin oluşumunda kamusallığın yeni odağı olabilme potansiyeli taşıyan KENTMECLİSİ yapısı, bölgenin geçirdiği tarihsel sürecin katmanlarından yola çıkılarak kurgulanan şeffaf ve demokratik mekanları ve açık/yarı açık alanlarıyla çok katmanlı ilişkiler kurmayı hedefler.

KAMUSAL KURGU | BÖLÜNEBİLİR ÇOK AMAÇLI SALON-SERGİ

KENTSAHNESİ kotunda tasarlanan (-5.50) 200 kişilik çok amaçlı salon farklı senaryolara uyarlanabilmektedir.

Senaryo 1: Tavandan perde küçük ölçekli etkinlikler (bkn: şema 1)

Senaryo 2: Hareketli panellerle bölünmüş salonun bir tarafında 100 kişilik performans sergilenir, diğer tarafta ise 100 kişilik konferans salonu kullanımına olanak tanınır.

Senaryo 3: 200 kişilik performans alanı

Senaryo 4: Konferans sandalyeleri ve portatif sahne kaldırılarak sergi amaçlı kullanımı – fuaye akışı (büyük ölçekli sergiler için önerilen senaryoda salon içi amfi kentlinin bir araya gelerek sanatsal işleri değerlendirmesi ve sindirmesi için uygun mekanı sağlar.

YAPISAL KURGU | İNŞA DİYAGRAMI ÖNERİSİ

KENTMECLİSİ yapısı, çevrede farklı dönemlerde inşa edilen yapıların farklılaşan yapma yöntemlerini de çok katmanlılığın bir temsili olarak görerek, karma bir yapı sistemi önerisinde bulunur. Meclis salonu, çok amaçlı salon ve ıslak hacimlerin bulunduğu ağır kütleler betonarme olarak zemine otururken, üst kotlardaki başkanlık ve ihtisas komisyonu odaları kütleleri, çelik halatlarla ana taşıyıcı çelik strüktüre asılmaktadır. Çelik halatların sağladığı esnekliğin ve yönlendirme kabiliyetinin yapıyı deprem kuvvetlerine karşı daha dirençli ve gelen hareketleri emerek yayabilecek hale getireceği düşünülür.

TEMEL: Taşıma gücü ve yeraltı suyu sorunu gözetilerek yapının tüm çevresine kesişen kazık temel uygulanması, yapının bodrum kotu olan -11.80’in 4 metre altına kadar inilmesi önerilir. Yapının çevresine su sızdırmazlık için taban alanı konsolidasyonu yapılarak, yapı duvarıyla kazık arasına da nem bariyeri uygulanması düşünülür.

BİRİNCİL YAPI / Betonarme yapı: Zemine oturan, Kent meclisi ve çok amaçlı salon kütlesi, ön ve arka cephedeki düşey sirkülasyon kuleleri ve kuzeydoğu tarafına oturan, zemin kotunda satış alanlarının bulunduğu 3 katlı kütle betonarme olarak önerilir.

İKİNCİL YAPI / Çelik Yapı: çelik ana strüktür, çelik pabuçlar, ara bağlantı halatları, çelik askı halatları ve klipsleri gibi yapı elemanları ile kurgulanan sistemde en üst kat 17.15 kotundaki birimler (başkanlık katı) ve onun bir alt katı 12.75 kotundaki ihtisas komisyonu odaları, 100 kişilik toplantı salonu ile bir alt kattaki kafeterya kütlesi ana çelik strüktüre asılır.

ÜÇÜNCÜL YAPI / Tekil çelik konstrüksiyon mekanlar: Asılan kütleler çelik konstrüksiyon olarak inşaat alanı dışında üretilip çelik askı halatlarıya karkasa denk gelen noktalarından asılır. Çelik karkas arası ses izolasyonu yapılarak, üzeri alçıpan ve alüminyum kompozit panel ile kaplanır.

CEPHE / Giydirme Cephe ve Alüminyum açılır/kapanır güneş panelleri: Yapının ana giriş cephesi olan güneydoğu ve denize bakan kuzeybatı cephesi demokrasinin şeffaflık ilkesini de gözeterek görsel teması kesmeyecek şekilde saydam olarak tasarlanır. Yan cephelerdeki, çelik taşıyıcı konstrüksiyon aralarına ise açılır /kapanır hareketli panel sistemi önerilir. Böylece değişen iklim koşullarına göre yapının tasarlanan aralıklı yapısı sayesinde hava sirkülasyonu ve güneş ışığı kontrolü sağlanır. Yapının cephesi bu panellerin açık/yarı açık/kapalı olma senaryolarına göre değişim halinde olacaktır. Bu değişim bölgenin tarihi süreç içerisindeki dönüşümüne vurgu yapar.

KENT MECLİSİ | MEKAN ORGANİZASYONU

KENTMECLİSİ, esnek bir yapı programı sunmakta olup, bu programın odağında, meclis salonu ve çok amaçlı salon yer almaktadır. Halihazırda verilen 2.35 kotu, öneri yapıda 0.00 kotuna karşılık gelir. Çok amaçlı salon girişi, KENTSAHNESİ ile aynı kottadır (-5.50 kotu). Konak Meydanı ve güneydoğu tarafından doğrudan amfiden inilerek ya da ana girişten (0.00 kotu) asansörlerle erişilebilen yarı-kontrollü kamusal bir katta yer alır. Sergi alanları, atölyeler, info ofisi, hemşehri iletişim merkezi, satış alanı ve kafeterya gibi günün her saati kullanılabilecek, kentlilerin bir araya gelebilecekleri bir kentsel kottur. Özellikle meydana bakan tarafta kurgulanan sergi alanı dışarının karmaşasından soyutlanabildiğiniz ve üzerindeki boşluk sayesinde yapıyı bütünüyle deneyimleyebildiğiniz bir duraklama/geçiş alanıdır. Bu kottan sahil tarafına yaya alt geçiti önerilir (kafenin yan tarafından). Kuzeydoğu tarafında Mustafa Kemal Sahi Bulvarı ile Cumhuriyet Bulvarı’nı birbirine yapı içerisinde bağlayan ticari koridor oluşur(pasaj). Kentte belirlenen ticari rota bu koridora saplanır. Koridora bakan cephelerde yayın ve nesne satışı yapılır. Kafe denize bakan kuzeybatı cephesinde hem KENTSAHNESİ kotuyla hem de Mustafa Kemal Sahi Bulvarı kotuyla ilişkilenir.

Toplam 400 kişi için tasarlanan Meclis Salonu girişi ve fuayesi kolay ulaşım gözetilerek, yayalaştırılmış olan Cumhuriyet Bulvarı tarafından verilir. Bu kat itibariyle üst kotlara ulaşım kuzeydoğu cephesinde tasarlanan yatay-düşey sirkülasyonla ve asansörlerle sağlanır. Meclis Salonuna yakınlığı hedeflenerek parti grup odaları Meclis Salonu ile aynı katta konumlanır. Mekan organizasyonu, alt kotlarda en düşük güvenlik seviyesinden (yüksek kamusallık) başlar. En üst kata konumlanan, başkanlık katına çıkıldıkça güvenlik seviyesi (düşük kamusallık) artar. Güvenlik durumu gözetilerek belediye başkanı makamı ve onunla ilişkilenen mekanlar en üst katta konumlanır. Onun bir alt katında ihtisas komisyonu odaları, 100 kişilik toplantı salonu ve bu kotun ortak alanıyla bir alt kotu bağlayan günbatımı amfisi yer alır. Gün batımı amfisinin indiği kotta meclis salonuna ve üst kotlardaki odalara hizmet edecek bir kafe ve herkesin vakit geçirip paylaşımda bulunabileceği ortak bir alan bulunur. Bu alanda bir tarafta kentin çok katmanlı yapısının izlenebileceği güneydoğu cephesine bakarken diğer tarafta ise denize doğru kuzeybatı cephesinden güneşin batışı izlenir.

SONUÇ

İzmir’in Konak ilçesi, antik çağlardan itibaren önemli bir yerleşim yeri olmasıyla tarihi ve kültürel bir merkezdir. Tarihsel süreçte bu bölgede denize yapılan dolgular ve kent dokusundaki değişimler bölgenin tam bir buluşma noktası haline gelmesini sağlar.

Önerilen kent meclisi yapısı toplumu, bölgenin kültürünü, ticaretin ve tarihin katmanlarını birleştiren anıtsal değere sahip bir merkez olması yönünde tasarlanır. Kültür, ticaret, gastronomi rotaları kurgulanarak meclis yapısının üst ölçekte kentin bütünüyle bağ kurması amaçlanır. Üst ölçekte önerilen ticari rota, -5.50 kotunda pasaja (ticari koridora) bağlanarak sürekliliği sağlanır.

Konak meydanı ve KENTMECLİSİ arasındaki ilişki amfilerle kurulur. Meydanın kamusallığı önerilen meclis yapısını besler. Etkileyici bir çelik strüktür içinde kurgulanan KENTMECLİSİ, çelik taşıyıcıların aralıklarından kent halkını çağırır. Alt zemin kotu (-5.50 kotu), sağladığı çok sayıda girişle dolaşımda önemli bir role sahiptir. Meclis salonu, çok amaçlı salon gibi ağır kütleler betonarmedir ve zemine oturur. Üst kotlarda bulunan farklı kütleler ise çelik halatlarla ana taşıyıcı çelik strüktüre asılır, böylece deprem kuvvetlerine karşı esneklik ve yönlendirme kabiliyetinin arttırılması amaçlanır.

Meclis salonunun ve çok amaçlı salonun meydana bakan cephesi şeffaf kurgulanır, böylece kent halkının demokratik süreçle etkili iletişimi sağlanır. Çok amaçlı salon, farklı ölçeklerde; seminer, sergi, performans gibi senaryolara, mekanın dönüşümü sayesinde olanak sağlar.

Yan cephelerde çelik konstrüksiyon aralarına açılır/kapanır hareketli panel sistemleri önerilir. Bu sayede KENTMECLİSİ yapısı, değişen fiziksel çevre koşullarına adapte olarak, aynı Konak bölgesinin süreç içerisindeki dönüşümü gibi bir tavır içerisindedir.

Bütün bu özellikleriyle KENTMECLİSİ, tarihle, halkla, kültürle etkileşimde olan ve çağdaş ihtiyaçlara cevap verebilen bir yapı olarak kurgulanır.