Katılımcı, Bir Uygarlık Odağı Olarak Şehir Meclisleri Binası İçin Fikir Projesi Yarışması

Aefriends ve Hat Office'in Bir Uygarlık Odağı Olarak Şehir Meclisleri Binası İçin Fikir Projesi Yarışması için hazırladığı proje önerisi.

Tasarım Raporu:

Ters Yüz

“Ben, benden evvel, daha evvel, evvelden evvel; benden sonra, daha sonra, daha sonradan sonra… Hep aynı boşluk…” Ahmet Hamdi Tanpınar.

Neden Boşluk?

Kentlerimizin yapı ve nüfus yoğunluğu gün geçtikçe artmakta ve sıkışık bir hal almaktadır. Bu sıkışmışlık, kentlerde kamusal açık alanlara olan ihtiyacı gün geçtikçe artırmaktadır. Kentlerdeki kat yükseklikleri ve yapı sıkışıklığı insan ölçeğinden de kuşbakışı bakıldığında da insanı derin bir iç çekişe sürüklemektedir. Yarışma alanının süreç içerisinde geçirdiği müdahaleler ve yapıların yerine yapılan diğer yapılar düşünüldüğünde, bu sıkışık kent dokusuna yeni bir yapı daha yapmak yerine yapmamak, tasarımı şekillendiren ana fikir olarak doğmuştur.

İzmir kentinin adıyla özdeşleşen ve akılda canlanan ilk imge İzmir saat kulesi ve Konak Meydanıdır. Bu meydan ve çevresi, yapı ve insan yoğunluğu açısından ele alındığında alanının genişletilmesi, diğer bir deyişle yarışma alanının Konak Meydanına dahil edilmesi daha doğru bir kullanım olarak görülmektedir. Bu fikri destekleyecek şekilde Konak Meydanıyla entegre edilerek kurgulanan bir peyzaj, peyzajdan alınan çeşitli referanslarla zemin kotunun altında tasarlanan ancak hala meydanın bir parçası olarak işleyen bir yapı, kamusal açık alanı daha etkin bir hale getirerek farklı kullanımlara olanak sağlamayı hedefler.

Anıtsallık

Konak Meydanı ve çevresi İzmir Saat Kulesi, Yalı Cami ve İlk Kurşun Anıtı vb. her biri ayrı anıtsal ve simgesel değeri olan eserlere ev sahipliği yapmaktadır. Bu anıt değeri olan eserler göz önünde bulundurulduğunda Konak Meydanında yükselecek yeni bir anıtsal yapı görmek istenmemiştir. Bu meydana komşu olarak yapılacak ve anıt değeri atfedilecek her yapı, mevcut eserlerin tümüyle yarışarak belki onları baskılayacak belki de onların önüne geçecektir. Farklı üslup ve yüksekliklerde olan mevcut eserlerin her biri kendine has üslubuyla bu yerin anıtsallık ihtiyacını fazlasıyla karşılamaktadır. Bu nedenle yer altına çekilerek daha mütevazı bir tavır benimsenmiş, böylelikle anıt-yapının ve anıtsal olanın ne’liği üzerine bir düşünme alanı bırakılmıştır. Mevcut anıtları ön plana çıkaran bu bakışla, Konak Meydanı ve yarışma alanı birbirinden ayrıştırılmamış, aksine daha çok etkileşim kuran, iç içe geçen ve beraber anılmak isteyen bir yapı tasarımı önerilmektedir.

Denize Direkt Ulaşım Özlemi

Geçen yıllar boyunca yarışma alanının sınırında yer alan deniz-kıyı çizgisi zamanla yapılan müdahale ve dolgularla yarışma alanından gittikçe uzaklaştırılmış ve koparılmıştır. Bu uzaklaşma beraberinde denize olan özlemi gün geçtikçe artırmıştır. Yarışma alanının mevcut durumu ele alındığında alanın içerisinden denizle kesintisiz bir bağ kurmak hedeflenmiştir. Tasarım alanının ortasında yer alan -6 kotundaki meydandan denize açılan bu yol, mekanın tüm kullanıcılarına sahile geçişlerinde kendilerine eşlik edecek bir sergi yolu olarak hizmet edecektir.

Açık Meclis ve Katılımcı Demokrasi

Yapının -6 kotunda yer alan meydan ve bu meydanda yer alan amfi, meclisle kurduğu ilişkide ortak aklı temsil eder. Kurgulanan halka açık meclis platformu vatandaşların sorunlarını kolayca dile getirmesini sağlamanın yanında izole bir yaşam konforunda olan meclis üyeleri ve başkanlık makamını daha gerçekçi ve sorunları daha iyi gören, bilen ve duyan bir duruma evirir. Bu bakış, meclisin çevreye kapalı görünüşünü yıkarak demokrasinin katılımcılık ve şeffaflık ilkeleri üzerinden ilerlemesine yönelik önemli bir mekânsal yönleniş sunar. Halka açık meclis platformu, toplantı saatleri dışında sergiler, şenlikler ve daha birçok etkinliğe ev sahipliği yapar. Bu mekan kurgusu günlük kullanımın ayrılmaz bir parçası haline dönüşür.

Kütle Oluşumu

İzmir Saat kulesini çevreleyen dairesel iz ve saat kulesine yönlendiren akış, bir tasarım verisi olarak ele alınarak yarışma alanının -6 kotunda çözümlenen alt meydanla ilişkisini kuvvetlendirmesi hedeflenmiştir. Konak meydanı tarafında kalan eski sahil yolunun bitiş izi alt kota inmek için bir referans alınarak kurgulanan merdiven ve rampa ile -6 kotundaki meydana kullanıcılarını davet eder. Ayrıca Konak Meydanından devam eden yaya yolu izi, merkez bankasına ve buradan da Alsancak yönüne uzanan yaya yoluna bağlanır. Kemeraltı yönünden gelen yol aksı da devam ettirilerek alt meydan kotuna rampa ve merdiven yoluyla ulaştırılır. Yalı cami önünden devam edip Alsancak yönüne doğru uzanan ve mevcutta palmiye ağaçları ile tanımlı olan yol aksı korunarak kesintisiz erişim devam ettirilir.

İşleyiş & Tasarımın Ortaya Çıkışı

Tasarım, Konak meydanı ve Kemeraltı yönünden hafif bir eğimle kullanıcılarını yapının orta alanına yönlendirir. Bu alan aynı zamanda bir kamusal alan olarak kurgulanarak oturma birimleri ve ağaçlar ile gölgelik alan ihtiyacını karşılar ve sonunda amfiye ulaşır. Bu amfi, -6 kotunda oluşturulan meydanı/halka açık meclis platformunu görecek şekilde konumlandırılır. Konak Meydanından hafif bir eğimle ilerlenirken amfi basamak yüksekliklerinden faydalanılarak meclise sabit bir gün ışığı almak hedeflenmektedir. –6 kotuna inildiğinde karşılaşılan amfi, kapıları gerektiğinde meydana açılabilen meclisle ortak bir kullanım alanı sunmaktadır. Hem meclis yapısı hem de amfi ortak meydana bakar ve bu birlikte kullanım bir açık meclise dönüşür. Bu açık meclis, vatandaş ve meclis üyeleriyle ortak fikir alışverişlerinin yapıldığı gerçek bir katılımcı demokrasiyi temsil eder. Meclis, parti grup odaları, çok amaçlı salon, hemşehri iletişim merkezi, başkanlık çalışma ofisi ve diğer tüm birimler bu meydana bakar, tüm bu birimler ortak bir koridor ve fuaye alanına bağlanarak meydana açılmaktadır. Bu açılım, çeşitli etkinliklerin meydanla entegre edilerek yapılmasını kolaylaştırmaktadır. Kapalı, yarı açık ve açık alanlarıyla dönüşebilen, esnek mekan deneyimleri sunar. Ayrıca -6 kotunda oluşturulan bu alt meydan, Konak meydanından ve Kemeraltı Çarşısı yönünden alana bağlanan iki rampa ile kesintisiz ve tüm kullanıcıları için erişilebilirdir. Konak meydanı ve Kemeraltı yönlerinden kurgulanan hafif eğim, yapı üst kot ve alt kotunun kesintisiz bir görüş açısı kurmasını hedefler. Böylece yarışma alanının tamamında deniz ile göz göze bağlantının kesilmemesi de hedeflenmiştir.

Sürdürülebilirlik İlkeleri ve Peyzaj Kararları

Yapı, doğal aydınlatma ilkeleri baz alınarak güneş ışığını mekanlar içerisine alacak şekilde konumlandırılmıştır. Bu karar, kot ve eğimlerden faydalanarak doğal ışığı farklı yansımalarla yapı içerisine dahil etmeyi mümkün kılar. Bazı mekanlara kuzey ışığını alarak ışık sabitlenirken (meclis), bazı mekanlarda (koridor ve fuaye alanı) ise doğu- batı aksı kullanılarak gün içerisindeki ışık ve gölge oyunları hedeflenmiştir. Bu durum, enerji harcamaya ve yapay aydınlatmaya olan gereksinimi azaltarak enerji tasarrufu sağlamaktadır. Gölge alan ihtiyacına yönelik adımlardan biri meydanın var olan kotunun –6 ya çekilmesi ve yapının yerin altında kurgulanmasıdır. Böylece zemin üst kotundaki sıcaklık ile -6 kotundaki sıcaklık arasındaki farkın serinletici etkisi hedeflenmiştir. Doğal havalandırma ilkelerine dikkat edilerek denizden alınan meltem rüzgarı yapı içerisinde kesintisiz dolaşır. Yağmur suyu, yağmur suyu hasadı teknikleriyle bodrum katta bulunan su deposunda biriktirilir ve havuzla entegre edilir. Bununla beraber peyzaj öğelerinde kullanılan bitkilerin tümünde İzmir yerel bitkileri baz alınmıştır. Her biri özel sulama ve bakım gerektirmeyen, dayanıklı bitkilerden seçilmiştir. Bu bitkiler aynı zamanda tüm canlı türleri için yuva ve besin sağlamaktadır. Peyzaj kararlarında belirlenen dört farklı alandan birincisi otopark alanında, kullanılan ağaç türleri araçlar için daha çok gölge yapıcı ve her dem yeşildir. Kuzey yönüne bakış nedeniyle kuzey cephe seven ağaçların seçilmesine özen gösterilmiş ve nispeten denize olan yakınlık, ağaç cinslerinin seçilmesinde önemli görülmüştür. İkinci alan olarak belirlenen geçiş alanı daha çok çiçek açan, hoş kokulu, kuraklığa dayanıklı ve yol kenarlarında kullanılabilen türlerden kullanılmıştır. Bu ağaç türleri kuşlar için besin ve yuva sağlarken arılar için polinatör türlerdir. Çit bitkileri olarak kullanılabilen bazı türler ile alana giriş için doğal yönlendirme sağlanır. Bu türlerden bazıları toprak için azot bağlayıcıdır. Üçüncü alan olarak belirlenen aromatik bahçe alanındaki türlerden bazıları azot bağlayıcıdır. Su isteği düşük olan bu türlerin neredeyse tamamı kuraklığa dayanıklı ve bakım istemeyen türlerdir. Peyzajda nispeten eğimli kullanılan alanlara uygun bitkilendirme yapılmıştır. Dördüncü alan olan sahil yolu alanında deniz çizgisini simgeleyen havuz çevresine daha çok su seven bitkiler yerleştirilmiştir. Polinatör ve besin sağlayıcı türler kuşlar için elzem sayılabilir. Deniz esintisi seven, kuzeye yüzü dönük, görece daha çok nem seven bitkiler, aynı zamanda yol kenarları için doğal bir sınırlayıcı görevi görür. Bu bitkiler yol sınırını sağlarken meltem rüzgarlarının alana geçişini engellemez.