Matbu Mimarlıklar: Türkiye’de 1950’lerden 1980’lere Mimar Oto-Monografileri

Selda Bancı, ODTÜ Mimarlık Tarihi doktora programını Prof.Dr. T. Elvan Altan’ın danışmanlığında yürüttüğü Matbu Mimarlıklar: Türkiye’de 1950’lerden 1980’lere Mimar Oto-Monografileri başlıklı tezi ODTÜ Yayıncılık tarafından kitap olarak yayınlandı.

Bancı’nın 2016 yılında tamamladığı çalışması, “ODTÜ 2015-2016 Eğitim ve Öğretim Yılı Mimarlık Tarihi Doktora Programı En İyi Tez Ödülü” ile “ODTÜ 2016 Yılın Doktora Tezi Çiğdem Barçan Tansel Yayın Ödülü”ne değer görülmüştü.

Kitabın tanıtım metninden:

Matbu Mimarlıklar: Türkiye’de 1950’lerden 1980’lere Mimar Oto-Monografileri, Türkiye’de 1950’lerden 1980’lere mimarlığı matbu mecralar aracılığıyla incelemek amacıyla yazıldı ve serbest meslek pratiği ile uğraşan mimarların hazırladığı oto-monografiler çalışmanın odağını oluşturdu. Mimari alandaki matbu mecralardan biri olan bu kitaplar, mimarın ürettiği (tüm) eserleri retrospektif bir şekilde görseller ve metinler aracılığıyla sunan, mimara, kendi mimari üretimini yapılandıracağı ve mimarlık anlayışını geliştireceği bir yer sağlayan ortamlardır. Mimari pratiği barındıran ve tanıtan monografiler, binalardan ve mimarlarından daha uzun yaşarken, mimarlık tarihi ve teorisi için ve mimarlığın söylemsel açıdan kavramsallaştırmasında bir temel oluştururlar. Mimarlık tarihyazımı, bugüne dek yürütülen çalışmalarda, genellikle binayı ve onun yaratıcısı mimarı kendisine eksen olarak almıştı. Bu çalışma ise, mimar oto-monografilerini ve dolayısıyla matbu mimarlıkları, yürüttüğü araştırmanın hem nesnesi ve öznesi hem de izlediği tarihyazımı yaklaşımının konusu olarak kabul ediyor. Bu yaklaşımla, Türkiye’deki mimar oto-monografileri üzerine yoğunlaşırken kitap, şimdiye dek dokunulmayan ve gözardı edilen konuları aydınlatarak ülkede mimarlığın bir döneminde deneyimlenen tarihsel ve kültürel bağlamdaki bir kaymayı gözler önüne seriyor.

Bu çalışmada incelenen her bir monografi, çağdaş mimarlık bağlamının oluşturduğu ağdaki bir düğüm gibi diğerleriyle ilişki içinde anlamlar üretmiş ve varlık kazanmıştır. Bu nedenle, mimar oto-monografileri münferit vakalar olarak ele alınmamış; kitapların toplu varlıklarıyla oluşan ağdaki rolleri, “sergi”, “arşiv” ve “anlatı” kavramları aracılığıyla incelenmeye çalışılmıştır. 1950’lerden 1980’lere bir kronolojiyi takip eden bu üç kavram, mimarların oto-monografileri yoluyla mimarlıklarını kamusal tanınırlık için (yeniden) üretme ve kavramsallaştırma girişimlerinde, mimari ürünlerini nasıl sergilediklerini, mimari üretimlerini nasıl yapılandırdıklarını ve kendi mimarlıklarını nasıl anladıklarını tartışmak için zemin sağlamakta; böylece, günümüzde ve gelecekte karşılaşacağımız benzer örneklerin analizi için de ipuçları üretmektedir.