Dicle Vadisi Peyzaj Planlama Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması

Teslim tarihi 05 Mart 2007.

Yarışmanın Konusu ve Yeri

Diyarbakır kenti 1960’lı yıllardan itibaren hızlı bir nüfus artışına uğramış. Göçe dayalı nüfus artışı ve çeşitli nedenlerle Diyarbakır, kentsel sorunlar yaşamakta ve bu sorunları biriktirmekte. Kentin fiziki çevre kalitesi bakımından oldukça yetersiz düzeyde. Kentin yapılı çevresinde yeterli yeşil alan bulunmadığı gibi, kent yakın çevresinde de planlı ve düzenlenmiş büyük alan kullanımlı yeşil alanlar, ağaçlandırılmış alanlar, mesire yerleri, orman alanları bulunmamakta. Dicle Vadisi ve çevresi Diyarbakır kentinin doğal çevre kalitesi ve rekreasyon potansiyeli açısından en önemli alanını oluşturmakta. Bu bağlamda, Dicle Vadisi’ni; jeomorfolojik, topoğrafik yapısı, su kaynakları ve hidrojeolojik özellikleri, bitki örtüsü (flora), sualtı ve su üstü canlıları (fauna) bugünkü kullanım biçimi, kentle olan ilişkisi, altyapı geliştirme potansiyeli gibi açılardan bir bütün olarak kavrayacak bir proje kapsamında değerlendirilmeye gereksinim bulunmakta.

Yarışma alanı, kuzeyde Silvan Yolu, güneyde Ongözlü Köprü, batı yakasında askeri alan, kentin doğu surları ve Hevsel Bahçeleri; doğu yakasında ise Üniversite Kampus Alanı ile sınırlı.

Üniversite ile kent merkezini birbirine bağlayan Üniversite Köprüsü’nün kuzey ve güneyindeki alanlar ile tarihi sit alanı içerisinde yer alan Fiskaya bölgesi yarışma alanında stratejik önem arz etmektedir. Fiskaya bölgesinde eski dönemlerde şelale olduğu dikkate alınıp, mevcut durum analiz edilerek öneri geliştirilmeli.

Yarışmanın Amacı ve Kapsamı

Yarışma; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası Genel Merkezi’nin danışmanlığında, “Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği” kuralları içinde; batısında Kentsel Dönüşüm Bölgesi, Askeri Güvenlik Bölgesi, Kale surları, doğusunda Dicle Üniversitesi kampüsü bulunan Dicle Vadisi’nin bir bütünlük içinde, kamu yararı esas alınarak, kent ve çevresinde yaşayanların dinlence gereksinmelerini karşılaması; kültür, sanat, bilim ve çevre değerlerinin nitelikli bir biçimde geliştirilmesi; çok sayıdaki seçenek arasından koruma-kullanım dengesini güden en işlevsel, en yenilikçi ve en ekonomik çözümlerin bulunması; vadinin kent yaşamına kazandırılması ve güzel sanatların teşvik edilmesi amacını taşımakta.

Eski kentlerin kuruluşlarını etkileyen önemli coğrafi etmenler arasında yer alan akar ve durgun su kıyıları ile vadi içleri, tarih boyunca özendirici olmuş ve yerleşmeleri kalıcı kılmış. Bu alanlar sahip oldukları doğal eleman çeşitliliği (su, değişik vista, su aynası, ses, hareketli topoğrafya, zengin bitki örtüsü, su altı ve su üstü canlıları v.b.) ve güçlü mekan olanakları nedeniyle her türlü rekreasyonel kullanışlar için uygun ortamlar.

Vadiler, durgunsular ve akarsular ekolojik özellikleri ve mekansal değerleri açısından öteki plastik formlara (ova, yamaç, tepe vb.) oranla daha etkili ve öncelikli. Bu nedenle dünyanın jeobiyolojik dönemleri ve insan coğrafyasının kültürel tarihi boyunca canlı varlıkları ve üretim alanı; insanlar için konaklama ve yerleşim yeri olarak aranan ve tercih edilen yaşam alanları olmuşlar. Kentlerin prestij alanı olmaları nedeniyle, kentleri fiziksel yönden biçimlendiren ve yönlendiren peyzaj elemanı olarak korunmuşlar ve değerlendirilmişler. Kentlerin ana damarı olarak benimsenen bu yerler için koruma ve kullanma olgusunun birlikteliği, estetik ve işlevsel açıdan sürekliliği ve dengeli bütünlüğü için kamu desteğine dayalı her türlü yasal önlemlerin alınmış olduğu Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince hazırlanıp Belediye Meclisince onanan 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planından da anlaşılmakta. Doğal özelliklerinin olabildiğince korunması gereken bu yerler, görsel nitelikleri ile rekreasyon ve ulaşıma olan katkıları ile kentin prestij alanları, öte yandan kentleri fiziksel yönden biçimlendiren ve yönlendiren dominant peyzaj elemanları.

Kent içi ve yakın çevresindeki akarsular ve vadilere biyolojik, ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik özellikleri nedeniyle bilimsel ve akılcı bir planlama yaklaşımı gerekli ve zorunlu.

Dicle Vadisi’nin kente kazanımı; Diyarbakır kentinin yerleşme alanlarıyla entegrasyonunun sağlanması “Açık ve Yeşil Alan Sistemi” oluşturma bakımından çok daha önemli ve öncelik gerektiren yaşamsal bir konu.

Bu konu makro düzeyde gelişim stratejisi Nazım İmar Planları kapsamında ele alınmış. ‘Diyarbakır Kentinin Açık ve Yeşil Alan Sistemi’, içinde kentin güneyinde kuzey – güney ekseninde uzanan Dicle Vadisi kent için önemli bir doku. Çok önemli bir potansiyel kaynak durumunda olan bu doku, Diyarbakır Açık ve Yeşil Alan Sistemi içinde Nazım İmar Planında temel veri olarak kabul edilmiş, korunması ve geliştirilmesi gerekli ve zorunlu bir kaynak olarak değerlendirilmiş. Nazım İmar Planında bu amaca yönelik kullanım kararları getirilmiş.

Diyarbakır kentinin doğusunda yer alan ve kuzey güney yönlerinde dağılan ve Dicle Nehri tarafından oluşturulan ‘Yeşil Omurgası yayalar, toplu taşıma sistemleri ve özel araçlar için bağlantı yolları ile bütünlüğünün sağlanması, erişilebilirliğin arttırılması ve kent makroformu ile entegrasyonunun sağlanması bu sistemin işlerliliği için gerekli olup sistemin ana kurgusu Nazım İmar Planında yer almakta.

Dicle Vadisi’nin kente kazandırılmasında çalışmalarında ki en önemli kriterler:
1.Dicle Vadisi Projesinde ‘Bütüncül Yaklaşım’ anlayışı temel karar olarak benimsenmelidir.
2. Dicle Vadisinin proje alanının değerlendirilmesinde ‘Doğal Sit’ statüsü de dahil olmak üzere tüm koruma araçları irdelenerek, ‘Koruma – Kullanım’ anlayışına dayalı olarak doğal ve kültürel özelliklerin korunmasına öncelik tanınmalıdır.
3. Dicle Vadisi’sindeki bu güne kadar yaşanmış olumsuz kullanımlardan kaynaklı(aşırı kum ve çakıl alımı,kıyıların tahribi,kontrolsüz tarım,ağaç ve saz kesimi,çevredeki sanayi tesislerinin kirletici etkisi,yöreye yabancı bitki dikimi,çöp ve moloz dökümü, doğal değerler dikkate alınmadan yapılan yapılaşma vb. gibi) aşırı tahribata yönelik ‘Onarım’ çalışmaları.

Yarışmanın Türü

Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama Ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği’nin, 7. madde, h bendindeki konuları kapsayacak biçimde ‘ortakçıl’ biçimde düzenlenmiş. Peyzaj Planlama Kentsel Tasarım Ve Mimari Proje Yarışması.

Yarışmanın Şekli

Serbest, ulusal ve tek kademelidir.

Yarışmacıların
– Yarışma Yönetmeliği’nde belirtilen niteliklere haiz olması,
– TMMOB Mimarlar Odası, Şehir Plancıları Odası ve Peyzaj Mimarları Odası’na kayıtlı olması,
– Şartname satın alarak adres bırakması,
– Yer görme belgesi alması, gerekmekte.

Danışman Jüri Üyeleri
Av.Osman Baydemir – Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı
Fahrettin Çağdaş – Jeoloji Müh. (Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri)
Dr. Ayşegül Oruçkaptan – (Peyzaj Mimarı)
Prof. Dr. Zülküf Güneli – Mimar (Dicle Ü.)
Mahmut Dündar – İnş.Müh. (DSİ X. Bölge Müdür Yrd.)
İ.Semih Oktay – Mak. Müh.(Diyarbakır İKK Genel Sekreteri)
Naim Köse – Şehir Plancısı

Asli Jüri Üyeleri
Dr. Oktan Nalbantoğlu (Jüri Başkanı) – Peyzaj Mimarı (Bilkent Ü)
Doç. Dr.Şükran Şahin – Peyzaj Mimarı (Ankara Ü.)
Doç. Dr. Mehmet Emin Barış – Peyzaj Mimarı (Ankara Ü.)
Prof. Dr. Tülay Kılınçaslan – Mimar ( İTÜ)
Kemal Nalbant – Mimar
Ömer H. Kıral – Şehir Plancısı
M.Remzi Sönmez – Şehir Plancısı

Yedek Jüri Üyeleri
Hülya Dinç Atılgan – Peyzaj Mimarı
Yrd.Doç.Dr. Feride Önal – Mimar (YTÜ)
Yrd. Doç.Dr. Nuray Bayraktar – Mimar (Gazi Ü.)
A.Nejat Sert – Y.Şehir Plancısı

Raportörler
Selvi Çolak – Şehir Plancısı (Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi)
Mustafa Kutlu – Mimar (Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi)

Ödüller
1. Ödül 100.000 YTL (Yüzbin yenitürklirası)
2. Ödül 60.000 YTL (Altmışbin yenitürklirası)
3. Ödül 30.000 YTL (Otuzbin yenitürklirası)
Mansiyon 20.000 YTL (Yirmibin yenitürklirası) 5 adet olmak üzere her biri
Satın alma (gerekli görüldüğü kadar) 20.000 YTL (Yirmibin yenitürklirası)

Yarışma Takvimi
Sorular için son gün: 08 Ocak 2007
Teslim tarihi: 05 Mart 2007
Jüri değerlendirme: 15 Mart 2007
Sonuçların İlanı: 30 Mart 2007

Yarışmacıların Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nden (Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı’na) adres bırakarak şartname almış olmaları gerekmekte. Şartname bedeli 100 YTL (Yüz yenitürklirası) olup, Vakıflar Bankası Diyarbakır Merkez Şubesi 2015059 No’lu hesabına yatırılacak ve dekontu isim ve adres ile birlikte yukarıdaki adrese teslim edilecek. Şartnameler ayrıca TMMOB Peyzaj Mimarları, Mimarlar ve Şehir Plancıları Odalarının Genel Merkezlerinden temin edilebilecek.

Dicle Vadisi Kültürpark Fiskaya Kafe ve Pompa Binası