2. Ödül, “İzmir Elektrik Fabrikası Ne Olmak İster” Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

İzmir’in şehir merkezini oluşturan Alsancak semti konut yoğunluğuyla, kamusal alanlarıyla İzmir’in odak noktasıdır. Alsancak garından sonra bu doku bir anda değişerek sanayi yoğunluklu bir bölgeye dönüşür. Yaşamın merkezi olmaktan çıkan bu alanın kamusallığı ve canlılığı Havagazı Fabrikası tarafından sağlanmaya çalışılır. Ancak Alsancak Garının ve yük limanının oluşturduğu yapay sınır, bölgeyi şehrin dinamiğine katmayı güçleştirir. Bu yüzden İzmir’in ve İzmirlilerin bölgede yeni bir değer oluşturması ve burayı yaşayan bir merkeze dönüştürmesi projenin ana temasını oluşturmuştur. Bölgede bulunan Elektrik Fabrikası’nın uzun yıllar İzmir’e elektrik dağıttığı ve tüm İzmir’e enerji kaynağı olduğu göz önüne alınmış ve yeniden bir üretim senaryosu kurulup, üretim işlevi yüklenmiştir. Şimdi ise halihazırda bölgedeki sanayi alanlarında ve tüm İzmir’de var olan kullanılabilir atıkların ve hurdaların bu fabrikada yeniden tasarlanıp, işlevlendirilip, üretilip tüm İzmir’e dağıtılması hayal edilmiş ve kurgulanmıştır.

Elektrik fabrikasının yer aldığı bağlam göz ardı edilmeyerek, çevresi ile kurduğu ve kuracağı ilişkiler hassasiyet ile ele alınmaya çalışılmıştır. Bölge sanayi/üretim alanları ve depolardan oluşur. Bölgenin deniz ile ilişkisi viyadükler, çok şeritli yollar ve liman ile kesintiye uğramıştır. Bu alanda bir de Darağaç Mahallesi bulunmaktadır. Burası Alsancak’ta liman bölgesinde konumlanmış bir yerleşim yeridir. Bölge insanı içine kapalı bir alanda yaşam sürmektedir. Bu insanları yok sayarcasına bir tasarım yaklaşımının, Elektrik Fabrikası’na ve çevresine büyük haksızlık edeceği fikri ön planda tutulmuştur. Tasarım sürecinde yapının bu halka sırt çevirmeme düşüncesi önemsenmiştir. Bunu gerçekleştirirken Darağaç sakinlerinin, sanayi bölgesinde çalışanların ve tüm İzmir’de ikamet eden insanların yaşamları, rotaları ve ihtiyaçları göz önüne alınmıştır. Ayrıca yeni hizmete giren tramvay yolunun bu bölgeden geçmesi kamusallığın ve canlılığın sağlanması için yeni bir fırsat oluşturmaktadır. Elektrik fabrikasının da bulunduğu bu bölgede fabrikanın yeniden işlevlendirilmesiyle Alsancak Garı’ndan sonra kesilen şehir yaşamının bölgeye kadar uzatılması amaçlanmıştır. Yaşamın bu bölgede tekrar canlandırılması, bölgede bulunan sanayi merkezlerindeki ve arkalarında ulunan konut bölgesindeki insanların aktif bir şekilde fabrikanın kamusallığına katılması yoluyla olacaktır. Sanayi bölgesinde yaşayan halkın gündelik yaşamına uygun olarak, atık malzemelerin kullanıldığı ve fabrikada üretime katıldığı bir düzen ile yalnız bırakılmış bölgenin, içinde yaşayan halk ile canlanması amaçlanmıştır. Ayrıca fabrikada bulunan etkinlik, rekreasyon ve yeme-içme alanları ile Alsancak’tan öteye geçmeyen İzmir halkının bu bölgeye gelerek yaşamsallığı artırmaları hedeflenmiştir.

Yapının orta hacimlerinin çatı örtüsü kaldırılarak, mevcut peyzajın yapı içerisine taşınması, yapının peyzaj ile bütünleşmesi ve meydanın yapı ile bütünleşmesi amaçlanmıştır. Yapı kendi içerisine kadar devam eden peyzaj ile bütünleşir ve sürükleyici bir ifade kazanır. Aynı zamanda yapının ağır tekilliğini hafifletmek amacıyla bazı boşaltmalar yapılmış ancak bunu yaparken yapının eski ifade gücüne zarar verilmemiş, cephesinde küçük değişiklikler yapılmıştır. Yapının içi-dış sınırlarına farklı bir bakış açısı getirilmiştir. Bu sayede yapının daha çok ışık alması ve daha verimli havalandırılması sağlanmıştır.

Küçük yapı bloğunun sokağa yakın olan bölümü istif bandına ayrılarak istif giriş-çıkışı olarak organize edilmiştir. Yapının içinde bulunan eski makina alanlarından büyük hacimli olanlar boya ve ahşap atölyesi olarak dönüştürülüp, küçük olanlar ise meydan cephesinde küçük el makinelerinin yerleştiği alan, arka sirkülasyonda ise lavabo olarak kurgulanmıştır. Atölyenin üst katında kurgulanan müze, cam duvarları ile atölyenin gözlemlenmesine olanak vermektedir. Böylelikle fabrikanın eski işlevi ve bugünkü işlevi aynı anda deneyimlenebilmektedir. Yıkılan alan, strüktürü ile yeniden ayağa kaldırılarak birinci kattaki müzenin girişine olanak sağlamakla beraber farklı kotlardan fabrika içini deneyimletmekte, en üst kotundan ise tüm İzmir manzarasına hakim seyir terasına dönüşmektedir. Bu yapının düşey sirkülasyon elemanı ve plan sınırları geçmiş kesitinden esinlenerek, onun izlerinden tekrardan yorumlanarak ayağa kaldırılmıştır.