1. Teşvik Ödülü, 11. Ulusal Peyzaj Mimarlığı Ödülleri

"YEDİKULE BELGRADKAPI ARASI TARIM PARKI KENTSEL TASARIM VE PEYZAJ UYGULAMA PROJESİ" İstanbul-Fatih

PROJE RAPORU

Yedikule-Belgradkapı Arası Tarım Parkı Kentsel Tasarım ve Peyzaj Uygulama Projesi kapsamında hazırlanan proje yaklaşık 65.000 m² alanı kapsamaktadır. Fatih ilçesi Hacı Evhaddin Mahallesi sınırlarında bulunan alanın, kuzeyinde Hacı Hamza Mektebi Sokağı, Küçük Efendi sokak, Doğu sınırı boyunca Hacı Piri Sokağı ve Hacı Evhaddin Caddesi, Güneyinde Yedikule Caddesi ve batı sınırı boyunca İstanbul Kara Surlarının Yedikule Kapısı ile Belgrad Kapısı arasında bulunan duvarları yer almaktadır.

Kent tarımı veya yerel tarifiyle “bostancılık” İstanbul’da oldukça köklü bir kültürel geçmişe sahiptir, kentin sınırları içerisinde geleneksel yöntemlerle sebze ve meyve üretimi İstanbul’daki günlük yaşantının her zaman bir parçası olmuştur. Birçok tarihi harita ve belgede “bostan” olarak adlandırılan ticari amaçlı sebze-meyve üretim bahçeleri, özellikle 1970’lerde başlayan hızlı kentleşme sürecine kadar, kentin mahalle ölçeğindeki en küçük yerleşim biriminin ana elemanlarından birisiydi. Her mahallenin, bostan sahibi veya mahallesinin adıyla anılan bir bostanı vardı. Şehrin yapılaşması esnasında bu bostanlardan birçoğu kaybolmuş, yerlerini otopark, bina, okul veya park gibi kullanımlara terk etmişlerdir.

İstanbul’un tarımsal dokusuna bakıldığında üç tip kentsel tarım alanından bahsedilebilir. Birincisi binalar arasında kalan küçük arsaların ekilip biçilmesi şeklinde işletilen “mahalle bostanları”dır. İkincisi kent çeperlerinde yer alan özellikle kentin doğal su sistemleri (dereler, artezyenler, alüvyon sahaları vb.) etrafındaki boş arsaların işlendiği “bostanlar sistemleri”dir.

Üçüncüsü ise kent çeperlerinin de ötesinde yer alan, kentsel-kırsal peyzajın geçiş bölgelerindeki tarım köyleri etrafındaki büyük ölçekli tarım alanlarıdır.

Bu sınıflandırmada ikinci grubun içerisinde değerlendirilebilecek olan Yedikule bostanları, Osmanlı İstanbul’unun karasurları etrafındaki konumu ile kent çeperlerindeki bostanlar sisteminin günümüze kadar yaşayan son örneğidir.

Tasarım Yaklaşımı

Kentsel tarım felsefesi, kent içindeki tarım alanlarının güvenilir-yerel gıda üretimi yanında, kentlinin gıda üretim sürecine katılımını teşvik eden işlevlerle çeşitlendirilerek, kentleşmenin getirdiği ekolojik yabancılaşma ve sosyal segregasyon gibi olumsuz etkilerin giderileceğini ve fiziksel olduğu kadar zihinsel sağlığa da katkıda bulunulabileceğini savunmaktadır.

Bu felsefeye dayanarak, Yedikule Suriçi Bölgesinde tasarlanan kentsel tarım parkı konsepti içerisinde, işlevsel çeşitliliği göz önünde bulunduran bir yaklaşım benimsenmiştir.

Öncelikle alanda farklı yaş gruplarından ve çeşitli ilgi alanlarından kullanıcılara hitap edecek rekreasyonel işlevler çocuk oyun alanı, bisiklet yolu, hasat lokantası, şifa kafe, şifalı bitkiler bahçesi, çiçekli bitkiler bahçesi başlıklarıyla proje alanının mahalle dokusuyla ilişkilendiği güzergâh boyunca önerilmiştir. Bu alanların çoğunlukla semt sakinleri tarafından kullanılacağı düşünülmektedir. Ayrıca alanın tanıtılması neticesinde, yeme-içme alanlarının hem semt sakinleri hem de İstanbul sakinleri tarafından kullanılacağı öngörülmektedir.

Rekreasyon alanları dışında, bostan ve üretim faaliyetleri ile ilişkili olan Pazar yeri, festival alanı gibi kullanımlar da mahalle halkı, kentliler ve turistik ziyaretçiler tarafından ziyaret edilecektir. Yıl içinde alanda gerçekleştirilebilecek olan bilimsel, kültürel, eğitsel, toplumsal amaçlı çeşitli faaliyetlerle toplumsal farkındalığı arttıracak çeşitli aktivitelerin hazırlanmasında, gerçekleştirilmesinde rol alabilecek paydaşlar ve katılımcılarla mahalle sakinleri ve yerli / yabancı turistlerle birlikte alanı deneyimleyebileceklerdir.