Katılımcı, Cami Tasarımı Fikir Yarışması

MİMARİ RAPOR

Proje alanı olarak belirlenmiş olan Güneydoğu Anadolu Bölgesi farklı etnik ve dinsel kökene sahip insanların bir arada yaşadığı bir yerleşim merkezidir. Bu coğrafya birçok kültürün, dilin, dinin kesiştiği ve birbirini etkilediği bir yerdir.

Bölgede dinsel bir homojenlik yoktur. Geçmişte birçok inanç ve din bölgede bir arada yaşanmıştır. Bunlar arasında güneşe ve ateşe tapanların dini ”Şemsilik”, şeytanı melek sayanların dini ”Yezidilik”, çeşitli Hristiyan ve İslam mezhepleri ile Yahudilik bulunur. Hristiyanlar kendi aralarında çeşitli mezheplere ayrılmışlardır. Çoğunluğu Ortadoks mezhebine bağlıdır. Keldani, Katolik, Protestan mezheplerine bağlı olanlar da vardır.

Bölge karasal iklime sahip kışların soğuk ve yağışlı yazların sıcak ve kurak olduğu bir iklim bölgesidir. Bölgede konut mimarisinde değişen coğrafi özellikler de olsa üslupsal farkların yanında belirgin ortak özellikler de vardır. Dışa kapalı içe dönük avlulu plan düzeni, yığma yapım tekniği, taş malzeme, düz dam…

Tüm bu unsurlar sentezlenerek bir araya getirildiğinde tasarımın ana öğesi DUVAR meydana geldi. Bölge kültüründeki mezheplerde dahil olmak üzere yukarda belirttiğimiz dinler ve mezhepler projedeki dokuz tekil duvara dönüşürken; bu dokuz tekil duvar yer yer ikişerli gruplanarak hacimlere dönüştü. Böylece yörenin taş evlerinin siluetinin oluşturduğu cephe hareketi sağlandı. Hacimleşerek bölge siluetinin çeperini oluşturan bu duvarlar, üçüncü boyutta yükselerek aralarında meydana gelen ana hacimler için zeminleri oluşturdu. Bu zeminler geleneksel evlerde olduğu gibi avlulara açılarak ana ibadet mekanları oluşturuldu. Ana ibadet mekanına hizmet veren ıslak hacim, abdesthane gibi unsurlar hacimleşen ana duvarlarda saklanırken, yine ana hacimle bağlantılı olan bu duvarlarda Kur an kursları, toplantı salonları, müezzin odası, imam odası, depolar, teknik birimler çözüldü. Gerektiğinde yer yer şeffaflaşarak yemek dağıtım alanına dönüşen veya meydanlara açılıp şadırvan haline gelen böylelikle farklı işlevlere de hizmet veren bu duvarlar kenti ve kentliyi ibadet mekanına davet etmek adına her türlü işlevle donatıldı.

”Namaz dinin direğidir, kim onu yıkarsa dinini yıkmıştır.” (Hadisi Şerif) anlayışından yola çıkılarak Bir yapının veya yapı grubunun temel taşı olan ”taşıyıcı duvarlar” ana karar mekanizmasını oluşturdu. Kuzeyde meydana açılan şadırvan üzerinde ”Selamet size! Günah kirinden tertemizsiniz. Artık ebedi olarak kalmak üzere girin oraya.” Zümer Suresi 73. Ayetiyle tüm kullanıcıyı ana ibadet mekanına götüren duvar, devamında kullanıcıyı elif ve vava teslim eder ”İnsan vav şeklinde doğar, bir ara doğrulunca kendini elif sanır.” ibaresinin temsili ile devam eden duvarda mihraba yönelir, secdeye gelir. ”Secde et yaklaş! Eğil ve ben senin başını göklere erdireyim, yıldızları ayağına sereyim sana gezmekle bitiremeyeceğin cennetler sayamayacağın nimetler vereyim demektir bu Secde et vav ol vay dememek için la şey olan insan her şey demek olan Rabb’inin önünde…”

Proje alanına kıbleyi ana yön tayin ederek lineer biçimde üç hacimli duvar yerleştirildi. Bölgenin ikliminin sıcak olması dolayısıyla bu üç ana duvarın iç ve orta kesimlerinde ana ibadet mekanları kurgulandı. Doğu ve batı kanadına genel olarak sağır bırakılan ana hacimler ve meydanlar için hacimleşen duvarlar yer yer şeffaflaşarak ve yırtıklar açılarak arazi eğimiyle gelen yan çeperlerde oluşturulan peyzaja geçişler sağlandı. Kıble yönünde yükselerek gelen arazinin bir kısmı güney yönünde boşaltılarak ana ibadet mekanlarının mihrabı açık bir avluya cephe aldı, böylece üst kottan gelen yaya aksı ile şeffaflaşan mihrap farklı kotlara oturtularak bu kesişim peyzaj ve kot farkı ile engellendi.

İkinci grup cidarlaşan duvar güneyde yükselerek minare halini alırken. Cidarlaşan üç gurup arasında ana ibadet mekanları doğuda kadınlar ve batıda erkekler için ayrı olarak tasarlandı böylece kadınlar ve erkekler için iki ayrı avlu oluşturulup, mihrapları şeffaflaştırılarak kendi avlularındaki suya yönlendirildi. İbadet alanlarının ayrılmasında bölgenin geleneksel konutlarının çoğunda görülen haremlik, selamlıklarda olduğu gibi onlara hizmet veren alanları da ayrı ayrı etraflarında hacimleşen doğu ve batı kanadındaki duvarlarda çözüldü. Ana ibadete yaklaşım doğu kanadından gelen yayalar için kadınlar ve erkeklerin mahremiyeti dolayısıyla tekil duvarla ayrıldı. Tekil duvarın sağ tarafı kadınlara sol tarafı ise erkeklere hizmet verdi. Böylece her yönden kotlara uyum sağlayarak yer yer suya ve doğaya açılan proje kararları avlu meydanlarla desteklenerek bir tasarım fikri oluşturuldu.