3. Ödül, Menekşe Kibrit Fabrikası ve Yakın Çevresi Yeniden Canlandırma Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

PROJE RAPORU

KENTSEL İLİŞKİ: Menekşe Kibrit Fabrikası, İstanbul’un Küçükçekmece ilçesi, Küçükçekmece gölünün Marmara Denizi’ne açılan bölgesindeki iç kumsal alanında yer almaktadır. Fabrikanın güneydoğu cephesinin baktığı yönde eski demir yolu ve ana ulaşım ağlarından biri olan Basınköy İstanbul Caddesi, kuzeybatı cephesinin baktığı yönde ise Küçükçekmece Gölü kıyısı boyunca uzanan yaya promenadı (park içi yolu) bulunmaktadır.  Mevcuttaki yaya promenadından geçip giden kentlinin, tarihi fabrika yapısına dahil edilmesi amaçlanmıştır, bu amaç doğrultusunda, fabrikaya doğru uzanan bir iskele ve yaya aksı önerisiyle kentli-fabrika ilişkisi güçlendirilmiştir. Ayrıca bu promenad üzerinde, denizin karayla buluştuğu noktada kotlandırma yapılarak balık tutma, seyir, yeme-içme gibi etkinliklerin olacağı bir suyla etkileşim alanı tasarlanmıştır, böylece durgun olan promenad hareketli ve eğlenceli hale getirilmiştir. Küçükçekmece Gölü ve demir yolunun varlığı, fabrikanın konut bölgesinden ayrılarak kendi özel alanını oluşturmasını sağlamıştır. Fabrikanın bulunduğu alanın çevresinde yeşil alanlar bulunmaktadır. Fakat bu alanlar pasif yeşil alanlardır. Fabrikanın bulunduğu alanda, kullanıcıların ekim yapabileceği organik bahçe ve hobi alanları tasarlanarak aktif yeşil alanlar düzenlenmiştir.

RESTORASYON KARARLARI: Menekşe Kibrit Fabrikası’nın, muhdes eklerinden arındırılarak zarar görmüş cephelerinin özgün durumuna uygun bir şekilde onarılması amaçlanmış olup, çelik strüktür sistemi korunmuştur.

”Endüstri yapılarına yeni işlev önerisi getirirken iki tür yaklaşımdan söz edilebilir. Bunların birincisi, yapının içindeki özgün donanımların da yardımıyla üretim sürecinin gözler önüne serileceği, ortaya çıkan ürünün ve üretim kültürünün bileşenlerinin sergileneceği anıt-müze yaklaşımıdır. Bir diğeri ise, yapıya özgününden farklı bir işlev yüklenerek, farklı kullanıcı kesimlerini bölgeye çekmeyi hedefleyen, yapının aktif şekilde kullanımı ile sürdürülebilirliğinin sağlandığı işlevsel yaşatma yaklaşımıdır.”

Fabrika içinde üretim sürecini yansıtacak özgün donanımın bulunmamasından dolayı, anıt-müze yaklaşımından çok yapının mimari açıdan özgüne yaklaştırılacağı, üretim kimliğinin devam ettirileceği, yapının tarihinin ve üretim sürecinin sergi ve sinevizyon gibi bilgilendirme araçlarıyla kullanıcıya aktarılacağı, kentli için davetkar bir uğrak noktası olacağı bir yaklaşım biçimi benimsenmiştir.

YAPI: Menekşe Kibrit Fabrikası, 5 bölümden oluşmaktadır. Fabrikanın kibrit üretim sürecinin şu şekilde olduğu düşünülmektedir: 1. bölümde iskeleden getirilen kütüklerin fabrikaya girişi, depolama, kesim, soyma ve tabakalama, 2. bölümde kutu tabakalama ve kutu imalatı, 3. bölümde kibrit imalatı, 4. bölümde kutu yapımı, doğrama ve bükme, 5. bölümde ise kutulama, paketleme, etiketleme ve sevkiyat işlemleri gerçekleşmektedir. 5 ayrı bölümde gerçekleşen ve birbirinin devamı niteliğinde olan bu üretim süreci; önerilen programda yine birbirini tamamlayan 5 ayrı işlevle (eğitim, üretim, sergileme, pazarlama ve satış) özdeşleştirilmiştir. Geçmişte kibrit üretimi yapan fabrika, yeni öneride, kullanıcıların üretim yaparak meslek kazandığı bir yer olacaktır. Böylece yapının üretim kimliğinin devam ettirilmesi istenmiştir. Tasarlanan yeni kurguda, 1. bölümde (eğitim bölümü) mesleklerle ilgili eğitim birimleri, 2. bölümde (üretim bölümü) bu mesleklere yönelik atölyeler, 3. bölümde (sergileme bölümü) ürünlerin sergilenebileceği sergi mekanı ve çok amaçlı salon, 4. bölümde (pazarlama bölümü) ürünlerin satışını arttırmak amacıyla çalışmalar yapan pazarlama birimleri ve 5. bölümde (satış bölümü) kullanıcıların yaptıkları ürünleri sattığı dükkan, pazar ve kermes alanları bulunmaktadır. Fabrikaya ait tarihi müştemilat binası da yönetim ofisi olarak değerlendirilmiştir.

Fabrikanın eski işleyişine atıfta bulunularak, iskeleden başlayıp güneydoğu cephesinde sonlanan, kibrit üretim aşamalarının dolaşım şeması baz alınarak, kentliyi fabrikayla buluşturan bir dolaşım kurgusu-PARKUR oluşturulmuştur. Mekanlar bu parkur etrafında yapılaşmıştır. Öneri yapılaşmanın kuzeybatı ve güneydoğu cephelerinden çıkışlar verilerek fabrika içinde açık-yarı açık alanlar oluşturulmuştur. Fabrikada görsel ilişki-algılanabilirliği arttırmak için mekanlarda geçirgen cam yüzeyler tercih edilmiştir.