Katılımcı (DAFNİ Mimarlık), Çanakkale Belediyesi Çarşı, Yaşam Merkezi ve Otopark ile Yakın Çevresi Mimari Proje Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

Çanakkale, kültür mirası ve kent belleğini tarih öncesi çağlardan bugüne getirmiştir. Topraklarında barındırdığı medeniyetlerin geliştirip değiştirerek kentleşme sürecinin başladığı dönemlerinden bugüne kara ve deniz ulaşım ağı ile bir kültür ve ticaret merkezi olarak yaşamıştır. Günümüzde günlük kentsel yaşam pratikleri ihtiyaçlarını karşılayan bir kent olmakla birlikte hala yakın çevrenin birbirini tanıdığı, mahalle kültürünün yaşadığı, denizle bütünleşik yaşayan bir Ege kentinin samimiyetini taşımaktadır. Çanakkale’nin yerel mimari dokusu, tarihi mirası ve önemli bir ulaşım merkezi olması sebebiyle kent dışı ziyaretçileri için de önemli bir çekim noktasıdır. Kentliye yaşam alanı sunabilmesi, İzmir, Balıkesir, İstanbul kara yolları bağlantısı, denizyolları ile karayollarının bağı ve çevre ilçelerine kolay ulaşımı sebebiyle Çanakkale, İstanbul gibi bir metropole alternatif olarak göç alan, demografik yapısı çeşitlilik gösteren bir şehirdir. Bu karma yapı yaşam tarzı olarak dinamik bir özelliğe sahip olup kentsel yaşamda çeşitlilik sunan, tarihi ve kültürel birikimiyle içindeki yapılaşmanın çok katmanlı olduğu, yapılar ve mekanların dinamik işlevlerinin iç içe geçtiği bir düzen oluşturmaktadır.

1. PROJE ALANINA YAKLAŞIM

Kentin tarihi sürecinden bugüne stratejik, kültürel ve tarihi önem taşıyan iskele, proje alanına ulaşımda yayanın ve sahilden ulaşımın merkezi olarak önem taşır. Günün her saatinde araç ve insan yoğunluğu yaşayan iskelenin kuzeybatı-güneydoğu aksında Cumhuriyet Bulvarı ile başlayıp Demircioğlu Caddesi ile devam eden aks ticari olarak yoğun dolayısıyla insan yoğunluğu yüksek olan bir akstır.

Cumhuriyet Caddesi – Demircioğlu Caddesi olarak devam eden aksa göre iskele merkez alındığında güneybatı yönünde Saat Kulesi, Aynalı Çarşı ve yakın çevresinde restoranlar, kafeler, çarşıları ile eski kent dokusu ağırlıklı olarak korunmuş olup kentin bu bölümünde sosyal, kültürel ve ticari alışkanlıklar devam etmektedir. İskele merkezinin kuzeydoğu yönündeki kent bölümü tarihi çarşı geleneğini taşımayan, sahilinde çeşitli işlevler edinmiş eski taş konak yapılarını barındıran, tekil işletmeler ve ticaret birimlerinin bulunduğu, kentin en önemli yeşil alanlarından Halk Bahçesi, Muammer Aksoy Parkı ve Çanakkale 18 Mart Stadyumu, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi gibi kent ölçeğinde geniş alanlı birimleri barındıran bir bölümdür. Tasarlanan proje alanı iskele merkezinin kuzeydoğu yönündeki bu bölümde yer almaktadır. Kent merkezinin tarihi dokusundan uzaklaştığı bu bölümde amaçlanan Çanakkale Belediyesi Çarşı, Yaşam Merkezi ve Otopark işlevlerini mekan kurgusu, yapı ölçeği, morfolojisi ve kentle kurduğu ilişki açısından tarihi kent dokusu ve yaşam biçimiyle uyumlu, sürdürülebilir bir tasarım geliştirip ilgili kent parçasını tarihi kent merkezi morfolojisinden hareketle canlandırmaktır. Bu bağlamdaki planlama, proje alanının çevresinde yeni doku içinde bulunan tarihi yapıları da tasarlanan alanla bütünleştirerek kentli için davetkar, tarihi ve çevresel değerlerle bütünleşerek kent yaşamına katkıda bulunmayı hedeflemektedir.
 

2. MEVCUT VE ÖNERİ YEŞİL DOKU

Çanakkale sahil şeridinde kuzeyden güneye doğal kıyı bandı değiştirilmeden mevcut yeşil alanların yoğunluğu arttırılarak önerilen aktif ve pasif yeşil alanlar ile proje alanı ve Halk Bahçesi ile bağlantısı sağlanmıştır. Sahil şeridi ve yaya sirkülasyonunun bulunduğu araç arterleri boyunca yeşil bant önerilmiştir. Kentin doğu – batı aksındaki Sarıçay kıyısında yeşil alanlar arttırılmış, Çimenlik Kalesi’ndeki yeşil alan ile birleştirilmiştir. 18 Mart Stadyumu çevresindeki yeşil alan genişletilerek mevcut yeşil alanlar ile bağlantısı sağlanmıştır.

3. PROJE ALANI ULAŞIM KARARLARI

Proje alanına ulaşımda yaya sirkülasyonunu ön plana alan yaya merkezli bir tasarım hedeflenmiştir. Yeşil alan yaya ile bütünleştirilmiş, tasarım alanı çevre arterleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu bağlamda Muammer Aksoy Parkı ve Cumhuriyet Meydanı’ndaki çevre arterlerde yaya ve bisiklet yollarını içeren düzenlemeler yapılmıştır. Yapı alanı ve çevresindeki sokaklarda mevcut otoparklaşma kaldırılmış, Lise Caddesi ve Mehmetçik Bulvarı’ndaki araç yolları daraltılarak yeşil alanlar ve yaya kaldırımları arttırılmış, Muammer Aksoy Sokak’ta kontrollü geçiş sistemi sağlanmıştır.

4. TARİHİ ÇEVREYE YAKLAŞIM

Proje alanı 3. derece Koruma Alt Bölgesi’nde yer aldığından öneri yapı yoğunluğu ve gabarisi, işlevlerin uyumu, yapım tekniği ve malzemesi göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Yapının çarşı ve yaşam merkezi işlevlerini sürdürülebilir kılması için tarihi kent ve oradaki ticari dokusu ve yapılarıyla organik bir bağ oluşturması ana hedeftir. Bu sebepten proje alanı ve çevresinde bulunan tescilli yapılardan hareketle tasarlanacak yapıya entegre bir yaşam alanı sunan çevre binalardaki cephe düzenlemeleri, tescil önerisi ve rekonstrüksiyon önerileri yapılmıştır. Bu öneriler doğrultusunda denize paralel yürüyüş arterleri ve yaya/ticaret promenadlarının omurgasını oluşturarak, yapıyı içeriden ve dışarıdan besleyen aksların formasyonunu sağlamıştır. Tescilli yapılar ve öneri yapıların oluşturduğu meydan ve sokak düzeni ile bu geçiş alanı sosyal ve ticari açıdan en canlı aks olan Demircioğlu Caddesi ile bağ kurarak buradaki yoğun yaya akışını proje alanına aktarmaktadır.

4.1 Tescilli yapı kararları

Proje alanı içindeki iki adet tescilli yapıya ait çalışma, detaylı bir araştırma ve rölöve -restitüsyon-restorasyon projeleri doğrultusunda hazırlanmalıdır. Proje alanı değerlendirilirken bu yapılara ilişkin bir ön çalışma hazırlanmış ve bu doğrultuda öneriler getirilmiştir.

4.2 Rekonstrüksiyon önerileri

Tescilli olan 179 ada 6 ve 7 parsel yapıları, Lise Caddesi üzerinde bulunur ancak Kızılay Sokağın bir uzantısı niteliğindedir. Bu yapıların çevresini tamamen boşaltmak yerine, çarşı içindeki eski sokak dokusundan hareketle ve Kızılay Sokak’ta bulunan tescilli yapıların yarattığı sokak dokusu sırasını devam ettirme kararı tasarıma aktarılmıştır. 6 ve 7 parselde bulunan tescilli yapılardan referansla tarihi çevreye uygun olarak 1-2-3-9 parsellerde bulunan yapıların yerine rekonstrüksiyon önerilmiş ve 4,5,8 no.lu parsellerdeki yapılar kaldırılmıştır. Böylece rekonstrüksiyon önerilen yapılarla tescilli yapılar arasında yaratılan denize paralel yaya yürüyüş arteri Muammer Aksoy Parkı’na ve tasarlanan proje alanına bir yaya promenadı oluşturmuş olacaktır. Bu bölgenin çevresindeki meydanlarla canlı tutulması için zemin katta ticari (cafe/restoran/dükkan), 1. katta konut işlevleri verilmesi önerilmiştir.

4.3 Cephe önerileri ve tescili önerilen yapı

Proje alanı çeperinde bulunan konut+ticaret işlevli yapılara mevcut işlevleri göz önünde bulundurularak Çanakkale dokusuna uygun cephe önerileri ve tescil önerisi getirilmiştir.

5. YAYA AKIŞI VE YAPI GİRİŞLERİ

İskele meydanından başlayarak ana arterlerle bağlantı kuran Demircioğlu Caddesi, Çanakkale’nin en önemli caddelerindendir. Yapının bu caddeyle dolaylı bağlantısı Cumhuriyet Meydanı ve çevresindeki tescilli yapıların bulunduğu alandır. Yaya akışının geleneksel merkezden yapı çevresine aktarımını kurarken mevcut tescilli binalarla rekonstrüksiyonu önerilen yapılar arasında oluşturulan denize paralel yeni omurga, bu caddedeki yaya akışını parka ve Mehmetçik Bulvarı’na aktarır. Yapının ön cephesi ve dükkanlarıyla ilişki kuran aks ise Demircioğlu Caddesi’ni Mehmetçik Bulvarı’na bağlar. Demircioğlu Caddesi’nden, Cumhuriyet Meydanı ile bağlantılı olarak yapının A kapısına (Lise Caddesi Girişi) bağlanan aks ise tasarlanan yapıya gelen kentliyi bina içinden dolaştırarak Mehmetçik Bulvarına ve oradaki ticaret yoluna aktarır.

Yapı girişleri: Projedeki amaç, çarşı kültürünü yapıya taşımak ve geliştirmektir. Buna göre tüm yollardan, sokaklardan, parktan, caddelerden yapıya maksimumda giriş sağlanması amaçlanmıştır. Böylece yapıda dört ana giriş, üç servis girişi bulunur. A kapısı Lise Caddesinden giriş, B kapısı Muammer Aksoy Parkı girişi, C kapısı Mehmetçik Bulvarı girişi, D kapısı ise 178/4-11 parsel yapıları arkasında oluşturulan sokaktan yapılan, Belediye Hizmet Birimlerinin bulunduğu giriştir.

6. KAMUSAL ALAN VE PEYZAJ KARARLARI

Proje alanı kentin önemli yeşil alanlarından Halk Bahçesi, Muammer Aksoy Parkı ve Cumhuriyet Meydanı ile çevrilidir. Demircioğlu Caddesi ve Mehmetçik Bulvarı arasındaki alan denize ve yapıya paralel yaya yolları aksları oluşturularak tanımlı hale getirilmiştir. Cumhuriyet meydanı ve çevresinde bulunan tescilli yapılar ile öneri yapıların oluşturduğu meydan ve geçiş alanları ile Muammer Aksoy Parkı ortak bir kamusal alan olarak tasarlanmıştır. Tasarlanan yeşil örtüyle birleşerek oluşturulan zemin kat kullanımı ve giriş aksları ile parktan direkt bağlantılı iç içe geçmiş bir peyzaj kurgusu oluşturulmuştur. Muammer Aksoy Parkı’ndaki cepheden girişte parkın peyzajının yapı içine alınması hedeflenerek kütlesel bir girinti ve yapı içinde tanımlı yeşil alanlar yaratılmıştır.

Proje alanında tasarlanan peyzaj içerisinde kentlinin vakit geçirebileceği, ahşap pergolaların ve bankların bulunduğu yürüme yollarından oluşan, yeşilin en üst düzeyde kullanıldığı, su öğelerini barındıran, büfe, wc gibi donatıların bulunduğu bir kamusal alan yaratılmıştır. Peyzajda park donatıları doğal taş ve ahşap malzeme ile oluşturulmuş, zeminlerde doğal taş kullanılmıştır. Su ögesi, yeşil ve taş doku içerisinde peyzajın bir parçası olarak tasarlanmıştır. Mevcut yeşil ve ağaç dokusu korunarak önerilen yeşil alanlarda şehrin iklimi ve bitki örtüsüne uygun olan kızılçam, karaçam, köknar, meşe ve kayın ağaçları ile defne, kocayemiş, mersin bitkileri önerilmiştir.

7. KÜTLE

Proje alanında yaya merkezli, erişilebilir bir tasarım ve insan ölçeğini baz alan, tarihi kent dokusuna referans veren parçalı bir kütle yaklaşımı önerilmiştir. Yapı, çevresindeki tarihi doku, kamusal alanlar ve rekreasyon alanları ile bir bütün ve tasarlanmış çevresel akışın yapı içine geçtiği, park yürüyüş yollarının yapıyı kütlesel olarak şekillendirerek yapı içi sirkülasyonları yaratan bir sistemde tasarlanmıştır.

Zeminden yapının üst kotlarına akış sağlayan bir merdiven yaratılarak parka bakan ayrı bir üst giriş terası oluşturulmuş, kütlede yaratılan merdiven girintisi ve boşluk en üst kota kadar çıkarak park dokusu, gün ışığı ve hava sirkülasyonunun her kata ulaşması hedeflenmiştir. Her katta park cephesi aksından yola çıkarak atrium, kat bahçeleri ve yeşil batlar oluşturulmuştur. Cephede ve kütlenin iç noktalarında yaratılan atriumlarla doğal havalandırma, doğal gün ışığının yapı aktarımı hedeflenmiştir. Zemin katta aksların birleşim noktasında orta avlu ile başlayan yeşil katmanlar asma katta kat bahçesi ve kat bahçesi terası, 1. ve 2. katta sirkülasyon alanlarında yeşil bantlar ve kat bahçeleri oluşturulmuştur.

Yapı kütlesinde kent dokusu yapısal ölçeğine referans veren boşluklar, çıkmalar yapılmıştır. Kuzeybatı ve güneybatı cepheleri ağırlıklı olarak şeffaf cepheler olup güneş kırıcı paneller içerir. Diğer cepheler doğal taş yüzeyli olup mekânsal işlevlere göre düşey lineer pencere doğramaları bulunmaktadır. Cephede işlev farklılıklarına göre çatı yükseklikleri değişkenlik göstermiş, denize paralel olan cephedeki çatı kotu deniz ve parkla ilişkilendiği için düşük tutulmuştur. Bu cephede yaratılan boşluklar, teras ve pergola düzeni ile park dokusunun algılanması hedeflenmiştir.

8. MALZEME

Yapıda dış cephe malzemesi olarak Kuzey Ege mimarisine uygun Çanakkale merkezi ve ilçelerinde kullanılan doğal taş örme sistem kullanılmıştır. Doğal taş haricindeki sıvalı bölümlerde taraklı sıva tercih edilmiştir. İkinci katta bulunan etkinlik avlularının çatısında çelik konstrüksiyon ve yüksek performanslı ısı yalıtımlı ve ısı konfor camlı sistem kullanılmış, diğer bölüm çatılarında ise betonarme plak kullanılmıştır. Cephelerde taş örme ve sıvalı yüzeyler ile birlikte ısı yalıtımlı alüminyum sürme doğrama, önünde temperli cam korkuluk ve kayar katlanır alüminyum kepenk tercih edilmiştir. İç mekanda beton yüzeyler brüt beton olarak tasarlanmış, zemin yüzeylerinde ağırlıklı olarak doğal taş kaplama kullanılmıştır. Malzemelerin ekonomik açıdan ulaşılabilir, uygulamada hız ve kolaylık sağlayan şekilde seçilmesi, bölgenin yerel malzemelerinin değerlendirilip yapıya yansıtılması tercih edilmiştir.