1. Mansiyon, İç Anadolu Bölgesi, 7 İklim 7 Bölge – Mahalle Ulusal Mimari ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

KONUM

Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeybatısında yer almaktadır. Kuzeyde Karadeniz, kuzeybatıda Marmara, batı ve güneybatıda Ege Bölgesi ile komşudur. Eskişehir, coğrafi karakterini genellikle İç Anadolu Bölgesi’nden alır.

Kuzeyde Bozdağ ve Sündiken Dağları, Güneyden Emirdağ, doğudan Orta Asya Vadisi, batıdan Türkmen Dağı gibi doğal sınırlarla çevrili olan il alanı, yaklaşıl 13.653 km²‘dir. İl merkezinin denizden yüksekliği 792 m’dir.

ESKİŞEHİRİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Eskişehir tarihi günümüzden yüzyıllar öncesine, M.Ö. 14. yüzyıla dayanmaktadır. Çok eski bir yerleşim yeri olan bu şehir, o çağlarda Hitit medeniyetinin merkezi konumundadır. Sonrasında ise Eskişehir; Lidyalılar, Persler, Makedonlar, Romalılar, Selçuklular ve Osmanlı gibi büyük medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.

Şekil 1: Eskişehir Tarihsel Gelişimi – Neslihan Sönmez. (1984)

ANITSAL YAPILAR

GELENEKSEL ODUNPAZARI DOKUSU

Şehrin güneyindeki tepelerde kurulmuş Odunpazarı, Eskişehir’in ilk yerleşim yeridir. Semt, kıvrımlı yolları, çıkmaz sokakları, ahşap süslemeli-bitişik düzenli- cumbalı evleri ile geleneksel Osmanlı örf ve adetlerini koruyarak günümüze kadar gelmiştir.

Odunpazarı evlerinin oluşumunda, iklim, arazi yapısı, malzeme, dini ve ekonomik etkenler belirleyici olmuştur. Geleneksel Türk konut mimarisinde en çok görülen iki katlı planlama, Odunpazarı bölgesinde de devamlılığını sürdürmüştür. Bunun yanında, tek katlı ve üç katlı uygulamalarda bulunmaktadır. İki katlı evler, zemin kat ve asıl yaşam alanı olan üst kattan oluşmaktadır.

Dar ve kıvrımlı sokakları olan bölgede, zemin katlar sokağa göre şekil almıştır. Sokak ve konut arasındaki bu ilişkide, bazen sokakla bütünleşen evlerin, kesişme noktalarında köşe pahlarına rastlamak mümkündür. Arazinin de eğimli olması nedeniyle yapının sokak ile ve yerleştiği topografya ile uyumu, zemin kat düzenlemesiyle sağlanmıştır.

Odunpazarı’ndaki tarihi evler, ”Tarihi ve Kentsel Sit” olarak koruma altına alınmış ve dünya kültür miras listesine eklenmiştir.

Şekil 2: Odunpazarı Kent Dokusu – Neslihan Sönmez.(1984)

GELENEKSEL ODUNPAZARI EVİ PLAN KURGUSU

Osmanlı örneklerini koruyan kent, kıvrımlı yolları, çıkmaz sokakları, ahşap süslemeli bitişik düzenli, cumbalı evleri ile örf, adet ve geleneklerini koruyarak bir bütün olarak günümüze kadar gelmiştir. Odunpazarı konutları genelde iki tip olarak yapılanmıştır. İlk tip konutların girişleri sokaktan, bahçeleri arkadadır. İkinci tip konutlar ise bahçeler önde, konutlar bahçe içinde olacak şekilde; 1, 2, veya 3 katlı olarak yapılmışlardır.

Konutlar genelde bir sofa ve etrafındaki odalardan oluşmaktadır. Çok katlı konutlarda zemin kat, mutfak, depo gibi servis hizmetlerine ayrılmış olup, yaşam üst katta sürmektedir. Konutların ön cephelerindeki iki tarafa pencereli köşe odası, daha büyük ve önemlidir.

Bölgede kullanılmış en yaygın plan tipi, iç sofalı tiptir. Genellikle, sofaya iki yandan açılan oda gruplarından oluşmaktadır. Oda sayıları bazen iki ile sınırlıyken, bazılarında bu sayı, beşe kadar çıkabilmektedir.

Zeminden üst kata ahşap merdivenlerden çıkılır. Bu merdivenin alt boşluğu aynı zamanda kiler olarak da kullanılmaktadır. Üst katta da ortada bir sofa ve buradan dağılan odalar bulunmaktadır. Cumbalarla sokağa taşırılan odalar, bir mimari öğe olarak tarihi odunpazarı semtinin simgelerinden biri olmuştur.

Şekil 3: Binalar arası ilişkiler – Neslihan Sönmez (1984).

İKLİM

Ege, Marmara ve İç Anadolu Bölgeleri arasında bir geçiş noktasında bulunan Eskişehir ilinin Odunpazarı ilçesinde, genellikle İç Anadolu’nun sert kaya ikliminin egemen özellikleri görülür. Kışlar sürekli soğuk, yazlar ise ovalarla çukur alanlarda sıcak ve kurak, yayla kesimlerinde serindir. Buna karşılık kısa süren ilkbahar ve sonbahar mevsimleri bol yağışlıdır. Kış yağışları ise genellikle kar şeklinde olur. Yaz ayları ise gündüzleri sıcak, geceleri serindir Gece ve gündüz sıcaklıkları arasında büyük farklılıklar gözlenir İlin yıllık ortalama sıcaklığı 11°C civarındadır.

ÖNERİ MAHALLE / HEDEF

Hedeflenen mahalle tasarımına ulaşmak için olmazsa olmaz anahtar kavramlarımız;

• Ahlak,

• Komşuluk,

• İletişim,

• Güven,

Bu bağlamda;

Anahtar kavramlarımızı güçlendirerek, günümüz ihtiyaçlarını karşılayan ve geleneksel şehirlerimizden aldığı ilhamla tasarlanmış, topografya ile uyumlu, organik bir dokuya sahip mahalle…

TASARIM KARARLARI

Anahtar kavramlarımızı güçlendirmek adına almış olduğumuz tasarım kararları;

İnsanı Ölçekte Tasarım,
Organik Doku ve Tarihi Dokuyan Uyum
Topografya ile Uyumlu Tasarım
Mahalle Sınırını Çevreleyen Yeşil Bant
İzlenebilir – Güvenli Çocuk Oyun Alanları
Esnaf – Çarşı – Pazar – Park
Müstakil Bahçe
Ortak Avlu
Sürpriz Perspektifler
Yaya Öncelikli Yollar
Bisiklet Yolları
İzlenebilir Bireysel Otoparklar
Mahalle Meydanı
Sürdürülebilir Mahalle Tasarımı
Rüzgâr – İklim – Güneş
Çevre ile Kuvvetli bir İlişki

Almış olduğumuz tasarım kararlarıyla birlikte, belirlediğimiz anahtar kavramlarımız, mahallede yaşayacak olan insanların ahlakını, komşuluk ilişkilerini, iletişimlerini ve güven duygularını güçlendirmesiyle, hedeflenen mahalle tasarımına ulaşılacaktır.

Doku odaklı tasarım ilkesi ön planda tutularak; standart parsel ve ev tipleri ile, geleneksel şehir dokusu elde edilmeye çalışılmıştır.

İzlenebilir Bireysel Otoparklar: Günümüz ihtiyaçlarının en başında gelen otopark problemini, müstakil konutların bahçesinde çözerken, ortak bahçeli apartmanlar için ortak otopark cepleri tasarlanmıştır. Karma tipli konutlarımız için yol cepleri yaparak otopark alanları oluşturulmuştur. Böylelikle tasarımını gerçekleştirdiğimiz mahallede otopark problemi çözülmüştür.

Görsel 1: İzlenebilir Bireysel Otoparklar.

Mahalle Sınırını Çevreleyen Yeşil Bant: Şehrin güvenlik meselesi şehirdeki yaşayan inanların ahlakıyla ilişkilidir. Bu ahlakı kuvvetlendirmenin yolu mahallede yaşayan insanların birbirleriyle iletişim kurmasıdır. Sürekli büyüyen mahallelerde iletişim kurmak giderek zorlaşır. Bu sebeple mahallelerin büyümesini engelleyerek mahallede yaşayan insanların birbirleriyle iletişim kurma şansı arttırılmıştır. Bu bağlamda mahallerde güven, komşuluk ilişkileri ve bunun gibi günümüzde maalesef istifade edemediğimiz birçok duygudan istifade edilecektir.

Ayrıca, mahalleyi çevreleyecek biçimde yeşil bir bant tasarlanmasıyla birlikte plansız bir büyümenin önüne geçilerek mahallenin sürdürülebilirliği sağlanmıştır.

Görsel 2: Mahalleyi Çevreleyen Yeşil Bant.

Esnaf – Çarşı – Pazar – Park: Günlük yaşam ihtiyaçlarının karşılanması adına mahallede ticari faaliyetlerin yürütüldüğü dükkanlar olmalıdır. Karma tipli konutlar tasarlayarak mahalledeki her türlü ihtiyaçlar karşılanmıştır. Ayrıca bu dükkanlarla birlikte esnaf kültürünün devamlılığı sağlanmıştır. Bir mahallede esnaf, insanların birbirleriyle iletişim kurmasında çok önemli bir rol oynaması münasebetiyle, esnaf kültürünün devamlılığını sağlamak, mahalle tasarımının olmazsa olmazlarındandır.

Görsel 3: Sosyal Çarşıdan Görünüş.

Görsel 4: Sosyal Çarşıdan Planı.

Müstakil Bahçe – Ortak Avlu: Bir konutun en önemli bölümü bahçesidir. Arzu edilen mahallede en önemli tasarım kararımız bahçedir. İnsanların toprakla ilişki kurması her alanda mahalle tasarımına katkı sağlayacaktır. Tasarlanan mahallede bahçe fonksiyonu çok önemsenmiştir. İnsanların bahçelerinde tarımsal faaliyetler yürütmesine olanak sağlayarak, daha sağlıklı ve daha güvenilir gıda tüketimi hedeflenmiştir.

Sürdürülebilir Mahalle Tasarımı: Mahallenin yolları, kaldırımları kent mobilyaları, geri dönüşüm kutuları ve diğer peyzaj elemanları tamamen günümüz teknolojisine uygun sürdürülebilir tasarım imkanlarıyla donatılması hedeflenmiştir. Bu sayede her ayrıntısıyla insanı önceleyen mahalle tasarımı, doğayla bütünleşen, ona zarar vermeyen bir yaşam sunması planlanmıştır.

İzlenebilir – Güvenli Çocuk Oyun Alanları: Müstakil bahçeli konutların bir araya gelmesiyle birlikte oluşan komşuluk birimlerinin ortasında kalan yeşil alanlarda “izlenebilir çocuk oyun alanları” tasarlanmıştır. Böylelikle ebeveynler çocuklarını, ev yaşantılarını sürürken dahi izleyebileceği aynı zamanda çocukların güvenle oynayacağı çocuk oyun alanları tasarlanmıştır.

İnsanı Ölçekte Tasarım: Ahlak kavramımızı güçlendirmek adına insanı ölçekte tasarım yapılması ön planda tutuldu. Bu bağlamda, az katlı konutlardan müteşekkil yapı toplulukları tasarlanarak insanı ölçekte mahalle oluşturuldu.