4. Mansiyon, Çekirge Meydanı Mimari, Kentsel Tasarım ve Peyzaj Tasarımı Yarışması

AÇIKLAMA RAPORU

PROLOG

Erkin dili “kentselleşmektedir”. Ancak kent, panoptikon erkin dışında gelişen ve birbirine eklemlenen, çelişen hareketlerle doludur.

Michel De Certeau, Gündelik Hayatın Keşfi, s. 190

Çekirge Meydanı Mimari, Kentsel Tasarım ve Peyzaj Tasarımı Proje Yarışması, Bursa Osmangazi Belediyesi tarafından; “Çekirge, yanlış imar uygulamaları, yoğun araç trafiği, coğrafi yapısının doğru kullanılmaması gibi sebeplerle doğal, tarihi ve kültürel yapısından uzaklaşarak günümüze gelmiştir” şeklinde belirtilen problem tarifi doğrultusunda mahalleye “yeniden tarihi kimliğini kazandırmak ve bölgeye yeniden hayat vermek amacı ile” açılmıştır.¹

Tarihi zenginliği, doğal güzellikleri, doğa ve tarih turizmi potansiyeli, il merkezine erişim kolaylığı ve hayatını burada sürdüren mahalle sakinleriyle Çekirge, son 80 senedir hızlı kentleşmenin küresel kentlerde işleye geldiğine benzer bir süreç sonucunda çok-yönlü ve çok-katmanlı ancak çok-problemli bir fiziki yapıya bürünmüştür. Tarihi yapılar etrafında kurulan geleneksel konut dokusuna sahip ve tarım ekonomisine dayalı bir semtten, Bursa metropolünün hinterlandında kalan yoğun yapılaşma, turizm ve trafik tarafından sarılan bir yerleşime dönüşmüştür. Makro meseller olarak ulusal ve hatta küresel etkinliğe sahip turizm iktisadı, mahallenin mikro yaşantısı ve gündelik hayatını bir yumağa çevirmiştir.

“Öykü aşağıda, yerde, adımlarla başlar. Çok sayıdadır adımlar ama bu sayılar birbirini takip etmez. Adımları saymak mümkün değildir çünkü her biri niteldir nicel değil: Dokunmayla edinilen kavrayış tarzı ve kinetik bir onamadan ibarettir. Bu adımlar bir araya gelip kımıldandıklarında, sayılamayacak kadar çok tekillik kaynaşır içlerinde. Adımların oyunları uzamları biçimlendirir. Adımlar, mekanlar arasında mekik dokur, dokular oluştururlar. İşte bu nedenle varlığıyla gerçekten kenti oluşturan” ama “fiziksel bir toplanma yerinden yoksun” “şu gerçek sistemlerden birini” oluşturur yayalara özgü devinimler. Bu hareketler belli bir yere konumlandırılamazlar: Uzamı oluşturan, uzamlaşan onlardır.”

Michel De Certeau, Gündelik Hayatın Keşfi, s. 192

Makro gözün stratejik elinin yarattığı çoraklaşma, ancak kentlinin ve gezginin mikro devinimleri aracılığıyla geri dönüşüm ve yeniden üretime uğratılabilir. Yaya olarak sokakta, zeminde zuhur eden kentliliğin takip edilemez, süreksiz ve değişken eylemliliği, yerleşik hale gelecek potansiyel dönüşümün tetikleyicisi ve belirleyicisi olur. De Certeau’nün de belirttiği gibi, “yürüyüş, kimi zaman devam eden kimi zaman da izlenen bu prosedür, çevrenin hareket sağlayan uzuvlarını, işlevsel topos‘ların devamını oluşturur.”²

Bu nedenle, bu öneride temel olarak, yayanın özgürleşmesi adına sistemleştirme ve baskı altına alma aygıtları araç ve araç sistemleri üzerinde işler olur. Aracın serbest dolaşımı üzerine kurulan ve örgütlenen kentlerimizde giderek yavanlaşan yürüyüşçünün gündelik hayatının; aracın engellenmesi, belirlenmesi ve düzene sokulması aracılığıyla zenginleştirilmesi temel hedef olmuştur.

MÜDAHALE STRATEJİLERİ
Makro kararlar doğrultusunda kent zemini araçtan temizlenir. Uludağ’ın eteğini oluşturan ve tarihi Hüdavendigar Camii’ni içeren yamaç üzerindeki araç yolları birleştirilerek yeşil doku kente kazandırılır. Toplu taşıma, dağ yolu hattı ve ring hatları birbirinden ayrıştırılır ve bölgesel çeper otoparkları yerleştirilir. Acemler Kavşağı’ndan gelen ve merkeze bağlayan ana arterler üzerinde alternatif kavşak çözümleri ile yoğunluk aşamalı olarak dağıtılır.

İlk aşamada; kent zemini, yaya akışları, sokak boşlukları gündelik hayatı jenere edebilecek potansiyeline kavuşturulmak üzere semtin de dokusuna uygun olacak şekilde canlandırılır. Yaşamın tüm zenginliği ister gelip geçen, ister gezen, ister çalışan ister yaşayan adına olsun sokakta, meydanlarda, parklarda yaşantı aralıkları oluşturmak üzere yayalaştırılır ve düzenlenir. Bu düzenleme, kuzey-güney yönündeki yaya hattı önerisi ve dikiş sağlayan dikeyde dağdan gelen akışlar ile sağlanır. Tarihi ve turistik doku kentliyi ara sokaklardan çeperi saran doğal haline kavuşmuş kent parkına yönlendirir.

Yapısal ve mimari öneriler ise açık alan kullanımlarını ve kent zeminini artırmaya yönelik programatik ve imgesel fiziki hamlelerdir. Kır kahvesi, çay ocağı, bağ doku kamusal platformu, açık atölyeler, sokak nişleri, meydan park, amfi sahneler gibi mikro müdahaleler, yerleştikleri aralarda hem yönlendirici hem de zenginleştirici etkilere sahiptir.

Hedef, yıkıcı total hamleler yerine, zamanla yere ruhunu kazandıracak küçük müdahalelerle gündelik hayatı yeniden örgütlemektir.

ODAK BÖLGELER/ MİKRO MÜDAHALE ALANLARI
Çekirge için yeni ve tanımlı tek bir makro boşluk/meydan üretmek yerine çeperlere sızarak ve genleşerek gündelik hayatı çoklu ilişkilerle örgütleyen mikro müdahaleler getirilmiştir.

1. Mikro Müdahale: ÇEKİRGE MEYDANI – BAĞÖRTÜ;

Çekirge Meydanı araç trafiği ve yaya trafiği açısından yaya öncelikli olarak yeniden organize edilmiştir.

Alanın ulaşım odağında yer alması ve nirengi noktası olması nedeniyle meydanda araç-yaya ilişki karşılaşmalarını (otobüs durağı) tanımlayacak ve jenere edecek Bağ Örtü/Teras önerilmiştir. Bu alan bir taraftan durak ilişkilerini genleştirirken diğer taraftan tarihi kervansaraya bakı oluşturacak bir kent terasına dönüşmektedir. Bununla beraber Çekirge Meydanı’nın kuzeydoğusunda yer alan ve toplu taşıma için ana durak niteliği taşıyan tarihi hamamın bulunduğu kent zemini ilişkilerini tıkayan Horhor Hamamı yerine yeni bir hamam yapısı önerilmiştir. Bu alan hamamla sonlanan bir pasaj olarak ele alınmış ve hamam kültürünün sürekliliğine katılan sosyal bir alt zemindir

2. Mikro Müdahale: ÇEKİRGE “PARK MEYDANI”;

Tarihsel süreç içerisinde sahip olduğu meydan kimliğini kaybeden Çekirge Meydanı’nın bu niteliğini vurgulamak, alan içerisindeki sirkülasyonun başlangıç noktası olarak bölgeyi ön plana çıkarmak, sokak/sokak, sokak/yapı, sokak/kullanıcı arasındaki ilişkileri düzenleyen ve güçlendiren bir çoklu ilişkiler ağı amacı ile bu bölgede alanın kuzeydoğusundaki bağ örtü ile bütünleşecek zemin/peyzaj düzenlemesi önerilmiştir. Tüm bu zemin düzenlemesini örgütleyen bir saçak altı dinlenme/okuma mekanı (meydan kitaplığı) önerilmiştir.

3. Mikro Müdahale: KIR KAHVESİ MEYDANI

Alanın kamusal kullanımını güçlendirmek, mahalle kimliğini vurgulamak ve alanda yaşayan/ziyaretçi dengesini sağlamak, alanın yalnızca ziyaretçiler tarafından değil, yaşayanlar tarafından da aktif bir biçimde kullanımını sağlamak amacı ile amfi, performansa sahnesi, çay ocağı, kafe gibi programlarla vücut bulan kır kahvesi önerisi getirilmiştir. Bu bölge yoğun konut dokusu içerisinde kentsel bir boşluk oluşturmakla birlikte sosyo-kültürel faaliyetleri jenere edecek potansiyel bir alandır.

4. Mikro Müdahale: I. MURAT HÜDAVENDİGAR CAMİ ve İMARETHANESİ

Alandaki tescilli anıtsal mimari örneklerinin yoğunlaştığı Hüdavendigar Cami ve I. Murat İmarethanesi’nin bulunduğu alanda;

Caminin güneyindeki halihazırda bulunmayan tescilli yapıların rekonstrüksiyonunun yapılması ve bu alanların halk eğitim merkezi tarafından kullanılabilecek atölyeler olarak değerlendirilmesi düşünülmüştür. Bu yapıların batısındaki camiye açılan sokak ile güneyindeki Hamam Caddesi’nin kesiştiği bu bölge, gerek ziyaretçilerin gerekse atölye kullanıcıların kesiştiği bir alan niteliği taşıdığından bu bölgede de bir meydan düzenlemesine gidilmiştir.

İmarethaneye komşu durumdaki niteliksiz yapıların yıkılması, imarethanenin sosyo-kültürel tesis olarak düzenlenmesi, batısındaki yapıların ise atölye ve satış birimi olarak belirlenmesi, bu yapılar arasında kalan iç avluda bir amfi düzenlemesine gidilerek 4240 no.’lu yapı adasındaki düzenleme bölgesi ile eklemlenen bir başka toplanma mekanı oluşturulmuştur.

5. Alt Bölge: REKREATİF ALAN

İmarethane ve caminin kuzeyinde yer alan ve uygulama imar planlarında “Park Alanı” olarak belirlenmiş bölge ziyaretçilerin yeme-içme, dinlenme vb. ihtiyaçlarının karşılanacağı, kot nedeni ile yakın çevrenin izlenebileceği bir alan olarak planlanmıştır. Mevcutta yer alan seyir terasları yeniden organize edilmiş, alan içerisinde ve yakın çevredeki diğer alanlar ile eklemlenebilecek şekilde bir mekan çözümlemesine gidilmiştir.

İmarethanenin kuzeybatısında planlanan mutfak atölyesinden giriş verilen park alanı alanın kuzeydoğusunda yer alan doğal sit alanları ve yeşil alanlar ile bütünleşecek, ziyaretçiyi yönlendirecek şekilde yeniden planlanmıştır.

__

¹Yarışma şartnamesinden alıntıdır.
²Michel De Certeau, Gündelik Hayatın Keşfi, s.195