İller (Belediyeler) Bankası Genel Müdürlük Binası

1935 yılında açılan yarışmada birincilik ödülü ile elde edilen İller (Belediyeler) Bankası Genel Müdürlük Binası projesi Seyfi Arkan tarafından tasarlandı ve inşaatı 1937 yılında tamamlandı.

Seyfi Arkan, 1936’da kaleme aldığı “Belediyeler Bankası” (Arkitekt, 1936/5-6) isimli yazıda projeyi anlatıyor:

Belediyeler Bankası tarafından arsıulusal müsabakaya konularak seçilen bu projede Ankara şehrinin müstakbel Urbanik vaziyetiyle mevcut araziye göre istekler göz önünde bulundurulmuş dört katlı olarak düşünülmüştür. İnşaatına başlanarak 323.000 liraya ihale edilen bu binanın iskeleti betonarme, ön cephe yerli kaplama taşı, arka cepheler Pier artifisiel, döşemeler Asmolen, esas hol döşemeleri ve esas merdivenler mermer, birinci ve ikinci kat iç sıvası alçı (Stük) dür. Bodrum kat kasa daireleri kalorifer, kömürlük ve müştemilâtiyle işyarlar gardrop ve WC’lerine, apartımanlar deposu ve Banka arşivlerile gaz sığınağına ayrılmıştır. Zemin katla birinci kat Banka muamelâtına ve ihtiyacına hasredilmiş, ikinci kat İmar direktörlüğüne, Üçüncü kat irad getirmek için 4 daireli apartımanlara tahsis edilmiştir.

Bodrum katında: Birisi müşteriye diğeri Bankaya ait olmak üzere 2 büyük kasa dairelerinin bütün teknik kısmı nazarı itibare alınarak yerleştirilmiş, kadınlı erkekli işyarlar için gardroplar W.C. ler münasip mahallere konmuştur.

Kiralık kasa dairelerinin müşterilere mahsus para sayma mahalleriyle kasa dairesi Banka kasa dairesinden tamamen ayrılmış ve zemin kattaki Vezne kısmından hususî bir merdivenle kasa dairesi irtibatlandırılmıştır. Esas kasa dairesinin yarım metrolük kontrol geçitlerinin köşebaşlarına aynalar vazedilerek kasa kapıları çelik konstruksyonla hususiyetli olarak düşünülmüştür. Kasa dairesinin 50 cm. kalınlığındaki duvarları vantilâsyonlu ve 60° derecei hararetle çalışır otomatik (Spring) yangın tertibatım hâvi olacaktır. Binanın buharla teshini için bodrum döşemelerinden 1.70 metre aşağıya konulan kalorifer ve kömürlük dairesiyle kalorifere ait tamir, ikamet odası ve müştemilâtı arka kısma yerleştirilmiştir.

Apartımanlar ve İmar, Banka katlarından inen müstakil merdivenlere yakın bir yerde zehirli gazlar için arazi mesahai sathiyesinin onda biri vüs’atinde gaz sığmağı merkezi bir mahale müştemilâtiyle birlikte yerleştirilerek Apartımanlar için müteaddit depolar ve müstahdemin için büyük bir yatakhane, banyo duşları, miktarı kâfi W.C ler konulmuştur.

Bodrumdan dışarıya mahreç vermek için hususi bir merdivenle asansör makine dairesi, banka ihtiyacına kâfi gelecek kadar demir konstrüksyonlu müteaddit arşivler münasip mahallere yerleştirilmiştir.

Zemin kat: Ön kısmında pasajlı 2 büyük mağaza ile apartımanlar, İmar ve Banka için müstakil girişler vazedilmiş, arka kısmında bina kolonlar üzerine alınarak geçid bırakılmıştır. Apartımanlar için zemin kattan doğrudan doğruya 4 üncü kata çıkan bir asansörle bodrumdan birinci ve ikinci kata kadar çıkan 4 kişilik diğer bir asansör Banka muamelâtını tesri için bir mont letr vazedilmiştir.

Banka girişinde esas hol madenî konstrüksyonla çerçevelenerek kolonlanmış ve hole açılan kapılar ait olduğu bölmelerle hemahenk ve banka mevzuuna göre halledilmiştir. Esas banka holünde muamelat şefi ve muamelât servisiyle vezne servis kısımları hol etrafına sıralanmış sigorta, evrak, dosya kısımları her kısım şefinin kontrolünde bulunmasını temin edebilmek üzere münasip mahallere yekdiğeriyle ilgili olan kısımlar yerleştirilmiştir. Esas antrede Levazım müdürü odasıyle esas merdiven karşısında gardrop vazedilmiştir.

Birinci katta: Banka muamelâtına tahsis edilerek daha sakin kalacak mühim kısımlarla Muhasebe, Sicil ve murakipler büroları yerleştirilmiş büyük toplantı salonlarıyla Genel direktör ve İdare Meclisi Reisi odaları irtibatlandırılmıştır.

Direktör odasının bekleme ve istirahat odalarıyla ilgili olmasına göre hususi bir koridorla ayrılmış, istirahat odasının yanıbaşında bütün konforu ihtiva eden bir banyosu, hole yakın bir mahalde hademe odası, ve bu kattaki İşyarlar ihtiyacına göre tuvalet ve W.C. ler münasip mahallere yerleştirilmiştir.

Bu katta Belediyeler Dergisi için bir Dergi odası, hususî koridorla hole irtibatlandırılan İdare ve toplantı salonları daha hususiyetli olarak düşünülmüştür.

Toplantı salonları kolonlandırılarak sese karşı İzoleli çift kapılarile duvarları kapı yüksekliğine kadar Lambri, döşemeleri parke yapılmıştır.

Büro tekniğine ve her odanın ehemmiyetine göre odalar eb’atlandırılarak koridorların ziyası kapıların üzerindeki pencerelerden temin edilmiştir.

İkinci katta: İmar direktörlüğüne tahsis edilen bu kat birinci katın mütenazırı hol ve taksimatı ve Büro aksamı daha şümullü teknik ihtiyaçlarına göre tertip edilmiştir.

Holle münasebettar mahallerde bulunan İmar direktörlüğü odasıyla toplantı salonu irtibatlandırılarak Direktör odası bekleme, Fen işleri şef odasıyla ilgili bulunmasına göre hususî bir koridorla ayrılmış büyük bir resimhane, İnşaat şubesi, Harita arşivi, Levazım, Plân şubesi odaları bir koridor etrafında toplanarak diğer tarafa evrak, dosya, muhasebe kısımları yerleştirilmekle fen kısımlarıyla İdarî kısım birbirinden tefrik edilmiştir. Bu kattaki kadınlı erkekli işyarların ihtiyaçlarına göre W.C. tuvalet mahalleri bırakılmıştır.

Üçüncü kat: Daha hususiyetli 2 ve 3 odalı salonlu, mutfaklı ve banyolu 4 büyük apartımanla çamaşırlık, çamaşır kurutma mahalleriyle apartımanların asrî konforu ve bilcümle teferruatı göz önünde bulundurularak salonlar ve odalar manzaradan faydalandırılmıştır.

Asri bir şekilde zamanımızın yaşayışına ve ihtiyacına tekabül edecek olan bu apartımanlarda servis kısımları istirahat ve kabul kısımlarından tamamen ayrılmış ve her apartımanın istifade edebilmesi için müşterek büyük bir çamaşırlıkla açık ve kapalı havalarda kullanılabilecek çamaşır kurutma mahalleri düşünülmüş, apartımanlara giriş koridorları gayet ferah bırakılmıştır.

Katlardan ve gerekse apartımanlar katından gelen ve giden sıhhî tesisat ufkî boruları Bürolar katında koridorlar tavanından geçirilmekle bu teferruat kısmen gizlenmiştir, Banyo ve mutfakta izolasyona ehemmiyet verilerek banyo mutfakların tavanındaki aydınlık tertibatiyle aydınlık ve vantilâsyon meselesi halledilmiştir. Dam örtüsü olarak ahşap çatıya izolâsyondan sonra kurşun kaplanmış reklâm ve tenvirat için damda ve cephelerde donanma tesisatına ehemmiyet verilmiştir. 

Fotoğraflar: Modernist Açılımda Bir Öncü Seyfi Arkan (2012, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara) kitabından alınmıştır. (Güncel fotoğraflar Cemal Emden, tarihi fotoğraflar İller Bankası Arşivi)