2. Ödül, Bakırköy Demirciler Çarşısı Öğrenci Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

KAYBOLAN BAKIRKÖY

Proje alanını barındıran Bakırköy İstanbul’un tarihi katmanlarına tanıklık etmiş, bugün hala bu katmanlardan izler barındıran önemli semtlerden biridir. Proje süreci semt analizi ile başlayıp demirciler çarşısının yakın çevresi ve müdahale alanına odaklanarak ilerlemiştir. Proje demirciler çarşısının işlevlendirilmesi ve Bakırköy’e yeniden kazandırılmasını amaçlamaktadır.

Semt ölçeğinde yapılan analizlerde Bakırköy’ün farklı sosyo-ekonomik ve kültürel özelliklere sahip bölgeler barındırdığı keşfedilmiştir. Bu farklı sosyo-ekonomik, kültürel özelliklere sahip insanların mekansal ihtiyaçları ve kullanımları da farklılıklar göstermektedir. Bakırköy, toplumun heterojen yapısını ortak bir payda kesiştirecek kamusal alanlarını kaybetmiştir ve bu kaybın geri kazandırılması tasarımın ana kararını oluşturmuştur. Bu konuda Cumhuriyet Meydanı’ndan sahile yönelen aksın alana çekilme ihtimali potansiyelli görülmüştür.
İkinci olarak, analiz ölçeğini küçülterek devam edersek, müdahale alanının yakın çevresinde yoğun bir ticaret dokusu olduğu ve yapıların zemin kat ve üst katları birbirinden farklı işlevlendirildiği görülmüştür. Alt katları ticaret, üst katları ise ofis olarak kulanılmaktadır.

Demirciler çarşısının geneli tek katlıdır fakat komşu betonarme yapıları çok katlı olmakla birlikte gereğinden fazla ticari ve ofis kullanımı ortaya çıkarmaktadır ki zaten yapı adası ve çevresi ticari yapılara fazlasıyla doymuştur. Bu nedenle hem demirciler çarşısının dokusunu zedelediği hem de çevrenin bu tip yapılara doyduğu gerekçesiyle demirciler çarşısının komşu çok katlı betonarme yapılarının yıkılması kararı alınmıştır. Böylece oluşturmak istediğimiz toplumsal mülkiyete alan kazandıracak ve Cumhuriyet Meydanı’ndan gelen yaya aksının durak noktası haline gelecektir. Aynı zamanda Hüsreviye Sokağı ve Hallaç Hüseyin Sokağı’ndan gelen yoğun yaya aksları ve kesiştiği küçük bir bekleme alanına dönüşen bölgeden yoğunluk içeri alınarak eritilecek bir girişe dönüşür. Bunlara ek olarak yaya hareketini içine alan zemin kotundaki avlulaşma çevre ile ilişkisi artıracaktır. Böylece demirciler çarşısının oluşacak alternatif işlevlerini besleyen sosyal yaşam avlusu tasarlanmış olacaktır. Bu oluşturulan sosyal yaşam avlusu açık hava etkinliklerine de olanak sağlayacaktır.

Son olarak, demirciler çarşısı incelenmeye başlanmıştır. Bulunduğu yere ait tarihi izler barındıran yapının kaldırılması fikri ihtimal dahilinde görülmemiştir. Tasarım demirciler çarşısının alandan izler tutarak yeniden işlevlendirilmesi üzerine kurgulanır. Fakat demirciler çarşısının fiziksel olarak varlığını sürdürmesi, mekansal olarak da var olduğu anlamına gelmiyor. Mekanın var olabilmesi için kullanıcısının dahil olması gerekmektedir ki yapılan araştırma ve okumalarda görüldüğü üzere insanlar da bu konuda isteklidir. Demirciler çarşısını inceleme sürecinde konseptin ilham kaynağı ise bilindik müzik enstrumanlarının dışında demircilerin kullandığı aletler ile müzik üretilen bir parçadır. O halde demirciler çarşısında da alternatif enstrümanların, yalnızca müzik aleti olmak zorunda değil, üretimi üst katta kurgulanacak üretim atölyelerinde devam ederken, diğer yandan da alt katta kurgulanacak müzik atölyelerinde üretimlerin bir kısmının kullanılarak müzik icra edilecektir. Sanatçının ve halkın bir araya geleceği ve demirciler çarşısının yeniden işlevlendirilerek toplumla var olacağı mekanlar tasarlanarak, Bakırköy’ün tarihinde var olan zanaat ve sanatçının birlikte var olacağı doku yeniden oluşturulabilir. Bölgenin geçmişten beri gelen ticari dokusunu da göz önünde bulundurursak bir taraftan da üretilen bu ürünlerin satışı devam edebilir. Proje alanının çevresini saran Balıkçılar ve kent belleğinde yer alan balıkçı kahvelerinin** tasarıma önemli bir girdi olarak kullanılmıştır.

Demirciler çarşısının yeniden farklı işlevlerle hayata dönmesi sürecinde alandan iz olarak mevcut yığma duvarlar korunmuştur. Mevcut yığma duvarlar bir yandan tarihe gönderme yapmamızı sağlarken diğer yandan da çelik taşıyıcı ve cam yüzeylerle zenginleştirilerek çağdaş bir tasarım dili oluşturularak güçlü bir kontrast yakalanmıştır.

*Erşahin’s İstanbul Seassions albümde Selim parçasıdır. İlhan Erşahin bu parçada demircilerin kullandığı aletleri bilindik müzik aletlerinin alternatifi olarak kullanıyor ve müziğini üretiyor.

** Turgay Tuna’nın “Bir Zamanlar Bakırköy” adlı metninde “balıkçılar kahvehanesinin Bakırköy’deki yaygınlığından bahseder. Balıkçılar kahvehanesi insanların çay, kahve içip balık yedikleri mekanlardır. Bu da tasarımda bir girdi olarak kullanılacaktır. Çünkü proje alanını saran sokakların diğer yüzleri de balıkçılarla kaplıdır.