3. Mansiyon, Elazığ Belediyesi Gazi Caddesi Kentsel Yenileme ve Cephe Rehabilitasyonu Yarışması

Mimari Açıklama Raporu

Gazi Caddesi

Elazığ ilinin yaya ve taşıt ulaşım ağının en önemli parçalarından biridir Gazi Caddesi. Kentin bütününde sürekliliği olan, birçok ana ya da ara ulaşım bağlantısının açıldığı bir caddedir. Kullanım olarak değrelendirildiğinde, günümüzde yaya kullanımı açısından kentin bir noktasından başka bir noktasına ulaşımı sağlayan bir transit geçiş hattı ya da yol üzerinde bulunan yapılara girişlerin sağlandığı bir boşluk niteliğindedir. Öyle ki, bu boşlukta insanlar sürekli olarak hareket halindedir, kısa ya da uzun süreli bu açık alanda durabilmeleri söz konusu değildir. Yürüyen insanlar, park etmiş arabalar, trafik gürültüsü; bunlara boşluğu sınırlandıran bina cephelerindeki niteliksiz müdahaleler [tabelalar, tefriş elemanları, bina boşluklarına yapılan müdahaleler vb.] de eklenir ve sonuçta kentin en değerli büyük boşluklarından biri olan caddenin kendisi kamusal kullanımdan uzaklaşır.

Caddeden “kamusal mekan-kentsel koridor”a

Proje ile bu değerli boşluğun, nitelikli bir “kamusal mekan”a dönüştürülmesi hedeflenmiştir. Böylelikle, bütünü ile Cadde insanların gelip geçtikleri değil kısa ya da uzun süreli duraksadıkları bir toplumsallaşma alanına dönüşür. Düzenlenen alt mekanlar, Kimi durumlarda caddeden geçenler için dinlenme alanı, kimi durumlarda bekleme alanı, kimi durumlarda bilgi noktası ya da sohbet alanı olabilecektir.

Cadde bir bütündür. Araç yolu, kaldırımlar ve bina cepheleri bu bütünün parçaları olarak ele alınmıştır. Kimi durumlarda bir kent, sadece taşıt ile içerisinden geçilirken deneyimlenmek zorunda kalınabilir, bu nedenle kent algısının yaya kullanımında olduğu gibi taşıt kullanımında da sürekliliğinin kesilmemesi hedeflenmiş, bu nedenle araç yolu kotu değiştirilmemiştir. Taşıt yolu da bu kamusal mekanın-kentsel koridorun bir parçası olarak değerlendirilmiştir.

Kentsel koridor var olan yapılaşmaya ek bir yapılaşma getirmeden “kamusal mekan” olmaya çalışır. Çevredeki fazla ve yoğun yapılaşmanın aksine sakindir, daha çok ‘boşluğu koruyarak nitelikli bir ‘kamusal mekan” kurabilme amacının sonucunda oluşmuştur.

Üç boyutlu Kentsel Örtü

Caddeyi “kamusal mekan”a dönüştürmek amacı ile tüm bina cepheleri, kaldırımlar ve taşıt yolu soyulmuştur. Taşıt yolunu ve kaldırımları içine alacak şekilde ve bina cephelerine devam edecek biçimde bir kentsel örtü önerilmiştir. Caddenin her iki kenarı yaklaşık 24.5m yüksekliğindeki yapılar ile sınırlıdır. Yüksek blokların algılanmasını ortadan kaldırabilmek amacı ile, tüm binaların zemin katlarının üst seviyesinde bir hat belirlenmiştir. Bu hatta cephe derinliği kentsel örtü aracılığı ile öne çekilmiş, kentsel örtü bu seviyeye kadar devam ettirilmiştir. Böylelikle yayanın bir kişinin binanın zemin kat üstündeki bölümlerinin algılaması engellenmiştir. Böylelikle kentsel örtü sayesinde insan ölçeğinde kamusal kullanımlara zengin biçimde izin verecek bir ‘kentsel koridor’ yaratılmıştır.

Kentsel örtü üzerinde, kentsel bilgi noktalarını, dinlenme alanlarını, bekleme alanlarını, cephe elemanlarını, yapı kodlarını, bina bilgilerini, yürüme yolunu, taşıt yolunu; bir başka ifade ile önerilen tüm program elemanlarını içerir. Örtü kaldırıldığında “kentsel koridor”daki tüm yaşam durur. Kentsel örtü üzerindeki, yeşil doku, su, ağaçlar; kullanılan malzemeler ve renkler “kentsel koridor”daki yaşamı hareketlendirir, mekana dinamizm katar. Kentsel örtü, büyüyebilir ve kentin tüm cadde ve sokaklarını örtebilecek niteliktedir.

Programa Dair

“Kentsel Koridor” Gazi Caddesinin en yoğun yaya ve taşıt trafiğinin yaşandığı yer olma özelliğini değiştirmeyecektir, ancak yaya trafiğinin biçimini bütünüyle değiştirecek; taşıt trafiğinin bugünkü ritmini tamamen değiştirecektir.

Taşıt sirkülasyonu: Taşıt yolu, kentsel süreklilikler dikkate alınarak, kent içerisindeki insan algısının taşıt içerisinde dahi kesilmemesi gerektiğine olan inanç doğrultusunda; kentin ulaşım ağının önemli bir parçası olduğu gerçeği de değerlendirilerek iki şeritli ve tek yön olarak önerilmiştir. Ancak, “kentsel koridor”daki karşılıklı geçişlerin sağlanabilmesi, kamusal kullanımların trafik gürültüsünden etkilenmemesi için yavaşlatılmış bir trafik önerisi sunulmuştur. Trafiğin kontrolü zemin malzemesi ile sağlanmıştır. Araçlı kullanım da “kentsel koridor”daki yaşamın bir parçası olarak kabul edildiğinden, çevredeki kullanımlara kısa süreli katılabilmesi hedeflenmiş bunun için yanaşma cepleri önerilmiştir. Araçların yaratacağı görsel kirlilik ve “kentsel koridor”daki kullanımının akıcılığını ve bütünlüğünü engelleyeceği için hiçbir şekilde uzun süreli park alanları önerilmemiştir.

Yaya sirkülasyou: Proje alanı, kentin ana yaya akslarından [Hüriyet caddesi ile devam eden] biri olan Gazi caddesinin bir bölümünü içerir ve bu bölüm iki kamusal boşluk arasındadır: Öğretmenevi açık alanı ve İzzetpaşa meydanı. Dolayısıyla, önerilen “kentsel koridor” üst ölçekte kentin yaya hareketinin önemli bir parçası iken, alt ölçekte bakıldığında sözkonusu iki kamusal boşluğu bağlar. Bu durum, proje alanındaki yaya hareketinin caddenin proje alanı dışında devam eden bölümündekinden daha fazla olmasında etkilidir. Yaya hareketinin rahatlıkla sağlanabilmesi, aynı zamanda alanı ‘geçiş’ mekanından ‘durak’a dönüştürebilmek için ‘kentsel örtü’sert zemin olarak kurgulanmıştır. Böylelikle, örtünün tüm yüzeyinde yürümek mümkündür. Caddeyi sınırlandıran yapıların zemindeki ticari kullanımlara direk ulaşımın gerekliliği doğrultusunda yapıların önünde örtü daha çok bir sirkülasyon hattı niteliğindedir, hiçbir şekilde sürekliliği bozulmaz, cadde tarafında örtü parçalanır, alt mekanlara bölünür: insanı yürüme durumundan çıkarır ve durma durumuna geçirir; araç yolunda yaya sirkülasyonu sakinler ancak durmaz kontrollü geçişlere izin verir, diğer tarafta yine dinamizmine kavuşur.

‘Kentsel Örtü’: Kentsel örtü binalar arasında uzanan lineer bir dokudadır. Bu lineer kurgu, caddenin karşılıklı iki sınırı arasında bütünlük ve akışkanlık sağlar, tüm alt mekanları, mimari elemanların yerleşimini, kullanım biçimlerini kontrol eder.

Kentsel Örtü’nün Elemanları:

Yeşil kullanımı:
‘Kentsel koridor’ gökyüzüne açılır. Kentsel koridor’un üzerini sadece ağaçlar kapatır, gökyüzü sürekli insan algısı içerisindedir, herhangi bir mimari eleman [üst örtü vb.] ile kesilmez. Ağaçlar, alt mekanları tanımlamada yardımcıdır, gölgelik elemanıdır, sınırlayıcıdır, yönelimi belirlemede etkilidir. Dolayısıyla, çevredeki betonlaşmaya karşı koyacak biçimde ‘kentsel örtü’ üzerindeki en önemli elemandır. Yeşil kullanımı sadece zemin seviyesinde bırakılmamıştır. Zemin kat üstü seviyede de saksı bitkileri önerilmiştir. Böylelikle “kentsel koridor’un yeşil algısı üçüncü boyuta taşınmıştır.

Kentsel örtünün, betonlaşmaya karşı koyuşunda etkili diğer önemli unsur peyzaj elemanlarıdır. Su ve küçük bitki örtüleri koridor boyunca süreklilik gösterir.

Duraklar:
Kentsel örtünün dinlenme ve bekleme alanları olarak düzenlenmesinde en belirleyici elemanlar oturma elemanlarıdır. Lineer dokunun bir parçası olarak örtünün üzerindedir.

Kentsel örtü üzerinde yer alan farklı nitelikteki bilgi-iletişim noktaları, ‘Kentsel koridor’un durak mekanı olarak kullanılmasını sağlayan önemli elemalardır. Günümüz iletişim biçimlerine izin verecek biçimde, bilgi-iletişim noktaları kent ve dünya haberlerinin takip edilebildiği kent ile ilgili gerekli her türlü bilgiye ulaşılabilecek dijital ekranların yer aldığı, internet ulaşımının sağlandığı, telefonların şarj edilebildiği, toplu ulaşım kartlarının edinebildiği vb. duraklardır.

İşaretler:
Binaların takibi, bina girişlerine denk gelecek biçimde ‘kentsel örtü’ye işlenerek kolaylaştırılmıştır. Cephelerdeki tüm tabelaların kaldırılması önerildiğinden, yapılardaki fonksiyonlara dair bilgilere, yapı girişlerini karşılayacak biçimde ‘kentsel örtüye’ yerleştirilmiş mimari elemanlarda yer verilmiştir.

Bunların yanısıra ‘kentsel örtü’ üzerinde gündelik kullanımın gereklilikleri olarak, geri dönüşüm noktalarına, aydınlatma elemanlarına, sınırlayıcılara yer verilmiştir.

Cepheler

‘Kentsel koridor’un tamamen soyulmuştur. Cephedeki tüm tefriş elemanları, klimalar, tabelalar, anten ve uydu alıcılarının kaldırılmış, cephelere yapılmış ekler kaldırılmıştır. Gazi Caddesi boyunca, cephe yükseklikleri fazladır ve insan gözü seviyesinden bu yükseklik algısı rahatsız edicidir. Bunu engelleyebilmek amacıyla zemin katın üst kotuna kadar ‘kentsel örtü’ malzeme farklılığı ile devam ettirilmiştir. Zemin katın üst seviyesinde, ‘kentsel örtü’ ile çiçeklik olarak kullanılacak bir bant oluşturulmuş, bu bant, cephe seviyesinden öne çekilmiştir. Böylelikle, zemin kat seviyesinde yaya olarak duran bir kişinin ‘kentsel örtü’ ve gökyüzü ile başbaşa kalması sağlanmıştır. Zemin kat ticaret tabelalarına standartlar getirilmiştir. Zemin üstü katlarda dış kabuğa dokunulmamıştır. Binaların karmaşık görüntüsünden uzaklaşabilmek için, tüm binalarda sıvalı olan bölgelerde ve kaplamalarda tek renk uygulanmıştır. Günümüz koşullarında, klima kullanımını engellemek gerçekçi değildir. Bu nedenle klima kutularının kullanımına sınırlamalar getirilerek cephede yarattıkları kirliliklerin ortadan kaldırılması hedeflenmiştir. Klimaların zemin kat üstü seviyesindeki çiçeklik ve çatı seviyesinde toplanmaları önerilmiştir. Cephelerde, zorunlu olarak bulunması gerekecek elemanlar, klima ve yağmur iniş borularıdır. Cepheden 20cm önde ikinci bir cidar önerilmiş olup, bu cidar sözkonusu boruların kapatılmasını, çatı üstü seviyesinde klima elemanlarının gizlenmesini sağlamıştır. Aynı cidar balkonlarda da kullanılarak, tüm cephede bütünlük elde edilmiştir. Cidar, ‘Kentsel örtü’nün devamı niteliğinde lineer bir düzendedir. Cidarın, zemin üstü seviyesindeki algısının baskın olmaması için cepheye önerilen renk bu elemanlar için de önerilmiştir.

Tüm bu müdahaleler ile insan algısı zemin kat seviyesinde, kentsel örtüye odaklandırılmıştır.