Katılımcı (Ayşe Şahin, Emir Elmaslar), Gülsuyu Cemevi Ulusal Mimari Proje Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

Gülsuyu Cemevi ve Kültür Merkezi Projesi ele alınırken öncelikle yapının çevresinden ayırt edilebilmesi ve simgesel olması amaçlanmıştır.

Kentsel ölçekte yapının şehir içindeki konumuna bakılacak olursa, yapı şehrin ana ulaşım arterine ve metro durağına 700 m mesafede, Gülsuyu, Gülensu ve Zümrütevler mahallelerinin odağında yer almaktadır.
Yapının yakın çevresine baktığımızda kuzeyinde ve batısında belediye hizmet alanı, güneyinde Gülsuyu Mezarlığı doğusunda ise konut alanları yer almaktadır.

TASARIM

Tasarıma ‘Yol cümleden uludur’ alevi deyişi esin kaynağı olmuştur. Aleviler, inanç ve öğretilerine ‘Yol’ derler. ‘Yol’ varlığın, var oluşun nedenlerini düşünmek, bilinmeyene, sır olana yanıt aramaktır. Gülsuyu Cemevi ve Kültür Merkezi Proje önerisinde de arazide bulunan mevcut yapı kaldırılarak topografyanın eğimini kullanan kendini çok fazla belli etmeyen sanki hep oradaymış hissi veren yapı niyetli olmayıp boşluk niyetli olan bir yapı tasarlama girişiminde bulunulmuştur. Bu bağlamda tasarım; su, yeşil, ışık, ağaç gibi doğal ögeler etrafında şekillenmiştir. Cemevi, avlu, aşevi gibi ana işlevler yapının ağırlık merkezinde konumlandırılmıştır. Aleviler’de ibadet kendi başına bir şey olmaktan çok birlikte olmanın, birlikte davranmanın bir parçasıdır ve ibadet mekânı evrenin merkezini temsil etmektedir. Bu bağlamda yapı; toplanmayı ve merkeziliği destekleyecek biçimde dairesel olarak tasarlanmıştır. Dairesel mekân aynı zamanda yönsüzlüğe vurgu yapmakta ve ‘Nereye dönersen Allah oradadır.’ inancına referans vermektedir. Cem ibadetinin ayrılmaz bir parçasını oluşturan evrendeki her şeyin hareket etmesini ve dönüşümden geçmesini simgeleyen semah da dairesel mekân ile uyum sağlamaktadır. Merkezi mekân, her katta 12 İmam’ı temsil eden 12 adet sütun ile belirlenmiştir.

Tasarımda arazi verileri de büyük ölçüde belirleyici olmuştur. Arazinin 4 tarafı yollarla çevrili olup, eğim kuzey güney doğrultusundadır. Güneydeki Kıraç Sokak ile kuzeydeki Hüner Sokak arasında 15 m kot farkı bulunmaktadır. Yapıya 0.00 kotunda Kıraç Sokak’tan, +15 kotunda ise Hüner Sokak’tan iki giriş verilmiş, bu girişler anıtsal merdiven ile birbirine bağlanmıştır. Anıtsal merdivenin batısındaki eğimli alanda kotlandırılmış oturma alanları tasarlanmıştır. Yapının çatısını oluşturan +15 kotu tamamen peyzaj alanları ve rekreatif alanlara ayrılmıştır. Yol kenarlarında açığa çıkan istinat duvarları bitkilendirilmiştir.
İbadet mekânlarının belirli gün ve saatlerde gerçekleşen kullanımına karşın yapı bütününün daha uzun süreler canlı kalmasına katkıda bulunmak amacı ile cem evi ve kültür evi ayrı ayrı yapılar olarak değil, iç içe tasarlanmıştır.
Yapının çatısını oluşturan +15.00 kotunda yapının odağında bulunan kırklar meydanı üzerinde bulunan 20 m çapındaki dairesel açıklığın etrafında sınır öğesi olarak 4 m genişliğinde su bandı düşünülmüştür. Bu kotta girişi vurgulayan bir anıtsal ağaç bulunmaktadır.
+10.00 kotunda açık alan olarak tasarlanan kırklar meydanı etrafında eğitim mekânları ve mihman evleri tasarlanmıştır. Derslikler ve atölyeler kırklar meydanına açılır şekilde ve ara bölücüleri gerektiğinde kaldırılarak mekânsal ihtiyaca göre büyüyebilir özellikte düşünülmüştür. Cem ayini sırasındaki mahremiyet göz önünde bulundurularak bu kotta merkezde bulunan cem evi ışıklığı etrafında sınır öğesi olarak 1.5 m genişliğinde su bandı düşünülmüştür. Eğitim mekânlarında düzenlenen semah kursları uygun hava şartlarında kırklar meydanında açık alanda da yapılabilir. Yine kırklar meydanında açık havada cem töreni yapılabilir.

+5.00 kotunda merkezde cem meydanı ve fuayesi ve yine aynı fuayeye açılan küçük muhabbet meydanı yer almaktadır. Cem meydanında sürekliliğin ve iletişimin kesilmemesi için amfi düzeni tercih edilmemiş, sadece salon çeperinde ihtiyaç duyan kişiler için bir sıra oturma elemanı düşünülmüştür. Cem meydanında dedenin bulunduğu bölümün arkasında Arapça elif harfi figürü bulunmaktadır bu harf kâmil insanı temsil etmektedir. Yine cem meydanına giriş yapılan eşiğin sağ ve sol kenarlarında 20 şer adet, kırklara referans veren ahşap üzerine keçe kaplı figürler bulunmakta bu figürler aynı zamanda salonun akustiğine de katkıda bulunmaktadır. Semah alanının(Dar-ı Mansur) üzerinde bulunan 7 m çapındaki ışıklığın etrafında tavanda 12 imamın isimleri yer almakta, bu durum 12 köşeli teslim taşına göndermede bulunmaktadır. 12 imam fiktif düşey eksen (aksis mundi) etrafında toplanmakta ve buradaki fiktif düşey eksen Muhammedî sütunu temsil etmektedir. Cem meydanına tepeden gün ışığı alınmakta ve ilahi ışık günün her saatinde ibadet mekânı içerisinde hareket etmektedir.

+0.00 kotunda aşevi, sergi alanları ve yönetim birimleri bulunmaktadır.

-5.00 kotunda gerektiğinde ayrı olarak da işletilebilecek şekilde konferans salonları ve kafe ile bu mekânlardan koparılmış olan cenaze evi yer almaktadır.

-8.50 kotunda ise kapalı otopark ve teknik hacimler bulunmaktadır.

Her katta WC’ler ve temizlik alanı için yer ayrılmıştır.

0.00 kotunda dış mekânda dua ve cenaze bekleme alanı bulunmaktadır. Bu alanda 12 İmam’ı temsilen 12 sütun, su ögeleri ve musalla taşı yer almaktadır.

Konferans salonlarına zemin katta dış mekândan ayrı bir giriş verilmiş, bu girişi oluşturan merdivenler yer yer oturma alanlarına dönüşerek rekreatif alan olarak düşünülmüştür.