Katılımcı, Büyükada Çarşı Camii Mimari Fikir Projesi Yarışması

ADALAR/BÜYÜKADA

Adalar’da yerleşmeler genellikle doğu, kuzey, batı yelpazesi içindeki yamaçlardadır. Dönemin sivil mimari örneği olan ev, konak ve köşklerin çoğu 19. yy’ın ikinci yarısından başlayarak Adalar’a yerleşenlerce yaptırılmıştır.

Lale Devri’nde güzel sanatlarda görülen batı eğilimi 19. yy’da batılılaşma sürecinin hızlanmasıyla mimariyi de yoğun biçimde etkilemiştir. Bu etkilenme sivil mimariyi de kapsayarak ahşap ev, köşk ve konaklara da yansımıştır.

Batı eğilimli üslupların kimisi yalın, kimileri de birbiriyle karışmış olarak Ada evlerinde de görülmektedir. Adalar’da o dönemde tüm dünyaya egemen olan seçmeci (eklektik), Neo-Barok, Neo-Gotik, Neo-Grek, Ampir ve Neo-Klasik üsluplar yanında Anglo- Sakson karakteri yansıtan ahşap, sütunlu (koloniyal) konak ve köşkler de yapılmıştır.

CAMİ MİMARİSİ/ANLAMSAL YAKLAŞIM

Günümüzde çok az iyi örneğin bulunduğu camii mimarisi, hak ettiği zenginlik ve çeşitlilikten çok uzaktır. Her ne kadar camiler İslam dünyası açısından büyük öneme sahiplerse de, yüzyıllardır yapıla gelmiş cami yapılarının mimari biçimlenişinde hala bir tasarım kültürü oluşmuş değildir. Koca Sinan’ın Osmanlı zamanında verdiği eserlerden sonra cami yapıları, birbirini tekrar eden kütleler haline gelmiş ve Mimar Sinan’ın göz nuru camilerinin karakterinden arındırılmış vasat taklitleri, yurdun dört yanını sarmış bulunmaktadır.

Bu bilgiler ışığında projenin ilk ve en önemli amacı, cami yapısını sade ve yalın bir mekân anlayışı ile kullanıcıların dini ritüelleri sorunsuzca gerçekleştirebilecekleri bir mekân haline getirmektir. Sade ve modern bir mimari anlayışın benimsendiği ancak bununla birlikte geleneksel cami mimarisinde kullanılan motiflerin de kullanıldığı ve bu şekilde geleneği ile bağ kuran bir yapı hedeflenmiştir. Kullanılan tasarım dili ile cami kavramına günümüz anlayışından farklı olarak biçim yönünden değil anlam yönünden yaklaşılmıştır.

Ayrıca cami mimarisi gereği, avlu gibi açık, toplanma alanlarına ihtiyaç duyulmakta, fakat mevcut ihtiyaç programı ve istenen inşaat alanı göz önüne alındığında araziyi, işlevi ve süreci zorlayan durumlar bulunmaktadır.

TASARIM/ULAŞIM

Mevcutta bulunan çiçekli yalı sokağından ve deniz tarafından camiye ulaşım mümkündür. Son cemaat alanının iki yanındaki merdivenler ve 1 adet asansör ile üst namazgâha ve kadınlar mahfiline geçiş yapılabilmekte, kadınlar mahfiline giden merdivenin çıktığı platformda görevli odası ve üst kotta olması sebebi ile Adalar sivil mimarisinde olduğu gibi manzaraya yönelen bir teras (balkon) yer almaktadır. Bodrum katta bulunan ek ibadet alanının gün ışığını alabilmesi adına kıble boşluğu adı verilen bir ışıklık yapılmıştır. Zemin katta ibadet mekanına ulaşım 2 giriş ile sağlanmaktadır. İlk giriş noktası olan Yalı sokaktan camiye direkt giriş verilmesiyle abdest almayacak olan kullanıcıların ibadete katılmasının sağlanması hedeflenmiştir. İkinci giriş aksında ise abdest alacaklar için abdest mahali bulunmaktadır. 1. kat ibadet alanına (kadınlar mahfeline) kullanıcıları en kısa sürede ulaşımlarını ve tahliyelerini sağlamak için iki adet merdiven ve engelli/yaşlı kullanıcılar için 1 adet asansör bulunmaktadır. Aynı şekilde 1. Bodrum kata ulaşım ve tahliye iki adet merdiven ve 1 adet asansör ile sağlanmaktadır. Birinci bodrum katta ve şartnamede istenen ek ibadet mekanı ve binanın teknik gereksinimlerini yerine getirecek şekilde teknik hacimler ile ıslak hacimler planlanmıştır.

Ana ibadet mekanı, mahfel ve ek ibadet mekanlarında ibadet görevini yerine getiren kullanıcıların manevi atmosfer içerisinde ibadetlerini yapmaları için kıble boşluğu oluşturulmuş, bu boşluk ve kıble cephesi boyunca 3 katta da mekanın cephelerinde ışığı geçiren fakat dışarıyı göstermeyen malzemeler kullanılmıştır. Böylece kıble yönü ibadet eden için manevi bir aydınlık hissi verir. Aynı şekilde mekan içindeki manevi atmosferi destekleyici şekilde ana ibadet mekanının tavanının patlatılması ile geleneksel kubbe formu yorumlanarak kare piramit kesiti şeklinde modern bir kubbe tasarlanmıştır. Bu kubbe aynı zamanda gece/gündüz ışığı alabilmek adına 9 adet ışıklıktan oluşan ışıklık kümesinin, akşamları ve geceleri de kare piramit kesitinde gittikçe yükselen aydınlatma elemanı olarak tasarlanmıştır.

Avlu fikrini destekler biçimde deniz tarafındaki yeşil alandan gerekli düzenlemeler yapılarak ana giriş aksının bu yönden alınması, abdest mahalinin de bu cephede düşünülerek hem zemin hem de birinci katta açık ve yarı açık alanlar, sokaklar yapılarak avlu fikrinin güçlendirilmesi, avlu kavramına arazi sınırları içerisinde işlevsel bir süreklilik kazandırılması hedeflenmiştir.

Camii mimarisinin en önemli öğesi olarak sade, yalın ve üzerine çıkılmayan sembolik bir amaç için tasarlanmış minare, caminin algılanabilirliğinin arttırılması adına deniz tarafı bölgesinde konumlandırılmıştır.

Ana ibadet mekanının yüksekliği, zemin ve birinci kat yüksekliklerinden daha yüksekte kademelendirilmiş ve farklı kotlarda teraslar oluşturularak hareketli bir kütle elde edilmiştir. Merdivenlerin açık merdiven olması ve açık / yarı açık alanlar arasındaki ilişkileri bu alanlar ile ibadet alanları arasındaki düşey sirkülasyonu da sağlaması hedeflenmiştir. Görevli odasının zemin katta, dini danışma bürosunun birinci katta konumlandırılarak üst sokakla ulaşılan bir kaç kişinin bir araya gelip deniz tarafındaki manzaraya hakim olan korunaklı bir terasın oluşturulması da ayrıca amaç edilmiştir.

MALZEME

Cephe malzemesi olarak dekoratif sıva üzeri beyaz boya ve ana ibadet mekanının yükselen kübik kütlesinde doğal taş kaplama yapılması düşünülmüştür. Kıble yönüne referans alan ana ibadet mekanı, koyu renk doğal taş malzeme ile Kâbe’yi andıran bir imgeye dönüştürülmüştür.

Ayrıca kıble boşluğunda bulunan 3 katlı cam cephenin içeriye ışığı maksimum derecede almak için zeminden tavana kadar yüksek yapılmış, fakat dikkat dağılmasını önlemek adına da tamamen şeffaf olmayan ama ışığı maksimum derecede içeriye alan bir nevi buzlu cam olan U cam cephenin kullanılması öngörülmüştür.

Adanın sivil mimarlık yapılarında bulunan yapı elemanlarından ahşap panjurda yapının cephelerinde kullanılarak yerel mimariye atıfta bulunulmuştur.

Doğrama sistemlerinde metal ve ahşapın birlikte kullanıldığı içeride motifli ahşap panel dışarıda ahşap panjur arası metal doğrama sistemi düşünüldü.Panjur sisteminin gün ışığına göre kendiliğinden biçimlenen ya da müdahalede edilebilen otomasyon sistemli olmasının düşünüldü.

TAŞIYICI SİSTEM

Binada taşıyıcı sistem betonarme karkastır, bina genelinde taşıyıcı sistem olabildiğince basit ve düşük maliyetli olmasına dikkat edilmiştir.