Katılımcı, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

1. Kavramsal Yaklaşım

21. yüzyıldaki sosyal, ekonomik ve teknolojik değişimler içerisinde toplumların yerel yönetim ile olan ilişkileri değişime uğramaktadır. Belediyeler ile daha güçlü ve etkileşimli sosyal bağların oluşması, katılımcı demokrasi, aktif vatandaşlık, kentsel bilinç etrafında bir değerler zinciri ile daha dinamik bir kentli birey profilini ön plana çıkarmaktadır. Yerel yönetimlerin sorumluluklarının ve öneminin arttığı bu ortamda ortaya koyulan tasarım önerisi; yeni yüzyılın dönüşen yerel yönetim paradigmalarını referans alarak süreklilik, devingenlik ve yenileşme kavramlarını vurgular.

2. Kentsel Tasarım Stratejileri

Kentsel tasarımda ön plana çıkan anlayış, yapılaşılan alanlarda bina/kütle, açık alan işlevleri ve peyzaj karakteri arasında dengeli ve bütüncül bir ekosistemin oluşturulmasıdır. Bununla beraber dengeli ve rasyonel bir planlama yaklaşımı ile sağlıklı ve sürdürülebilir kentsel gelişime olanak tanıyacak bir tasarım DNA’sının elde edilmesi amaçlanmıştır. Belediye binası konumu, formu ve kentsel/mimari ilişkileri açısından bu holistik yaklaşımın temel ögesi ve düzenleyicisi kimliğindedir.

Proje alanı, verilmiş olan imar planındaki işlevsel bölümlenmeler ve yönelimlere uygun şekilde iki eksen üzerinden tanımlanır. Bunlardan birincisi belediye binası-meydan-resmi kurum binaları aksıdır. Bu çizgisel aks kent yönetimine ait iki alan arasında farklı kotlara dokunan kesintisiz bir bağlantı sağlarken, açık alanlar, forum alanı ve kentsel saçaklar ile kamusallık olgusunu binalara doğru uzatır. Kent meydanı ise, ticaret alanından gelen yoğun yeşil park aksı ile genişleyerek devam eden ve proje alanının en belirgin yeşil/organik alt sistemini oluşturan kent parkı arasındaki deneyimleme, toplanma ve geçiş alanı olarak şekillenir.

Ticaret alanı, bütün alanın merkezinden geçen park-meydan-kent parkı aksı etrafında kurgulanmıştır. Bu aks ise üzerinde farklı niteliklere sahip kamusal alanlar ile yumuşak ve sert peyzaja yönelik tüm programları taşıyan aktif bir omurga olarak düşünülmüştür. İkinci bölge için verilen ana temanın ticaret olduğu göz önüne alınarak oluşturulan bina ve yakın çevrelerindeki aktivitelerin sağlıklı yaşam, sanat, kent kültürü ve ekonomik etkileşimi katalize eden bir karaktere sahip olması hedeflenmiştir. Yer yer yaratılan alt meydancıklar, aktif peyzaj dokuları ile binalardaki iç fonksiyonları rahatlatırken aynı zamanda destekleyen alanlardır.

Proje bütünündeki tüm mimari, kentsel ve peyzaj bileşenlerini birbirine bağlayan yaya yolları, bisiklet rotaları ve diğer akslar kullanıcılara zengin, sürekliliği olan ve doğa ile bütünleşmiş bir rekreatif kentsel dolaşım imkânı sağlar.

3. Ulaşım

Proje önerisindeki belediye binası ve meydan altındaki kapalı otoparka ulaşım, “Tekirdağ 1/5000 Ölçekli Revizyon ve İlave Nazım İmar Planı”ndaki ulaşım kararları üzerinden şekillendirilmiştir. Tekirdağ ili merkezinden başlayan Köse İlyas Caddesi, Gündoğdu-Turgut Mahallesi üzerinden devam ederek önce belediye binasına daha sonra meydanı kat ederek kapalı otopark girişine ulaşmaktadır. Kent merkezinden başlayarak proje alanını ikiye ayırıp belediye binasının önünde battı-çıktı yaparak devam eden ve planda 25 m olarak öngörülmüş olan Köse İlyas Caddesi, kentin diğer ilçelerine bağlantı sağlayan ana bir akstır. Bölgedeki topoğrafya, önerilen binadaki giriş-çıkış konumları, açık alan kullanımı, ekolojik etkenler ve bölgede mevcut yapılaşma bulunmadığı dikkate alınarak köprülü battı-çıktı çözümü yerine, caddenin bu bölgedeki genişliği düşürülerek, hemzemin bir yavaşlatılmış anayol tercihi yapılmıştır. Proje ulaşım planlamasında, bu yolun 15 m’lik bir kent içi aks olarak devam etmesi düşünülmüş, Köse İlyas Caddesi’nin, planda öngörülen bir diğer 25 m’lik aks olan ve proje alanının güneyinden geçen aksa by-pass edilmesi öngörülmüştür. Böylelikle proje alanını ikiye ayıran ana aksın trafik hızı düşürülmüş, alanın kuzey-güney ekseninde daha bütüncül ve yaya sirkülasyonu bakımından daha sürdürülebilir olması sağlanmıştır. Bu aks üzerinde, belediye, kent meydanı ve yönetim bölgelerine etkin bir toplu taşıma hizmeti rotası ve durakları öngörülmüştür.

Belediye binasının güneybatısındaki yoldan ise bir rampa ile kapalı otopark ve belediye binası otoparklarına ulaşılmaktadır. Kapalı otopark giriş çıkışlarına ek olarak proje alanının güneyine doğru açılan yol kent parkı çeperinden yol ağına bağlanmıştır.

Projedeki anayollar ve açık otoparklar proje alanının çeperinde tutulmuş ve kapalı otoparkın yoğun kapasitesi yardımı ile açık alanlar ve peyzaj alanlarındaki araç trafiği en düşük seviyede düşünülmüştür. Ticaret alanındaki park içerisinde oluşturulan paylaşımlı bisiklet ve elektrikli araç rotaları ile çevreye saygılı bir iç ulaşım stratejisi öngörülmüştür.

4. Mimari Kurgu

Belediye hizmet binası, verilmiş olan proje alanında oluşturulan iki ana kentsel aksa eklemlenen ve içerisinde barındırdığı yoğun fonksiyonların işlev ve toplam performans odaklı olarak çözen bir anlayış etrafında gelişir. Mimari kurguyu oluşturan en büyük motivasyon, son derece yoğun ve farklı görevlere sahip belediye birimleri arasında devingen ve sürekli geçişlere imkan veren, sürdürülebilir ve aktif bir mekânsal döngünün kurulmasıdır. Belediye birimleri arasındaki ilişkilerin gerek yatay gerek dikey anlamda geçişkenliklere izin veren bir döngü etrafında oluşturulması halkın yoğunlukla hizmet talep ettiği belediye binasının kullanım verimliliğini arttıran ve bürokratik işlemlerin hızlanmasını sağlayan bir yaklaşımdır. Bu bağlamda form işlevi, işlev ise formu devingen bir şekilde destekler.

Form ve kütlesel yaklaşıma bağlı olarak belediyeye ait farklı birimler; büyüklüklüleri, birbirleri ile olan idari ve mesleki ilişkileri ve ulaşılabilirlik düzeylerine göre yatay ve dikey düzlemde konumlandırılmıştır. Başkanlık birimlerini içine alan bina bloğu, başkanlık makamı ile daha çok ilişkili idari ve sosyal fonksiyonları içerisinde barındırırken, üç kolun birleşmesinden oluşan ikinci blok içerisinde ise belediyenin uygulama, hizmet ve proje geliştirme bölümleri yer alır.

Bina kabuğunun katmanlı ancak geçirgen yapısı, malzeme karakteri ve seçilen renk skalası, açık toplum ideali ile şeffaf, yenilikçi bir yönetimin imgelenmesi amacını taşır. Başkanlığın bulunduğu blok şeffaf ve sade cepheyi vurgulayan bir şekilde Marmara Denizi ve Tekirdağ Kent vistasına bakan yönde yükselir. Alçak kottaki bina bloklarını sarmalayan cam cephe ve ona bağlı açık renkli metal örgü ise fonksiyonel anlamda ışık kontrollü bir kabuk sağlarken, üst kotlardaki kütlesel geri çekilmeler ile yoğunlaşan bir görsel derinlik hissini verir. Bina bloklarının yanında yer alan konferans salonu ise içinde bulunduğu kent parkı ile bütünleşerek belediye binası yanında yoğun bir yeşil dokuyu oluşturur.

İkili yapıda gelişen kütlesel kurgu, kentsel ve mekânsal anlamda kamusal bir iç boşluk-avluyu ortaya çıkarmaktadır. Bu avlu belediye, meydan ve valilik aksının binanın içerisinde kentsel anlamda belirginleştiği bir alan olarak düşünülmüştür. Bu avlu, kendi içerisindeki açık alan fonksiyonları, peyzaj karakteri ve farklı kotlardaki platformları ile proje bütünündeki kentsel dokunun belediye binası içerisindeki uzantısıdır. Bu kamusal alanın merkezinde ise farklı sivil toplum örgütlerinin ve kentli bireylerin oluşturduğu “Kent Konseyi” bulunur. Belediye yönetimdeki katılımcılık ve çoğulculuk binanın meydan tarafındaki forumda spontane etkinlikler ile mekanlaşırken, avludaki kent konseyi ve çevresindeki sivil toplum örgütleri ve sendika temsilcilikleri ile modern, çağdaş ve yenilikçi bir belediyenin örgütlenmiş sosyal uzuvları vurgulanır. Avlu ve bağlı platformlardan direkt ulaşılabilen kotlarda yer alan sosyal alanlar, dinlenme ve rekreasyon mekanları ile çağdaş sanatlar galerisi, tüm Tekirdağlılar için yaşayan, üreten, paylaşan ve gelişen bir şehrin yansımaları olarak binayı zenginleştirmektedir.

Tüm bu yaklaşıma paralel şekilde avlu formu ile binanın her iki şeffaf çeperi fonksiyonel anlamda yoğun ofis mekânları olarak kullanılabilmekte, doğal ışık ve havalandırma olanaklarından en üst seviyede yararlanılmaktadır.

Belediye binası konumlanması ve form yapısı ile farklı kotlardan bina içerisine, avluya ve avludaki kamusal platformlara geçiş veren bir niteliktedir. Yoğun girişler binanın kuzeybatı yönündeki ana giriş holü, forumdan ulaşılan ve ana giriş holüne direkt bağlanan forum girişi, ana kent meydanı yönündeki başkanlık bloğu girişi ve binanın güneybatı yönünde personele ayrılmış giriş ile başkanlık bloğuna ait ana giriş şeklindedir. Ana girişler önündeki alan, kent meydanının bir uzantısı olarak gelişmekte ve bina formundaki geri çekilmeler ile birleşerek binayı çevreleyen kamusal ara geçiş (transitionery) mekanlarını tanımlamaktadır.

Mekân konfigürasyonunda işlevsel esneklik, uyarlanabilirlik ve modülasyon önemli kriterler olarak ele alınmıştır. Bina blokları temel olarak çift ve tek koridorlu ofis alanlarına izin veren 1.35 metrelik modüllerin iterasyonları olacak şekilde bir fonksiyonel ve strüktürel yerleşim ızgarası sağlamaktadır. Ofis hacimleri bu ızgara üzerinde derinlikleri 5,4m, 8,1m ve 13,5m olacak şekilde uygun ışık koşullarına göre konumlandırılmıştır (*Detaylı veriler sürdürülebilirlik bölümünde verilmiştir). Belediye birimleri verilmiş olan programdaki mekânları karşılayacak şekilde farklı kollar üzerindeki bölümlerin fonksiyon ızgarası üzerinde yerleştirilmesi ile oluşmaktadır. Bu yerleşim ve bölümleme sistemi ile bina içerisinde daha sonra ortaya çıkabilecek mekan ihtiyaçlarının veya değişimlerin ofis alanlarının belirtilen akslar üzerinde genişletilmesi veya yeniden bölümlendirilmesi ile verimli şekilde karşılanması öngörülmüştür.

Her bölüm, kendi içerisinde örgütlenebileceği açık ofisler ile destekleyici ortak mekanları içermektedir. Belediye birimlerinin dağılımları vatandaşların daha yoğun hizmet talep ettikleri birimler zemin katı ve zemine daha yakın olan katlarda yer alırken, bürokratik veya proje geliştirme süreçlerinin daha yoğun olduğu birimler daha üst kotlarda bulunmaktadır. Binanın farklı bloklarındaki ara geçiş alanlarında ve uygun olan bölümlerde dinlenme ve rahatlama mekânları oluşturulmuştur. Belediyede çalışan personel için yüksek çalışma konforu ve sosyal olanakların sağlanması belediyenin gelişim ve yenileşme odaklı anlayışını destekler.

5. Teknoloji Odaklı Entegre Tasarım, Üretim ve İşletme

Tasarlanan belediye hizmet binası mimari çözümleri sağlamanın ötesinde ilgili strüktür, mekanik ve akıllı bina işletme sistemlerinin aktif entegrasyonuna olanak tanıyan ileri teknoloji odaklı bir yaklaşıma dayanır. Binanın tam modüler sistem altyapısı ve tektonik karakteri, Parametrik BIM, OSM (Off-Site Manufacturing) ve Kitlesel Özelleştirme gibi çağdaş konstrüksiyon ve üretim teknolojilerine tam uyumlu bina bileşenlerini içerir.

6. Kent Meydanı

Belediye Binası ve valilik alanı ekseninde vurgulanan kent meydanı, farklı açık alan etkinlilerine izin veren ve belediye binasına ait kütlelerin çevrelediği bir kamusal alandır. Kent Meydanı için ayrılan geniş alanın çeperlerinde oluşturulan yoğun yeşil bantlar ile görsel anlamda algılanabilir ve insan ölçeği ile daha uyumlu bir kamusal mekan tasarlanmıştır. Bu bağlamda Kent Meydanını çevreleyen kamusal yapılar meydan algısı için gerekli oranda kapalılık hissini yaratmaya yardımcı olmakta, yapıların kamusal işlevleri ve bu işlevlerinden kaynaklı insan sirkülasyonu, aidiyet hissinin vurgulayıcı rol oynamaktadır.

Bu meydan ile belediye binası arasındaki geçiş mekanı ise farklı kotlar arasında sirkülasyonu sağlayan forum alanıdır. Belediye binası ile yoğun bir görsel ve fonksiyonel ilişki halindeki bu forum alanı halkın ve sivil toplum kuruluşlarının açık alan aktivitelerini gerçekleştirebilecekleri bir kentsel paylaşım ve iletişim mekanıdır.

7. Kapalı Otopark

Meydan altındaki yer altı otopark yapısı belediye binası altındaki kapalı otopark alanı ile ilişkili şekilde tasarlanmıştır. Proje alanındaki ana aks üzerinden valilik/yönetim alanından doğrudan sağlanan bir giriş ile otoparka girilebilmekte ve bu giriş aksındaki tali araç yoluna da direkt bağlanılabilmektedir. Kapalı otoparkın birinci katı meydanın iki yönündeki rampaların yanından dışarı geçişler verir. Belediye binasının güney yönündeki %10 eğimli rampa ile 11 metre inilerek kapalı otoparkın alt katına ve belediye binasının kapalı otopark alanına bağlanılmaktadır. Bu iki otoparkın ara alanlarında depolar ile araba yıkama vb. servisleri bulunmaktadır.

Kapalı otopark alanlarında 1/20 oranında engelli otopark alanı ayrılmıştır. Buna ek olarak düşük karbon salınımlı elektrikli araçlar için şarj istasyonlarının bulunduğu özel park yerleri belirlenmiştir.

8. Kent Parkı

Proje alanındaki en büyük aktif yeşil/organik alt sistem olan kent parkı geometrisi ve topoğrafyadaki morfolojisi ile farklı peyzaj alanlarını ve alt açılımlarını içerir. Bu park görece yüklü bir programa ve bina kütlesine sahip olan belediye binasını yapay-doğal çevre açısından dengelemekte ve planlanan bu yeni kent parçasının en geniş yeşil odağı olarak belirginleşmektedir.

Kent parkını tanımlayan en büyük unsur dairesel çeperindeki eğim üzerindeki yoğun ağaç dokulu meyvalık korusudur. Bu koru alt kotta bir doğal taş duvar ve üzerindeki rampa ile parkı boydan boya kat eden bir gezinti yolu ile sınırlanır. Bu yaya rampası farklı kotlardan kent parkı içerisindeki farklı karakterdeki peyzaj bantlarına geçiş vererek Tekirdağ’a ait endemik bitkiler ve ağaçlar ile zenginleştirilmiş bir yeşil alan bütününü oluşturur. Park içerisindeki doğal taş yollar ve farklı işlevler arasındaki geçişler üzerinden spor, aktivite ve oyun alanlarına ulaşılır.

9. Ticaret Parkı Aksı

Kent Meydanı ile bütünleşen Kent Park aksı projenin ana ilkesi olan sürekliliği ön plana alacak şekilde sadeleşmiş bir yeşil bant ve onun üzerindeki rekreasyon işlevleri olarak tasarlanmıştır. Kent parkına açılan üst örtü ve meydandaki geçiş saçağı ile vurgulanan bu aks ticaret bölgesinin sonunda yer alan bir su elemanının üzerinde yükselen bir açık hava sineması ile son bulmaktadır. Kamusal kullanımı çeşitlendirmek ve ticaret alanlarındaki görsel ve işlevsel konforu artırmak amacıyla ana park aksına paralel doğrultuda ikincil peyzaj ve planlama eksenleri oluşturulmuştur. Tüm proje bütününde kullanılan kütlesel ve bağlantısal form anlayışı ile oluşan görsel eşik çizgileri, peyzaj elemanlarına temel olacak zonlar ile proje alanı çevresinde geniş aktif yeşil alanları tanımlamakta, söz konusu akslar kentsel tasarımı alanı için de yönlendirici olmaktadır. Park aksı ve paralelindeki ikincil peyzaj aksları üzerine eklemlenen Tekirdağ organik pazar sokağı ve açık hava heykel sergisi düzenlenmiş ara meydanlar ile başlamakta, uygun olan parsellerde oluşturulan farklı ölçeklerdeki yeşil avlular ile bina kütleleri ile bütünleşmektedir. Alanın uygun bölgelerinde Tekirdağ bölgesi müzisyenlerinin performanslarını sergileyebilecekleri platform sahneler bulunur. İmar alanı çeperlerindeki geri çekilme alanları yoğun yapı adaları ile proje arazisi arasında yoğun yeşil tampon bölgeleri tanımlanmıştır.

10. Peyzaj Karakteri

Belediye binası önünde bakışıklı eğimli yeşil yüzeyler meydanla bina arasında yeşil birer koru niteliğindedir. Bir anlamda meydan ölçeği ve bina ölçeği arasında ölçeği düzenler. Bu alanda dizimsel olarak Tilia depenta hybrida (ıhlamur) hem mevsimsel değişimlerdeki gösterecekleri performans, hem de yaz başlangıcında vereceği etkin koku nedeni ile tercih edilmiştir.

Yol boyunca Alnus glatihosa (adi kızılağaç) habitüsü, yapraklı dönemindeki yoğun ve kuvvetli yeşili ve bahar dönemlerindeki etkinliği açısından tercih edilmiştir.

Kent parkı seyir terasları önündeki alan, tümü ile meyve ağaçlarına ayrılmış olup, park farklı dilimlere ayrılmış karakterler olarak ele alınmıştır. Bu karakterlerde lineer gölgelikler birer bahçe karakteri de olarak değerlendirilmiştir. Bu bahçelerde tek tür olmak kaydı ile Rosa sps (gül), Lavantula staeoks (Fransız lavantası) ve Gaurra kullanılmış, diğer dilimlerde yöreye uygun bir çayır karışımı tercih edilmiştir. Park alanı içindeki tekil ağaçlar Gleditsia triacanthos (Amerikan glediçyası) hafif ve canlı görselliğinden dolayı tercih edilmiştir.

Ticaret aksı lineer bir park niteliğinde olup, aks sonunda bir su adası içinde duran açık sinema yer almaktadır. Bu aks boyunca ilex nelli stivens (çoban püskülü) tijli olarak kullanılmış, dış çeperlerde ise sorbus aquifolium (üvez), yaz boyunca meyveleri, sonbahardaki olağanüstü renklenmesi ve kış boyunca heykelsi kaligrafisi nedeni ile tercih edilmiştir.

2- Yeşil adalarda Prunus serrulata (Japon kirazı),Malus floribunda (Süs elması), Creategus monagna (Süs alıcı) gibi güçlü bahar çiçeklenmesi olan ağaççıklar, dış çeperde Viburnum lucidum (Parlak yapraklı kar topu), Pyracantha coccinea (Ateş dikeni), Elaeagnus pungens (Herdem yeşil iğde), Budlea davidii (Kelebek çalısı), Escolonia bifida vb. türler, perenial karakterler olarakta Lavandula sps, Cariopteris, Careopsis, Stipha vb. türler kullanılmıştır.