Parion Antik Kenti – Şapel Tepesi Çevre Düzenleme ve Üst Örtü Projesi

Göze Üner Mimarlık'ın Parion Antik Kenti'nde sürdürdüğü Şapel Tepesi Çevre Düzenleme ve Üst Örtü Projesi rölöve çizimleri 2014 yılında Koruma Kurulu'ndan onay aldı. Avan projesiyle de olumlu görüş alan ofis, en kısa zamanda uygulama projesine başlayacak.

Göze Üner projeyi anlatıyor:

Erken Bizans Bazilikası (Sevgililer Şapeli)

Şapel kalıntıları, Kemer Köyü yerleşiminin batısında, Marmara Denizi’ne uzanan tepenin üzerindedir. Bu tepeden, doğuda köyün tamamını ve Parion Antik Kent merkezinin yaslandığı sırtı, köy içinde kalan nekropolü ve limanı görmek ve aynı zamanda kuzeye ve batıya açılan deniz manzarasına hakim olmak mümkündür.

Kalıntılara ilk olarak 2010 yılında bölgede kurulan termik santral alanında kontrol amaçlı yapılan kazılarda ulaşılmıştır. 2011 ve 2012 yıllarında Kültür ve Turizm Bakanlığı Parion Kazı Başkanlığı tarafından yürütülen bilimsel kazılarda MS 8. ve 9. yüzyıllara tarihlenen kalıntıların tamamı ortaya çıkarılmıştır.

Yüzeydeki kalıntılar yaklaşık 160m²‘lik bir alana yayılmakta ve moloz taş ve tuğladan örülmüş, yükseklikleri 40-224 cm arası değişen duvarlar ve zeminde yer alan tuğla kapaklı mezarlardan oluşmaktadır. Kazıyla ortaya çıkarılan duvarlar büyük olasılıkla yapının temel seviyesinden döşeme kotuna kadar olan bölümüne aittir.

Yapının doğusunda, dış yarı çapı yaklaşık 4 m olan dairesel apsis ve batısında, ölçüleri 7,20 m x 15,11 m dikdörtgen plan şemasında yer alan duvar kalıntıları vardır. Orta bölümde mezarlar ve çevrelerinde örülmüş tuğla duvarlar bulunmuştur. İki iskeletin birbirine sarılmış olarak bulunduğu ve yapının bölge halkınca “Sevgililer Şapeli” olarak anılmasına neden olan mezar da bu bölümdedir.

Bozulmalar ve Müdahale Önerileri

Yapının plan bütünlüğünün kazıdan önceki tahribatlarla bozulduğu ve çevresel etmenlerle birlikte bitkilenme, toprak birikimleri yanısıra moloz taş ve tuğla duvar örgülerinde yapı elemanı, derz ve harç kayıpları, yapı malzemesindeki yüzey bozulmaları ve parça kayıpları görülmektedir. Duvar örgülerindeki yapım tekniğine ve sağlam olmayan zemine bağlı yapısal sorunlar da saptanmıştır.

İlk etapta, bitki temizliğinden sonra kuru veya harçlı temel destek duvarları örülmesi önerilmektedir. Sonraki aşamada, üst örtü yapılması durumunda harçlı müdahalelere gerek görülmeyebilir. Üst örtü yapılmadığı durumda, duvarlarda kuru temizliği takiben capping/harpuştalama yapılmalıdır. Boşalan derz dolguları uygun harçla doldurulmalı, duvarlar yağmur, rüzgâr, kar vb. hava koşullarının ortaya çıkaracağı hasara karşı sağlamlaştırılmalıdır. Zeminler eşit bir kota kadar homojen çakılla doldurulmalı, duvarların okunması kolaylaştırılmalıdır. Duvar örgüsüne yeni eklenecek olan malzemeler sıva filesi ile sarılmalı, özgün malzemeden bu biçimde ayrıştırılmalıdır. Capping ve derz harcı istenilen doku oluşturulana kadar önce örnek duvarlarda denenmelidir. Yapılan müdahaleler yerinde fotoğraflarla ve çizimlerle belgelenmelidir.

Parion Şapel Tepesi Çevre Düzenleme ve Üst Örtü Projesi, kültür mirasının korunmasını, yaşatılmasını ve arkeolojik alanların sürdürülebilir gelişimini amaçlamaktadır. Üst örtü, arkeolojik çalışmanın sürdürülmesine olanak sağlamak üzere geçici bir çözüm olarak tasarlanmamıştır ve çevresinde sürdürülen arkeolojik bir çalışma yoktur. Kazısı tamamlanmış bir alanda, bir çekim odağı oluşturmak ve arkeolojik buluntuların müzeye kaldırılmadan yerinde sergilenmesi için bir arayüz olarak gerekçelendirilmiş ve tasarlanmıştır. Şapelin kent dokusundan bağımsız ve topografik olarak avantajlı konumunun ortaya çıkardığı bağlamda, doğa manzarası içinde tekil üst örtünün yapısal bir öğe olarak öne çıkması bilinçli olarak tercih edilmiş; vadi tabanında yer alan yerleşimden şapel tepesiyle kurulan bir görsel bağlantı tasarlanmıştır.

Çevre düzenleme projesi, eğimli topoğrafyanın geometrisiyle biçimlenen birimleri bir dolaşım aksıyla bağlar ve arkeolojik kalıntıların çevresinde bir yaşam alanı tanımlar. Şapel-Müze, kafe, çocuk birimi, seyir terası ve açık hava tiyatrosu, Kemer Köyü plajından gelen patikayla birbirine bağlanmaktadır. Yamaç üzerinde birbirinin manzarasını kapatmadan yerleştirilen hafif strüktürler farklı kullanım alanları oluşturacaktır. Şapel tepesi, yazları bölgede artan nüfusla birlikte yerel kullanıcıların ve turist gruplarının açık havada vakit geçirebileceği ve bölgedeki arkeolojik çalışmalarla ilgili bilgi edinebileceği bir odak noktası olacaktır.

Yapılar derin temelleri olmayan çokgen planlı hafif çelik ve ahşap kafesler olarak tasarlanmıştır. Kalıntıların çevresindeki dolaşım alanında cam yüzey üzerinde ve ekranlardan arkeolojik araştırmalarla ilgili bilgi verilmesi planlanmaktadır.

Proje hayata geçirildiğinde eğlenceli eğitsel, sosyal ve kültürel etkinliklerle arkeolojik alanın korunarak ve kullanılarak yaşatılması, Kemer Köyü, Parion ve şapel tepesinin ziyaretçilerin uğrak yeri haline gelmesi, turizmin artması, çevredeki öğrencilere düzenli bilgi ve eğitim verilerek kültür bilincinin yükselmesi hedeflenmektedir.

Alanın yaşatılması için kurumsal kimlik çalışmasıyla yönlendirilecek logo ve broşürler tasarlanması, sosyal alan için programlar hazırlanması, konserler, film gösterimleri, konuşmalar gibi organizasyon çalışmaları yürütülmesi, okullarla gezi organizasyonları yapılması, alanın tur programlarına eklenmesi beklenmektedir.

Optik ölçümler: Umut Ovalı
Duvar çizimleri: Sinem Boyacı
Sponsor: İÇDAŞ AŞ