Katılımcı, Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

PROJE RAPORU

… Tekirdağ’ın yeni kent merkezine girdiğinizde kent içine yerleştirilmiş parkları değil; bütüncül bir kamusal park ve bu park içindeki kenti algılarsınız…

06.04.2017 – Bir seyyahın notlarından…

Yukarıdaki alıntı, çok değil, birkaç sene sonrasına ait olacak!

Yeni oluşturulacak kent merkezi için bölge ve şehir halkının kullanımına yönelik toplum yararını gözetecek ve kentsel yaşam kalitesine katkı sağlayacak şekilde kent içinde park değil, park içinde kent ana fikri ve yürünebilir şehir kurgusu üzerinde durulmuştur.

Birinci bölgede tarif edilen kent parkı ve kent meydanı, ikinci bölgede tariflenen park alanları ile kesintisiz bir süreklilik halinde bir birine bağlanarak, yarışma alanı dışında kalan ve spor alanı olarak tariflenen alana bağlanır. Bu öneri yeni kent merkezindeki tüm kamusal alanlarının ilişkileniş biçimine bir örnek teşkil etmek amacındadır. Fakat tek başına yeterli değildir. Özel alanlar ile kurduğu ilişki sayesinde kentin bir park dokusuna dönüştürülmesi önerilmiştir. Bu durum kent içinde park değil park içinde kent kurgusunun en güçlü enstrümanıdır.

Bu bağlamda önce kamusal alan için önerilen kurguya, daha sonra da özel alanların kurgusuna ve nasıl kamusal alan ile entegre olduklarına bakalım.

1.1.1. KAMUSAL ALANLARIN GENEL YAKLAŞIMI

Yerel yönetimler; çoğulculuk, şeffaflık, katılımcılık gibi demokratik ve çağdaş kavramların uygulandığı yerler olmalıdır. Bir diğer yönüyle de insan hakları, çevre hakları, kadın/çocuk/engelli hakları, kentli hakları, gibi evrensel değerleri yaşama katmalıdırlar. Kentler yaşamın olduğu kadar, başta demokrasi olmak üzere bütün gelişmiş değerlerin yaratım, üretim ve uygulama merkezidir. Kentlerin bu önemi kentin yönetimlerini de önemli kılmaktadır. 

Bu yüzden kentler kültür öncelikli çalışmaların merkezi haline gelmektedir. Yerel yönetimler hem yöntem, hem de içerik açısından kültürü en önemli çalışma alanına dönüştürmektedir. İstenen program ve talep edilen yarışma yaklaşımı Tekirdağ Belediyesinin de bu yönde bir yapı ve kentsel tasarım talebinde olduğunu göstermektedir. Bu yüzden yarışmaya çıkarttığı yeni kent merkezi ve kamusal alanları ve hizmet binası kültür ile bütünleşik bir mekâna dönüştürülmek istenmiştir.

1.1.1.1. Tematik Parklar

2. Bölgede 5 parça halinde yer alan park alanları farklı temalar eşliğinde süreklilik arz ederek kent meydanı ile birleşir. Yarışma alanının hemen dışında (kuzeyinde) kalan Park ve Spor Alanı ‘na komşu alandan başlayarak sırasıyla + 149.00 kotunda  cumhuriyet parkı,  yine aynı kotta planetaryum-güneş pilleri, rüzgar değirmeni..v.b tanıtımlara ev sahipliği yapan Teknoloji ve Bilim Parkı,   + 149.00 ‘dan başlayan ve +146 kotlarında sonlanan sanatsal sergilemelere ev sahipliği yapan Sanat Parkı, +146 kotunda hafif yapı elemanları ile oluşturulan ve sivil toplum örgütlerinin randevulu ortak kullanımlarına olanak tanıyan 6 adet çalışma alanı ve bir 50 kişilik yarı kapalı sunum/toplantı biriminden oluşan Ortak Akıl Platformu Parkı,   +146 kotunda demokrasi parkı yer almaktadır.

1.1.1.2. Meydan Altı Otopark

Tematik parkların kent meydanı ile olan kesintisiz ve güçlü yaya ilişkisi, Belediye önündeki 25m’lik araç yolunun alt geçit olarak çözülmesi ile sağlanır. Meydan altı otopark girişlerinin bir kısmı bu alt geçitte oluşturulan servis yolundan alınır. Şehir içi otobüs durakları da bu noktadadır. Meydana ulaşım ise doğal havaya ve ışığa açık avlulu bir düşey merdiven-asansör kovası ve yaya rampası ile sağlanır. Bu kova aynı zamanda duraklar için doğal-ışık alınmasını sağlar.

1.1.1.3       Kent Meydanı

+146 kotunda tasarlanan Kent Meydan’ı,

• Kuzey yönünden gelen tematik parkların sonlandığı bir etkinlik alanı,
• Batısından 146 kotuna oturan belediye hizmet binasını ve avlusunu besleyen bir giriş noktası,
• Güney kenarı boyunca yerleştirilen seyir promenatı sayesinde de kent park üzerinden eski şehir merkezine ve denize bakan gözlem noktası,

olacak şekilde tam anlamıyla bir odak olarak tasarlanmıştır.

Törenlere ev sahipliği yapacak geniş alan, tören dışı etkinliklerde kuru havuz özelliği ile yumuşatılması önerilmiştir. Meydandan başlayan ve Belediye binasının konferans salonu sahne cephesinde sonlanan eğimli çim alan, Çim amfi olarak tasarlanmıştır. Böylece Belediye binasının kongre salonu cephesi zaman zaman açık hava sineması perdesi, zaman zaman çim amfi sonundaki sahne alanı için dekor, zaman zaman da açılan hareketli cephesi ile kongre salonu sahnesinin hem içerden hem dışarıdan aynı anda kullanımına imkân tanıyan dinleti-konser salonu olarak kullanılabilmektedir.

1.1.1.4. Kent Park (Kent Korusu)

Kent Park kent korusu ismini alarak, çepeçevre geniş taç yapan yapraklı ağaçlarile çevrelenen ve orta kısmına çim bir boşluk yerleştirilen bir alan olarak tasarlanmıştır. Yoğun ağaç dokusu altında gezinti, yolları olan ve tabii zemine paralel olarak kurgulanırken, ortadaki çim boşluk hafif dalga hareketi yaparak tesviye edilmiş bir dinlenme/rehabilitasyon/dinginlik alanıdır. Bu park da çevre korusu ve ortadaki boşluk dışında bir öğe yoktur. Kent Korusu’nun Kent Meydanı ile ilişkisini meydan kotundan (+146) başlayan ahşap gözlem iskelesi sağlar. Bu iskele kent korusu çevresindeki geniş taçlı büyük ağaçların yararak ortadaki boşluğa kadar uzanır. Düşeyde yerleştirilen merdiven-asansör kovası ile de Kent Korusu’nun tam içine bağlanır.

Böylece spor alanı-tematik parklar-meydan ve Kent Korusu (Kent Parkı) ilişkisi kullanım yönünden çeşitlik arz ederek süreklilik içinde birbirine bağlanır. Bu kamusal aks doğal topografyanın da yardımıyla en üst kottaki bir sırt, yeni kent merkezi için bir omurga niteliğindedir.

1.1.2. ÖZEL ALANLARIN KURGUSU VE KAMUSAL ALANLAR İLE BÜTÜNLENİŞİ

Özel alanlardan gelerek kamusal aksa bağlanan dik akslar yeni kent merkezinin diğer tali akslarını teşkil eder. Bu tali akslar düz kotta tutulduğunda, alanın topografyası gereği ticari alanlarında hava da kalırlar. Bu kentli için bir taraftan daha yürünebilir ve kolay ulaşım anlamına gelirken diğer taraftan ticari parsellerin sadece zemin kotta değil aynı zamanda üst kotlarda da kentli ile direkt iletişime girmesi demektir ki özel parsellerin fonksiyonu olan ticaret için de olumlu bir yaklaşımdır. Böylece kamusal olan ile özel olanın fayda ilişkisi sağlanmış olur. Bu süperpoze durumu alınan kararların desteklenmesi ve sürdürülebilir olması anlamında önemlidir.

Kamusal omurgadan çıkan tali aksların farklı kotlarda ticaret ile etkileşim yüzeyini artırması, ticari parsellerin doğası gereği ortaya çıkan zemin katlarda büyüme isteğini gereksiz hale getirir. Böylece daha az zemin kat kapalı alan kullanımı ve daha çok boşluk yaratılabilir. Yaratılan bu boşlukların kamusal omurgaya bağlantısının yine kesintisiz bir şekilde yapılabilmesi önerilmiştir.

1.1.3. BELEDİYE HİZMET BİNASI TEMEL YAKLAŞIMI

Belediye binası klasik kent hizmetlerinin yapıldığı bir binanın ötesinde, kent ve kültürün tasarlandığı, yönetildiği, uygulandığı ve yaşatıldığı katılımcı bir ortam ve platformun mekân ihtiyacına cevap aramaktadır.

Belediye hizmet binası mevcut imar uygulaması genelinde 5 kat olarak belirlenen yüksekliğe paralel hareket ederek, kent meydanına açılan bir avlu oluşturacak şekilde arsa sınırlarını tutarak yerleşmiştir. Kongre kütlesi avlu ortasında ayrı bir kütle olarak yerleştirilmiştir. Mimari dili de diğer kütleden farklılaşarak bir obje gibi davranması sağlanmıştır. Kongre salonu sahnesi aynı zamanda hareketli panellerle çözümlenen dış duvarın açılması ile çift taraflı olarak hem meydandaki çim amfiden hem de iç mekândan çift taraflı kullanılabilir. Kongre salonunun ana kütleden ayrıştırılması hem mesai saatleri dışında ya da tatil günlerinde hem de mesai saatleri içinde belediye çalışmasını etkilemeden dışarıdan kullanılmasına olanak vermektedir. 

En üstte kurgulanan saçak arsanın 4 tarafında da kesintisiz çevrelenerek yapı için bir tür bitiş sağlamasının yanında, meydan tarafından avluya girişlere bir tür kapı özelliği vermiştir.

Ana kütlenin 2 temel cephe kurgusu vardır.

• Güney ve Güney-Batı cephelerin hâkim olduğu dış çeper
• Kuzey ve Kuzeydoğu cephelerin hâkim olduğu iç çeper 

Dış çeper’de zemin katlar içeri çekilerek bir tür arkad oluşturulmuştur. Böylece halkala ilişkinin daha çok olduğu ve bekleme fonksiyonlarının daha çok yer aldığı zemin ve 1. katta kütle derinliği azaltılarak aydınlık miktarı artırılmış, güneş ışığının direkt olarak iç mekâna girmesi engellenmiş ve kütle yüksekliğindeki algı azaltılmıştır.

Arkad ve çatı katının geri çekilmesi ile ön plana çıkan 2., 3., 4. katların güney cephesi çözümünde çift cephe sistemi (detaylar için 1.1.3.2 Sürdürülebilirlik ve Ekoloji bölümüne bakınız) ve  tüm cephe boyunca homojen devam eden hareketli düşey güneş kırıcılar kullanılmıştır. BMS sistemi ile kontrol edilen ve akslarda grup halinde hareket edebilen güneş kırıcılar sayesinde gün ışığı kontrollü olarak içeri alınmakta; ısıtma, soğutma ve aydınlatma sarfiyatları kontrol altında tutulmaktadır.

1.1.3.1. FONKSİYONLARIN DAĞILIMI, ESNEKLİK VE HİYERARŞİ

Belediye binasına 25m yol’dan ve avlu tarafından, vezne, halkla ilişkiler, engelli koordinasyon ve çözüm koordinasyon merkezi gibi kimlik kontrolü gerektirmeyen bölümler için giriş alınmıştır. Bu alan belediyenin diğer alanlarından ayrılmış ve kimlik kontrolü getirilmemiştir. Bu bölgeden personel kartlı geçiş sistemi ile diğer bölgelere geçebilirken, halk diğer bölümler için diğer girişe yönlendirmektedir. Diğer halk girişi avludan alınmıştır. Danışma ve güvenlik fonksiyonları ağırlıklı olarak bu bölgede çözülmüştür.  Başkanlık girişi Güney yönündeki yan yoldan alınmıştır. Önünde başkanlık ve özel misafirler için kısa süreli park alanı ayrılmıştır. Başkan dilerse otopark katından da kendine ayrılan alandan direkt olarak tek bir asansör ile makamına ulaşabilmektedir.

Binanın Zemin ve 4. Katları arasında ihtiyaç duyulan ofisler esnek bir planlama ve hiyerarşik düzen içinde yerleşmiştir. Binanın genelinde yer alan 8×8 m’lik aks düzeni sayesinde modüler ve mekan hiyerarşisine uygun bölümleme yapılabilmiştir. Her aks ortalama 6 kişilik açık ofis alanına imkân tanımaktadır.

Şube müdürleri birimlerinin açık ofisleri ile direkt ilişkili olacak ve en az bir cephesi direkt cepheye bakacak şekilde, sekretaryaları ile yarım aksı kullanmaktadır. 

Daire başkanları ise 2 aks’ı kullanarak sekretaryaları, odaları ile ilişkili toplantı odaları, sekretarya ofisleri ve sekretaryanın kontrolünde daire arşivleri yer almaktadır. 

Bu modüler çözümleme sayesinde tüm şube müdürleri, daire başkanları hiyerarşiye uygun bir düzende ve bir birleriyle de eşit imkân ve konfor koşullarına sahip ofislerde çalışmaktadırlar. Bu yönüyle elde edilen esneklik sayesinde ortaya çıkacak ihtiyaçlara bağlı olarak birimlerin yerlerinin istenildiği gibi değişmesi, büyümesi-küçülmesi kolaylıkla yapılabilmektedir.

Başkanlık en üst katta hem eski şehir merkezine, hem yeni kent merkezine, hem kent meydanı ve kent korusuna hâkim bir noktada çözülmüştür. Özel kalem ile birlikte ve meclis salonu fuayesi ile direkt olarak ilişkilidir. Başkan danışmanları da bu kattadır. Başkanlık girişinden meclise ve başkanlık katına ulaşılabilmekle beraber başkan için otopark’a bağlanan bağımsız bir direkt giriş ve çıkış da düşünülmüştür.

En üst kotta bulunan meclis salonuna başkanlık tarafından gelinebildiği gibi alternatif olarak dinleyiciler için ayrı bir ulaşım noktası ve dinleyici fuayesi oluşturulmuştur.

Çatı katı bir kanatta başkanlık ve meclise ev sahipliği yaparken, bu kütleden ayrı olarak diğer kanatta yemekhaneye ev sahipliği yapar. Böylece yemekhane ve terasları da deniz ve kent manzarasına hakim, kendine ait temiz asansöründen servis alacak şekilde ve yemek kokularının en üst kattan çatıya üstüne atılmasına imkan sağlayacak şekilde çözülmüştür. Açık teras kullanımı, yapının ana karakterini de belirleyebilen çelik çatı altında yarı korunaklı bir şekilde sağlanmıştır.

Başkanlıkla yoğun  ilişkide olacak birimler hukuk, basın-yayın, yazı-işleri,  teftiş, genel sekreter , genel sekreter yardımcıları  gibi mekanlar başkanlık kanadında katlara yayılmıştır.

Bodrum kat arşiv, otopark ve teknik hacimlere ayrılmıştır. Ayrıca kongre salonunun sahne bölümü salon eğiminden dolayı bu kottadır.  Böylece bu kattan salon’a servis, konuşmacı ve başkan için alternatif bir giriş sağlanmıştır.

1.1.3.2. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE EKOLOJİ

Isıtma, soğutma, aydınlatma yüklerinin azaltılması, enerji verimli bir yapı elde edilmesi ve ofis içi uygun taze hava konfor koşullarının sağlanması için başta pasif yöntemler olmak üzere gerekli tedbirler alınmıştır. Özellikle iyi bir iç hava kalitesi oluşturmak kullanıcıların sağlığı için önemlidir ve bu sırada mekanik sistemler yerine doğal yöntemlerin kullanılması tercih edilmiştir. Çünkü yapıların yaşam döngüsü boyunca tüketilen toplam enerjinin %94’ü HVAC sistemler için tüketilmektedir. Yapıların, tüketilen enerjinin yaklaşık %40’ından, sera gazı emisyonunun da %30’undan sorumlu olunduğu düşünüldüğünde HVAC sistem yüklerinin en aza indirilmesi önemlidir.  Doğal havalandırmanın kontrolünün kullanıcıda olması, fakat bu sırada da kontrolsüz  ısı kazanç /kayıplarının önüne geçmek için güney cephelerde çift cidarlı cephe sistemi kullanılmıştır. Bu sistem sayesinde kışın çift cam arasında ısınan taze hava ısıtma yüklerini azaltmaktadır. Yazın ise açılan kapaklar sayesinde dışarıdan gelen hava ısınarak yükselmekte ve üst kotan dışarı atılmakta, doğal bir hava akımı oluşturulmaktadır. Aynı zamanda açılır pencerelerin bu alana açılması gürültü denetimini sağlamaktadır. Çift cephe sisteminin getirdiği denetimli doğal havalandırma yoluyla sağlanan hava hareketi, kirli havayı dışarı atarak iç hava kalitesini iyileştirirken aynı zamanda dış hava sıcaklığının iç hava sıcaklığından yüksek olduğu durumlarda da iç havanın soğumasını sağlamaktadır.

Cephede dik olarak kullanılan asimetrik diyagonal şeklindeki ve merkezinden dönecek şekilde gruplar halinde hareket edebilen ahşap güneş kırıcılar gün ışığı kontrollü olarak içeri alınmaktadır. Böylece ofislerin %100’üne yeterli ve kontrollü olarak gün ışığı alınmaktadır.

Yapı içinde hava hareketini kolaylaştırmak için kontrollü olarak hâkim rüzgar yönü olan kuzey-doğu ve kuzey yönlerinde paralel açılır paneller yerleştirilmiş; böylece ısıtmaya göre daha çok enerji gerektiren soğutma yükleri azaltılmıştır.  Aynı şekilde galeri boşlukları da hava dolaşımını kolaylaştırmaktadır.

Yapıda mümkün olduğunca doğal malzemeler kullanılmıştır. Cepheler ağırlıklı olarak cam’dan oluşurken, geniş saçak alanı çelik, güneş kırıcılar ahşap malzemedendir.

Yeni kent merkezine getirilen öneriler ile de kent içinde kullanımı kolaylaşan bisiklet gibi motorsuz araçlar için park yerleri oluşturulmuştur.