3. Ödül, Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Odak Alanları Fikir Projesi Yarışması

Mimari Proje Raporu

Şehitlerin anısını yaşatmak adına yapılacakların, yaşananların hayatta kalan tek şahidi olan yeri örselememesi, onun önüne geçmemesi esastır.

Gelibolu, yalnız Türkiye toplumunun değil, Çanakkale Savaşı’nın tarafı olmuş tüm toplumların kolektif belleğinde önemli ve hüzünlü bir yere sahiptir. Kazanılmış bir vatan savunması ve var olma mücadelesinin mekanı olarak minnet ve gurur vesilesidir. Aynı zamanda savaşta tarafların verdiği ağır kayıplardan dolayı en az savaşı temsil ettiği kadar barışın da önemini hatırlatan, kaybedilenlerin kabri olduğu için saygı ve huşu uyandıran bir coğrafya olarak kabul görmüştür. Tarihi öneminin yanı sıra, doğal güzelliği, bitki örtüsü ve karakteristik topografyası Gelibolu’yu özel kılmaktadır.

Gelibolu’nun dramatik tarihi ve doğası kuşkusuz Milli Park’ın kimliğinin de asli kurucu öğeleridir. Alanın mekânsal ve görsel dili ziyaretçilerin deneyimini derinleştirmek, doğayı duyumsatmak, duygusal ve düşünsel yoğunlaşmayı mümkün kılmak amacıyla yalın, dingin ve huzur verici olmalıdır. Alana yapılacak müdahaleler Gelibolu’nun özel tarihinin yadigârları ve kabul görmüş simgeleri ile yarışmamalı, onların deneyimini zenginleştirmelidir.

Böylesi bir mekânsal ve görsel kimliği kurmak, değişik ölçek ve disiplinler arasında bütünlük sağlamak ve gelecek için yön gösterici bir referans çerçeve oluşturmak için önerdiğimiz iki temel strateji şöyledir:

Minimum müdahale

Alanda farklı zamanlarda, parça parça yapılmış, bir öncekini çok gözetmemiş müdahalelerden kaynaklı bir görsel dağınıklık söz konusudur. Bu müdahalelerin hepsi şüphesiz en iyi niyetlerle, geçmişi anmak ve yüceltmek için yapılmıştır. Fakat yalın, net ve huzur verici mekânlar elde etmek amacıyla bundan sonra yapılacak müdahaleler bu dağınıklığı bertaraf etmek, mümkün olduğunca eklemek değil eksiltmek amaçlı olmalıdır. Odak alanları topografyanın ve doğanın kurduğu, yataylığın hakim olduğu, dingin mekânlar olarak değerlendirilmelidir. Anıtlar ve kabirler dışında hiç bir müdahale yükselmemeli, üçüncü boyutta onlarla yarışmamalıdır.

Mekânsal müdahaleler ve grafik ürünler tasarımcının belirlediği yeni anlamlar dayatmadan ya yerin tecrübesini zenginleştirmeyi ya da geride durmayı hedeflemelidir. Mekânsal düzenlemenin temel yöntemi mümkün olduğunca yeri zedelemeden yapılacak peyzaj müdahaleleri veya alçak yatay dolaşım bağlantıları olmalıdır. Zemin olabildiğince serbest ve doğal bırakılmalıdır. Bu sadece alan sit alanı olduğu için değil ‘bu topraklar için toprağa düşmüş’lerin üzerini taş, beton ve asfalt ile örtmek uygunsuz olduğu için de zorunludur. Bu nedenle mevcut gereksiz sert zeminler de kaldırılmalı ve doğal zemin restore edilmelidir. Ayrıca zemin kaplamalarındaki özensiz çeşitlilik giderilmeli, sınırlı sayıda, doğal veya yerle uyumlu malzeme kullanılmalıdır. Bu sayede değerleri ve üç boyutlu öğeleri ön plana çıkaran, nötr ve mümkün olduğunca doğal bir zemin elde edilmelidir.

Bu şekilde yalınlaşmış şehitlik, anıt ve doğal odaklar, yani manevi, dingin ve huzurlu mekanlar, ulaşım, satış, tuvalet gibi pratik ve dünyevi ihtiyaçlara yönelik mekanlara gerekli yakınlıkta olmalı ama bunlardan net ayrımlarla koparılmalıdır.

Bu ihtiyaçları karşılamak için önerilecek servis yapıları asgari sayıda, kompakt, bir kaç işi aynı anda yapan, alana yayılmadan gruplanmış, eklenebilir veya kaldırılabilir olmalıdır.

Ortak ve bütüncül tasarım

Tüm ölçeklerdeki müdahale ve tasarımlar belirlenen mekânsal görsel kimliği ortak bir çerçeve olarak kabul etmeli, peyzaj, mekân, ürün ve grafik tasarımı, disiplinlerin sınırlarını gevşeterek, bütüncül ve ortak bir anlayışla ele alınmalıdır. Milli Park’ın içinde, farklı mekânsal özelliklere ve değerlere sahip, birbirinden 50 km’ye varan uzaklıklarda olan odak alanları mevcuttur. Elbette her alana kendi koşulları içinde müdahale edilmelidir. Fakat mekânsal stratejilerin çeşitliliği parkın genelinde bir bütünlük oluşturacak şekilde sınırlı tutulmalı, malzeme, grafik ve ürün paleti tüm park için ortak olmalıdır.

Proje raporu kitapçığı: