2. Ödül, İzmir Çeşme Merkez Sahili Kamusal Mekanların ve Cephelerin Düzenlenmesi Ulusal Fikir Projesi Yarışması

Genel Yaklaşım

Çeşme, sahip olduğu turizm potansiyeli ve içinde barındırdığı kültürel değerler açısından Türkiye’nin en önemli mekanlarından biridir. Özellikle geçtiğimiz yıllarda ülkedeki siyasi değişimlerin de sonucu olarak bölgede yapılan yeni yatırımlarla birlikte hızlı bir dönüşüm süreci içine girilmiştir. Bu dönüşüm süreci kapsamında ele alınan kentsel tasarım kararları ilçenin geleceğine doğrudan etkide bulunacaktır. Yapılan analiz çalışmaları göstermektedir ki farklı kent katmanlarının birbiriyle iletişimini sağlayacak bir kent arayüzü ve altyapı eksikliği bulunmaktadır. Bu bağlamda projenin amacı Çeşme’nin tarihi, kültürel ve doğal zenginliklerini merkezine alan, farklı kullanıcı kitlelerinin kent içi sirkülasyonunu ve denizle bütünleşmesini sağlayacak bir ağ yaratmaktır. Bu kentsel ağın ortaya çıkmasındaki temel tasarım ilkeleri aşağıdaki başlıklarda özetlenmiştir.

1. Ulaşım – Dolaşım Sistemi

Öncelikli olarak alanda kesintisiz bir yaya sirkülasyonu amaçlanmaktadır. Turist ve yerli halkın günlük olağan rotaları gözönünde bulundurularak hazırlanan dolaşım ağı projenin iskeletini oluşturmaktadır. Yaya yoğunluğu yüksek olan ve araçların transit dolaşımına etkisi olmayacağı düşünülen Hürriyet Caddesi ve 101 Sokak’ın araç trafiğine kapatılarak yayalaştırması önerilmiştir. Ayrıca bölgedeki otoparkların yetersizliği düşünülerek yeraltı otoparklar önerilmiştir. Kısa sureli kalacak araçlar içinse yol kenarında bekleme ve park alanları yapılmıştır.

2. Kamusal Alan Sistemi

Yaya sirkülasyonunun düğüm noktalarında farklı ölçeklerde toplanma ve bekleme alanları yaratılmıştır. Kale’nin önünde bulunan meydan genişletilerek farklı aktivite alanları birleştirilmiştir. Mevcut otoparkların bazıları yeraltına alınarak hem kapasitesi arttırılmış hem de yer üstünde kamusal yeşil alanlar yaratılmıştır.

3. Kentsel İmge Öğeleri

a) Çeşme’nin Çeşmeleri
İlçe, ismini 16. Yüzyıldan beri günümüze kadar yapılmış 27 adet çeşmeden almaktadır. Deniz kenarında oluşu ve doğal su kaynaklarının çokluğu nedeniyle su öğesi yüzyıllar boyunca Çeşme ilçesinin önemli bir kentsel imgesi olmuştur. Bu geleneği sürdürmek amacıyla projede su öğesi bir peyzaj elemanı olarak kullanılmıştır. Bir anlamda tarihi çeşmelerin modern bir örneklemesi olarak yorumlanan sulu mekanlar çeşitli aktivitelere olanak sağlarken görsel olarak da ilçenin özgün kimliğini kuvvetlendirmektedir.

b) Rüzgar Türbinleri
Çeşme’yi rakiplerinden ayıran diğer bir doğal kaynağı dört mevsim boyunca etkili olan rüzgarıdır. Yine tarihten günümüze kadar ulaşmış taş yel değirmenleri Çeşme’nin simgesi haline gelmiştir. Ayrıca Türkiye’nin ilk modern rüzgar santrali Çeşme Germiyan’da inşa edilmiş ve bölgede bulunan bir çok diğer santral Türkiye’deki rüzgar enerjisi üretiminin büyük bir yüzdesini oluşturmaktadır. Bu potansiyel gözönüne alınarak proje alanının güneyinde bulunan yamaçta bir rüzgar enerjisi üretim merkezi yapılması öngörülmüştür. Alaçatı’dakine benzer bir şekilde bölgede arka fon görevi gören tepe rüzgar tepesi haline getirilerek dinamik bir kent peyzajı yaratılacak ve aynı zamanda son yıllarda plansız olarak gelişme potansiyeli gösteren bu bölgedeki tehlikeli yapılaşmanın önüne geçilecektir.

c) Sakız ağaçları
Sakız ağacı (Pistacia lentiscus) Çeşme’nin iklimine özgü olan ve Türkiye’nin nadir bölgelerinde yetişen bir ağaç türüdür. Türün neslinin sürdürülebilmesi amacıyla hükümet tarafından bölgede Sakız ağacı üretimi teşvik edilmektedir. Projede bu ağaçların bir kentsel imge öğesi olarak kullanılması ile Çeşme’nin kentsel kimliğine katkıda bulunacağı düşünülmüştür. Geniş yapraklı olan sakız ağacı kışları yapraklarını dökmektedir ve yazın geniş yaprakları sayesinde bir gölgeleme elemanı olarak kullanılacaktır. Projenin çeşitli bölgelerinde bu ağaç türü yoğun olarak yetiştirilerek küçük kent ormanları yaratılması planlanmıştır.

4. Uygulama etapları

Proje, uygulama önceliklerine göre beş adet etaba ayrılmıştır. İlk ve öncelikli olarak Kale’nin yakın çevresindeki meydan ve peyzaj alanlarının ve bu alana giren bina cephelerinin düzenlenmesi planlanmıştır. Daha sonra sırasıyla, yat limanının bulunduğu alan, balıkçı limanının bulunduğu alan, otobüs terminalinin bulunduğu alan ve son olarak yolcu gemisi ve ro-ro limanının bulunduğu alan içindeki peyzaj düzenlemeleri ve bina cephelerinin düzenlenmesi öngörülmüştür.

5. Müdahale biçimleri

Yarışma alanında bulunan yapılar mevcut durumları ve koruma kararları gözönünde bulunarak korunacak binalar, iyileştirilecek binalar, yenilenecek binalar, yıkılacak binalar ve yeniden işlevlendirilecek binalar olmak üzere beş gruba ayrılmıştır. Yıkılacak yapılar sadece tarihi dokuya zarar verdiği düşünülen küçük eklentiler olarak belirlenmiştir. Tecilli yapıların iyi durumda olanları korunacak, iyileştirme gerekenler restore edilecektir. Kale ve meydan çevresindeki kamu binalarının kısmi olarak işlevleri değiştirilerek turistik ve kültürel olarak işlevlendirilecektir. Ayrıca sahile bakan cephelerin tamamının, klima, uydu anten, tabela ve benzeri eklentilerinin temizlenmesi önerilmiştir.