Satın Alma, Sarıkamış Harekatı Anma Alanları Fikir Yarışması

Proje raporu:

Sarıkamış Harekatı Anma Alanları’nın öznesi, “Sarıkamış’ı ele geçirime hedefi” ile mutlak yok oluşa doğru giden ordunun, almayı uğrunda yok olacak kadar çok istediği Sarıkamış’tır. Sarıkamış Türk halkının belleğinde bir kent olmaktan öte, bağımsızlığa ve zafere duyulan özlem ve vatan sevgisinin ifadesidir. Sarıkamış Şehitlerini Anma Etkinlikleri’ne ev sahipliği yapacak olan Sarıkamış Platosu’nu manevi bir şehitlik olarak yeniden kurmak ve gerek kapalı gerekse de açık mekanlarda yürütülecek olan etkinliklerin çatısını oluşturmak üzere Sarıkamış’ı Şehitlikler üzerinden yeniden üreten yeni bir ağ örüntüsü öneriyoruz.

Sarıkamış kentini öznesi olarak ele alan tasarım, civarındaki tüm şehitlikleri ve kentin bizzat kendini görsel olarak birbirine bağlar. Sarıkamış’a ulaşmış, bu mevzilerde savaşmış veya yollarda bu uğurda şehit olmuş tüm şehitlerin gönlünde yatan Sarıkamış’ı, onların manevi şehitliği sayar. Bu anlamda zaten anılarda ağıtlarda hikayelerde sözlü ve yazılı tarihte, kültürümüzde kentin kimliği olmuş bu söylemi, anıtlaştırır.

Anıtların ana kurgusu Türkler’in İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra da terk etmeyerek İslam Dini’ne uygun olarak geliştirdiği mezar taşlarından gelir. Türkler’in kendilerini derinden etkileyen toplumsal olaylar ve ölen büyükleri için bıraktıkları dev kitabeler, mezar taşları bugün bile Türk tarihinde önemini korumaktadır. Bu mezar taşı geleneği Türkler’e ait olduğu kadar Anadolu’da yaşayan diğer halklara dolayısıyla Anadolu’ya aittir. Bu mezar taşları yüzünden Anadolu bazı kaynaklarda açık hava heykel müzesi olarak betimlenir. Sarıkamış Anıtları Anadolu’nun kapılarında binlerce şehidine dikilen dev mezar taşları olarak hayat bulur. Bir mezar taşının, strüktürel, işlevsel, mekansal, simgesel ve dinamik özellikleri göz önünde tutularak dönüştürülmesi yoluyla oluşturduğumuz anıtımız, Sarıkamış Anma Etkinlikleri içinde Şehitlikler’i, kent algısı içine sokacaktır. Öyle ki, anma etkinliklerin ve mekansal düzenlemeleri artık Sarıkamış’ın herhangi bir açık alanından yapılabilir hale gelecektir. Evlerin pencerelerinden , okulların bahçelerinden , kentteki parklardan bu alanlar algılanabilir hale gelecek, Sarıkamış kendini bu şehitliklerin varlığı sayesinde yeniden konumlandırabilecektir. Anma alanları belirli sınırların çok ötesinde Sarıkamış’ın kendisi olacaktır.
Geliştirdiğimiz ağ örüntüsü ve anıt mezar taşları bir araya gelerek vadi boyunca konumlandırılması, Sarıkamış’a sözle ifade edilenlerin dışında yeni ve mekansal bir üst strüktür kazandıracaktır. Sarıkamış’ın tepelerinden, vadilerinden, düzlüklerinden algılanabilir olan bu ağ örüntüsü, yeni akslar, sınırlar, odak noktaları, kütle hacim ilişkileri ve yüzey çeşitlemeleri oluşturmakta, Sarıkamış’ın akılda kalır yüzünü oluşturmaktadır.

Anıtlar uzaktan seyredilmenin ötesinde mekansal boşlukları olan kütlelerdir. Sarıkamış’ın sert esen rüzgarından soğuğundan gelen ziyaretçi bu anıtın içine girebilecek, görece korunaklı bu yerde şehitlerin adını ve bu harekatı betimleyen rölyeflerle kişisel deneyimini yaşayabilecektir. Anıtın içe odaklanmış kimliği, Sarıkamış’ın soğuk ve zor ikliminde huzurlu bir sığınak oluşturur. Anıtların uzaktan seyredilen değil ziyaret edilmesi onları hedef olarak öne çıkarmakta dolayısıyla ziyaretçileri bu anıtların yanına gitmek istemekte, giderken maruz kaldığı dış mekan etkileri ve perspektifinde yer alan anıtın silüeti zihninde o günün değerlendirmelerini yapma olanağı sağlamaktadır.

Aşama aşama yapılabilecek anıtlar tamamlandığında Sarıkamış yeni bir silüet kazanacaktır. Sarıkamış’ın silüeti ziyaretçilerine bu kenti almak için verilen mücadeleyi yaşatırken Mehmetçiğin son istirahat yerlerini ebedileştirecektir.

Sarıkamış’ın üzerini örten boşluğu farklı düzlem ve kesitlerde kaplayacak olan birimler kente yayılan tüm aktiviteler için fon oluşturma potansiyeli taşır. Gerek anma alanlarına gerekse de kentin diğer noktalarına konumlandırılacak olan birimleri kent ölçeğinde müdahaleler olup, Sarıkamış’ın kimliğini mekansallaştırmakta onu Türk tarihinin önemli bir noktası olduğunu vurgulamaktadır.