1. Mansiyon, Uşak Belediyesi İsmetpaşa Caddesi ve Çevresi Ulusal Mimarlık Kentsel Tasarım Fikir Projesi Yarışması

Proje raporu:

Tarihin İzini Sürmek…
6000 yıl boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış,
zengin tarihi katmanları bünyesinde bulunduran,
sahip olduklarını başkalarıyla paylaşmak istemeyen,
kendini gizleyen,
çoğu zaman gelip geçilen bir kent.

Uşak zengin tarihi mirasıyla Anadolu’nun en eski yerleşimlerinden birisidir. Günümüzde eski görkemli zamanlarına vurgu yapan çeşitli sivil mimarlık örnekleri, camileri, hanları, hamamları ile adeta açık hava müzesi işlevi görmektedir. Uşak kent dokusunun şekillenmesinde camiler ve hanlar önemli bir yer tutmuştur. Kent merkezi adeta bu tesislerin çevresinde şekillenmeye başlamıştır.

Bugün Uşak kentinin öncelikli sorunu merkezdeki aşırı yoğunluk, trafikteki kargaşa ve yolların yetersizliğidir. Bu olumsuzluklar etkisini özellikle kentin hemşerileri üzerinde göstermektedir. Yaya hareketi ve sürekliliği Uşak için halledilmesi zor konular olarak karşımıza çıkmaktadır.

Proje alanı mevcut konumu ve büyüklüğü ile bugüne kadar yayalar aleyhine gelişen kent merkezi olgusunun yaya öncelikli kullanımlara dönüştürülebilmesi için öncü bir rol üstlenebilir.

Tarihin zenginliğine karşın kent planlamasının yeterince geçmişi özümsememiş olması, çoğu zaman pratiğin planlamanın bir adım önünde olması gibi aksaklıklar nedeniyle kentsel mekanların bir türlü organize edilemediği, bütünü oluşturamadığı gözlenmektedir.

Kentsel farkındalığı arttırabilmek amacıyla kentin tarihine ve belleğine saygılı, aynı zamanda çağdaş şehircilik ilkelerini gözeten kentsel mekan arayışlarında bulunmak projenin amacını oluşturmaktadır.

Uşak kent merkezi zaman içerisinde denetimsiz şekilde yoğunlaşmış, geleneksel kadastro izleri deforme edilmiş, emsal değerleri yükseltilmiş kent adeta kaderine terk edilmiştir. Böyle bir durumda dahi çıkış yolu bulunmaktadır. Kent öylesine sağlam bir temele oturmuştur ki, kanunsuz yapılaşmaya, hoyratça verilen imar haklarına halen direnebilmektedir. Proje kentin keşmekeşi arasında kaybolmaya yüz tutmuş hazineleri ortaya çıkartmaya yönelik müdahale kararlarından oluşmaktadır.

Projenin amacı:
Kentin belleğine ve kimliğine saygılı tasarım kriterleri geliştirmek.

Kentin karmaşık fiziksel dokusuna karşıt mümkün olduğunca net ve dingin mekanlar oluşturmak. Tasarımdaki netliğin ve soyutlama anlayışının kentin gelecekteki mekan kurguları için altlık oluşturması.

Karmaşık ulaşım sistematiği içerisinde yaya öncelikli kullanım kararları ve mekanları oluşturmak.

Mimari ve peyzajın beraber var olmaya dayalı ilişkisi.

Uşak kent merkezi stratejik planlarına altlık oluşturacak, planı yönlendirecek tasarım kararlarının geliştirilmesi.

Kentin en çok ihmal edilen “rekreatif”, “kültürel” ve “sosyal” ihtiyaçlarını karşılayacak kentsel ölçekte bir odak oluşturmak.

Fonksiyon dağılımları ile biçimi arasındaki güçlü ve özgün ilişki.

Merkezdeki yaya hareketlerini kolaylaştıran, yayaların toplu taşın duraklarıyla olan ilişkilerini rehabilite eden planlama kararlarını almak.

Kent bütününde yeşil ve yaya sürekliliğini sağlamaya yönelik tasarım kararları geliştirmek.

İsmet Paşa Caddesi:
Tren garından başlayıp belediye binasında son bulan aks boyunca yaya öncelikli kullanımlara yer verilmiştir. Bu bağlamda gar binasından başlayıp belediye meydanında son bulan tramvay hattı tasarlanmıştır. Tramvay, merkeze olan trafik baskısını ve buna bağlı olarak merkezde karbon monoksit salınımını azaltacaktır. Özellikle hızlı tren hattının tamamlanmasından sonra kenti ziyaret edeceklerin ilk tercihi olacaktır. Uşaklılar tarafından da yoğun kullanılacağı düşünülmektedir.

Kuzey yönünde tek yönlü trafik çözümü önerilmiş, cadde boyunca tek sıra otopark düzenlemesi geliştirilmiştir. Kaldırım ve yol hemzemin olarak tasarlanmış, taşıt ve yayalar metal ayırıcılar vasıtasıyla birbirlerinden ayrılmıştır. Böylece engellilerin (engelli taşlarıyla desteklenerek) kent merkezini rahat kullanmalarına imkan tanınmıştır.

Taşıt yolunun her iki yanında yağmur suyu drenaj çözümleri geliştirilmiştir.

Yoğun ticaret dokusu ve yaya hareketi göz önünde bulundurularak, dingin ve sade bir döşeme deseni tasarlanmış, bu amaçla gri tonlarında Uşak’ın yerli bazalt taşı kullanılmıştır. Döşeme derzlerinde ise yine Uşak’tan çıkarılan traverten plaklara yer verilmiştir.

Cadde boyunca oturma elemanları ve özel aydınlatma armatürlerine yer verilmiştir. Gece peyzajı projenin önemli kriterlerinden birisidir.

Belediye Meydanı:
Belediyenin güneyinden doğu yönünde ilerleyen tek yön taşıt trafiği iptal edilerek meydanın yakın çevresinde (tarihi merkez) yaya kullanım konforu arttırılmıştır. Meydan çevresinde otopark imkanları arttırılmıştır. Belediyenin önünde park eden belediye araçları için belediye binasının doğusunda kısa süreli yeni otopark alanı düzenlenmiştir.

Belediyenin önündeki alan sakin ve dingin bir mekan olarak düzenlenmiş, yaya kullanımı arttırılmış, meydan kimliği vurgulanmıştır.

Cumhuriyet Meydanı:
Bugün otopark olarak kullanılan Cumhuriyet Meydanı yayalaştırılarak, gerçek kimliğine kavuşturulmuştur. Meydan, çevresinde yer alan tescilli binalar ve kuzey batısındaki tarihi Paşahan ile gerçek bir odak işlevi görecektir. Cumhuriyet meydanına cepheli binaların zemin katları kafe ve restoranlara dönüştürülmüş, böylece kentlilerin ve ziyaretçilerin keyifli zaman geçirmelerine olanak tanınmıştır. Meydanın altında yer aldığı düşünülen tarihi hamam kalıntısı dikkate alınarak zeminde derin kazı yapılmaması yönünde düzenlemeler yapılmıştır. Meydanda günün belirli saatlerinde zeminden çıkan su gösterileri yapılacak, sabah saatlerinde ise derinliği 5 cm.’yi geçmeyen su aynası oluşturulacaktır. Su aynası çevresinde yer alan tarihi binalar ile bitki örtüsünü ziyaretçilerle bütünleştirecek, farkındalığı arttıracaktır. Belirli zamanlarında su ortadan kaybolacak ve çeşitli etkinliklere (müzik dinletileri, şenlikler, mitingler vb.) zemin hazırlayacaktır.

Meydanın diğer önemli fonksiyonu kuru meyve-sebze pazarıdır. Geleneksel pazar meydanla buluşturularak kentin tanıtımında ve ticaret hayatında belleğin önemine vurgu yapılmıştır.

Ulucami ve Burmacami Çevresi:
Belediyenin güneyindeki trafik yolunun yayalaştırılması sonucunda Burmacami ve Ulucami Belediye Meydanı ve Cumhuriyet Meydanı ile bütünleştirilmiş, yaya vurgusu arttırılmıştır. Bu alan tarihi çekirdeğin odağı konumundadır. Yoğun yeşil dokusuyla kentin meydanları arasındaki merkez parkı işlevi üstlenmektedirler. Her iki alanda birer adet kafe-wc yapısı tasarlanmıştır. Böylece kent halkının tarih ile iç içe olması sağlanmıştır.

Hükümet Meydanı ve Tiritoğlu Parkı:
Hükümet meydanı mevcut konumuyla kentin en önemli boşluğunu oluşturmaktadır. Ancak meydan olarak kullanılmasında ciddi sorunları bulunmaktadır. Özellikle araçlar meydanın her noktasında park etmektedir. Ayrıca meydanın bir bütün olarak algılanması sorunu bulunmaktadır. Proje bu sorunlara çözüm bulmaya çalışmıştır. Meydan ve meydanda yer alan heykel bir bütün olarak ele alınmış, her türlü kitlesel etkinliğe ve törenlere imkan tanıyan “kentsel boşluğu” tasarlanmıştır.

Hükümet meydanının kuzeyinde bulunan Tiritoğlu Parkı minimalist bir tavırla ve hassas dokunuşlarla rehabilite edilmiş ve kentin önemli meydan parklarından birisi haline getirilmiştir. Parkın mermer pirincinden oluşan gevşek zemini, dikdörtgen formu ve içinde konumlandırılan kafe-wc yapısı kentin gelecekteki yüzü olarak tasarlanmıştır.

Mimari Kararlar:

Belediye Binası Cephe Yenilemesi:
Uşak Belediyesi Hizmet Binası, zaman içerisinde gelişmiş izlenimi veren bir kentsel boşluğun çeperlerini oluşturan yüzlerden biridir ve tarihsel süreç içinde kent siluetinde kendine yer edinmiş bir yapıdır. Bu nedenle, binanın taşıyıcı sisteminin cepheye yansıtılması ile oluşmuş gridal cephe sisteminin, geliştirilecek yeni cephe önerisinde korunması ana fikrinden yola çıkılarak, gerek kullanıcı konforu, gerekse enerji giderleri göz önüne alınarak işlevsel müdahalelerde bulunulmuştur. Binanın cephe kaplama malzemeleri yeniden ele alınmış, cephe gridal sistemin önüne geçen söve ve alınlık gibi mimari elemanlardan arındırılmıştır. Binanın ısınma soğutma giderlerini düşürmek amacıyla traverten mekanik kaplama ile ısı yalıtımı önerilmiştir. Cephe karakterini bozan yağmur suyu iniş boruları, tv anten ve elektrik kabloları, mekanik kaplamanın içine alınmıştır. Yapının dış mekan ile etkileşimini arttırmak ve bina kullanıcılarının dış mekan kullanım olanaklarının zayıflığını ortadan kaldırmak için her bir cephe yırtığından, dış mekana açılım sağlanmıştır. Gün ışığı kontrolü ve iç mekan konforunu sağlamak için binanın güney cephesinde yatay, doğu ve batı cephesinde ise dikey güneş kırıcılar önerilmiştir. Bu gölgeleme elemanları hem yatayda hem de düşeyde hareket ederek gün içerisinde cepheye hareket kazandırmaktır. Mevcut durumda binanın yoğun ticari kullanıma ayrılan zemin kotu, gölgeleme elemanı ile tanımlanmış, yaya dolaşım konforu sağlanmıştır.

Belediye Meydanı Cephe Önerileri:
Sokak siluetinde bütünlüğü sağlamak ve komşu parselin sağır cephesinin görsel kirliliğini ortadan kaldırmak için köşe parsel yeniden yorumlanmıştır. Cephelerde dil bütünlüğü sağlamak için açıklıklar yeniden ele alınmıştır. Ticari dükkanların doğrama üst kotları hizalanmıştır. Cephelerin algılanmasını engelleyen ve görsel kirlilik yaratan klima dış üniteleri, elektrik ve tv anten kabloları, tabelalar kaldırılmıştır. Klima üniteleri çatıya taşınmış, tabelalar ve kapı numaraları için ise yeni öneri geliştirilmiştir. Cepheler ısı ve su yalıtımları yenilendikten sonra akrilik esaslı dış cephe boyasıyla boyanacaktır.

Kafe ve Tuvaletler:
Ulu Cami, Burma Cami, Tiritoğlu ve Milli Egemenlik Parkları’na, emsal sınırları ve kullanım yoğunluğu göz önünde bulundurularak iki tip kafe ve tuvalet yapısı önerilmiştir. Tasarıma, doğal havalandırma, gün ışığından faydalanma, yağmur suyunun depolanarak yeniden kullanımı gibi kararlar yön vermiştir. Yapıların yarı saydam görünümü gündüz kullanımlarında gün ışığından faydalanmayı sağlarken, aynı zamanda gece peyzajına katkıda bulunmaktadır. Sıcak dönemlerde kafe, saçak örtüsünün tanımladığı yarı açık mekana açılmaktadır.