Katılımcı, Afyonkarahisar Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi Ulusal Mimarlık ve Kentsel Tasarım Fikir Proje Yarışması

Proje raporu:

1. TASARIM YAKLAŞIMI, YÖNTEM VE AMAÇLAR
1.1. Tarihi Dokunun Morfolojik Çözümlemeleri ve Yansımaları
Afyon’un çok katmanlı tarihsel yapısı kendine özgü bir kentsel doku yaratmıştır. Proje tasarım sürecine de bu kendine özgü doku yön vermiştir. Afyon kalesi eteklerinde topoğrafyadan kaynaklı oluşmuş olan bu doku tasarım alanında çağdaş bir yorumla yeniden üretilmeye çalışılmıştır.Yeniden üretilen doku bu sebeple geçişken bir yapı ve organik bir eğilim göstermektedir. Alandaki her ölçekteki tasarım, kentsel, peyzaj ve mimari olmak üzere bu noktadan çıkılarak tasarlanmıştır.

1.2. Tasarıma yön veren potansiyel ve problem alanları
Afyon tarih boyunca Hitit imparatorluğundan, Frig ve Lidyalılara, Pers İmparatorluğundan Bergama Krallığına, Bizans İmparatorluğuna, Selçuklulardan Osmanlıya ve Türkiye Cumhuriyetine pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır.Afyon Cumhuriyet Meydanı projesi temelde Afyon’un sahip olduğu bu tarihsel zenginlikten yola çıkılarak tasarlanmıştır. Proje alanının sahip olduğu bu zenginlik tasarlanan meydanı besleyecek en önemli kanallardan biri olarakta ortaya çıkmaktadır.Proje alanı içerisindeki tescilli tarihi yapıları koruma kullanma dengesini sağlamak suretiyle gün yüzüne çıkarmak ise projenin bir başka temel amacını oluşturmaktadır.

Afyon kent merkezindeki en büyük problem kentsel açık alan yetersizliğidir. Çeşitli toplanma ve tören faaliyetlerine olanak verecek alan eksikliği çekilmektedir. Ayrıca kent merkezi içerisindeki yaya dolaşımı da kısıtlıdır.Kent merkezi sahip olduğu potansiyellere rağmen açık kamusal alan yoksunluğu ve yaya dolaşım problemleri çekmektedir.Proje alanındaki temel problem ise alanı parçalayan yoğun taşıt trafiğidir, bu durum bütünsel bir tasarım yapılmasına engel olmaktadır. Kent içerisindeki ana odaklar birbirinden kopuk olarak durmaktadır ve birbiriyle iletişim kuramamaktadır.

1.3. Çağdaş Kent Meydanı
Afyon Kent Merkezinde resmi törenlerin de yapılabileceği çok amaçlı bir etkinlik alanı olarak Kent Meydanının tasarlanması projenin temel amacıdır.Meydanın Afyonun 21. Yy daki yüzü olarak ortaya çıkmasına çalışılmıştır. Kent meydanı oluşturulurken, Afyon’daki açık kamusal mekan yetersizliği göz önünde bulundurularak alanın büyük bir kısmı açık, yaya dolaşımına ve çeşitli toplanmalara olanak sağlayacak şekilde gerçekleştirilmiştir.

1.4. Kent Meydanının kent ile bütünleştirilmesi
Afyon kent merkezi hem sahip olduğu tarihsel yapılı çevre hem içerisindeki karma kullanımlar sebebiyle kent içerisindeki en önemli odak noktasını oluşturmaktadır. Kent Merkezi aynı zamanda şehire ulaşan ana ulaşım yollarını kesiştiği noktadadır. Bu sebeple proje alanı kentsel ölçekteki bu odağın kalbini oluşturmaktadır.

Afyon tren garı dört yönden gelen demiryollarının kesiştiği bir kavşak noktasındadır ve kentin önemli odaklarından birini oluşturmaktadır.Demiryolları Adana, Kütahya Üzerinden Ankara ve İstanbul, İzmir, Eskişehir’e ulaşmaktadır.Ayrıca ileride Afyon’un Eskişehir ve Kütahya’ya hızlı tren ile bağlanması projeleri de vardır. Dolayısıyla demiryolu ulaşımının sağladığı kolaylıklar günübirlik turizm olanağını desteklemektedir. Tren garı bu sebeple kentteki diğer odaklar ile de bir araya getirilmelidir. Projede önerilen hafif raylı sistem gar ile diğer kentsel odakları bütünleştirmekte ve kentsel erişilebilirliği arttırmaktadır.

Afyonkarahisar Kalesi hem tarihi değeri hem de kentsel silüete kattığı değer bakımından kentin bir diğer önemli odağını oluşturmaktadır. Kale proje alanı için görsel bir zenginlik oluşturmaktadır.

Ulu Camii çevresindeki alan ikincil tarihi merkez olarak kentte güçlü bir çekim alanı oluşturmaktadır. Bu alan ile proje alanı arasındaki tarihsel doku ticari fonksiyonlar taşımaktadır fakat alanın potansiyeli tam olarak kullanılmaktadır.Bu alanda yapılacak restorasyon çalışmaları ve işlevlendirme ile (gastronomik hizmetler, butik oteller vb) alanın yeniden kazanılması amaçlanmıştır.Tarihi kent merkezindeki dolaşımın rahatlatılması amacıyla yayalaştırılması öngörülen sokaklar proje içerisinde tanımlanmıştır.

Afyon Kocatepe Üniversitesi Afyon’un çağdaş yüzünü oluşturmaktadır aynı zamanda üniversite öğrencileri alanın ana kullanıcı profillerinden birini oluşturmaktadır.
Kent içerisindeki bu odakların birarada kurgulanması ve aralarındaki erişilebilirliğin arttırılması projenin temel amaçlarından birini oluşturmaktadır.

1.5. Araç Trafiği ve Toplutaşım
Proje Alanı Eskişehir, Ankara, Konya ve İzmir’den gelen karayollarının kesiştiği kavşak noktasındadır; bu nedenle kente gelen ziyaretçilerin ya da kentten geçmekte olanların mutlaka görmekte oldukları bir alandır. Bu nedenle Üniversite ile birlikte dönüşen çağdaş bir yaklaşıma sahip olan yeni kent kimliği bu noktada mekansal olarak üretilmelidir.

Proje alanı Zafer Müzesi önünden geçen yoğun taşıt trafiği sebebiyle ikiye bölünmektedir. Bu durum alanda bütüncül bir tasarım yapılmasını ve yaya öncelikli bir yaklaşım sergilenmesini engellemektedir. Proje alanının çevreleyen arterler taşıt trafiğinin en yoğun olduğu alandır. Bu nedenle tasarımda alanın bütünleştirilmesi için ve trafik probleminin rahatlatılması açısından Zafer Müzesinin önünden geçen yol alta alınmıştır ve bu alandaki taşıt akışlarında değişiklikler yapılmıştır. Bu değişim sonucunda hem zemin bir kentsel açık alan yaratılması ve yaya dolaşımının kolaylaştırılması, ayrıca trafiğin hızlandırılarak bu alandaki trafik yoğunluğunun azaltılması amaçlanmıştır.

Kent içerisindeki toplu taşıma çağdaş bir yaklaşım getirmek ve kent içerisinde birbirinden kopuk olarak duran odakları bütünleştirmek amacıyla hafif raylı sistem hattı önerilmiştir.

1.6. Yaya Dolaşımı
Proje alanı içerisindeki yaya dolaşımını sağlamak amacıyla meydan ile bütün olarak çalışacak tarihi sokaklar yayalaştırılmıştır.Bu sokaklarda yaya hareketini kolaylaştırıcı düzenlemeler ve çevre ile uyumlu mobilyalar kullanılmıştır.

1.7. Turistik Dolaşım
Afyon birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır; bu sebeple çok zengin bir tarihsel geçmişe sahiptir. Bu zenginlik kent içerisindeki yapılı çevrede açıkça gözlemlenebilmektedir. Projede önerilen ‘Afyon Gezi Rotası’ da buradan yola çıkarak kent içerisinde gözlemlenebilecek pek çok farklı döneme vurgu yapmak amacıyla görülmesi gereken yapı ve alanları dönemsel olarak ele almıştır. Bu rota içerisinde 13. yy dan 20. yy ‘a kadar her dönemden esere rastlanmaktadır. Tasarlanan Belediye Kültür Merkezininde 21. yy adına kentin bir değeri olarak ortaya çıkması amaçlanmıştır.

Kent kaplıcaları ve çeşitli kültürel değerleri ile turizm potansiyellerini kullanmaktadır. Fakat kent merkezi bu artı değerden faydalanamamaktadır. Bu proje ile amacımız kente olan turistik gezilerin bir bölümününde kent merkezine yönlendirilmesidir.

Kentin günü birlik turizm potansiyeli göz önünde bulundurularak gezi rotası üzerinde gastronomik ve konaklama hizmetlerinin sağlanacağı alanlar ve gezi otobüslerinin duraklama yapacağı otopark alanları da tespit edilmiştir. Önerilen düzenlemeler ile kente pek çok artı değer sağlanacağı öngörülmüştür.

1.8. Etaplama
Projenin gerçekleştirilmesi ve Afyon’un Kent meydanını kazanması açısından , Zafer Müzesi önündeki yolun alta alınıp zeminde bütüncül bir yaya mekanının oluşturulması önceliklidir. Alanda bütünlük sağlandıktan sonra meydan düzenlemesi ve istenen ölçek ve kalitede tasarım gerçekleştirilebilir. Tasarımın en önemli parçalarından olan Belediye Kültür Merkezi Binası’da öncelikli olarak gerçekleştirilmelidir. Afyon için önerilen hafif raylı sistem hattı hem kentsel erişim açısından hem de alanı erişilebilir kıldığından çağdaş bir kent için zorunluluk halindedir. Tarihi kent merkezinde öngörülen düzenlemeler de proje alanını beslemek ve aynı zamanda Afyon’un sahip olduğu kültürel ve tarihi değerleri gün yüzüne çıkarmak açısından önemlidir.

2.BELEDİYE KÜLTÜR MERKEZİ
Tarihi Afyon dokusu ile, yeni kent dokusunun birleştiği yarışma alanında, yapısal yogunluk ilk göze çarpan sorunlardan biridir. Mevcut Valilik binası, Zafer Müze’sini 3 yönünden sarmalamıştır. İmar fen işleri Müdürlüğü ve Türk Telekom Binalarıda, yapısal yogunluğu artıran, kentsel boşluğu minimize eden tavırda konumlanmışlardır.

Bu bağlamda, Zafer Müzesi dışında, alan içerisinde bulunan binaların kaldırılması önerilmiştir. Boylece, Park karşısındaki parselde, kentsel boşluk maksimize edilirken, müze-anıt-kale arasındaki aks netleşebilecek, kentsel ölçekte bir toplanma-dağılma-gezinti alanı önerilmiş olacaktır. Kale civarından gelen, tarihi gezinti alanlarının birleşebileceği yeterli büyüklükte boşluk yaratmak temel amaç olarak benimsenmiştir.

Yarışmaalanını ikiye bölen ve potansiyel yaya boşluğunu parçalayan Birlik Caddesi de potansiyel sorunlardan biri olarak görünmektedir. Civar bölgede bulunan trafik yolları da tarihsel gezintiyi, ve kentsel meydan yaklaşımını zedeleyen unsurlardır.

Birlik Caddesi, yer altına alınıp, trafik yolları mümkün olduğunca yayalaştırılmıştır. Böylece yaya hareketleri kesintileri azaltılmış, boşluk maksimize edilmiştir.

Anıt Park,mevcut ağaçlar ve anıt korunarak tekrar düzenlenmek üzere, halihazır kotlarına göre tekrar şekillendirilmiştir.

Afyon merkeze gelen önemli arterlerden biri olan Ordu Bulvarı aksı alana temel yaklaşım olarak benimsenmiştir. Afyon Lisesi önünden itibaren yayalaştırılan cadde, meydana besleyen promenada dönüştürülmüştür. Anıtpark, tarihi dokunun devamı niteliğinde bir reprezentasyonu olarak yeniden ele alınmıştır. Dar sokaklar ve koridorlaşan yanal yüzlerle meydana indiren ara kotlarda seyir teraslı yeşil zeminler bırakan parkın, meydana cepheveren yüzeylerinde yeme-içme ve servis birimleri düşünülmüş, meydanı besleyen çepherlere dönüştürülmüştür. . Kültür merkezi, alanın doğu çepherini tutacak ve meydanı tanımlayacak bir şekilde aynı tavırda bir dokusal metafordan yola çıkılarak kompoze edilmiş, parcalı yapısı sayesinde doku arası sızıntılarla meydanın giriş çıkışlar alabilmesi amaçlanmıştır.

Anıtpark, topoğrafik hareketlerden faydalanılarak ortaya çıkan ara kotlar, ve bu kotlar arasında gezinti imkanı sağlayan koridor etkili yüryüş yollarıyla, eski kent dokusunun sürekliliğini sağlamasının yanısıra, güney ve batı yönlerinden gelen tarihi-ticaret kılcallarının birleştiği, sürdürülebilir bir alan tasarımına dönüştürülmüştür. Bu dokunun oluşumunda civar ve alan tasarımındaki yönlenmeler ve mevcut agacların korunması etkin olmuştur.

Binanın mimari yaklaşımında, Afyon dokusuna öykünen, genel silüet ve yaklaşımla uyum gözeten, formunu işlevden alan morfolojik bir biçimlenmeye gidilmiştir. Meydanın doğusuna tamamen cephe veren bina , dogu tarafındaki sokakların yönlenme doğrultularında alttan geçişler verirken, üst kottan bir bütün olarak çalışabilmektedir.

3.PEYZAJ KARARLARI
Peyzaj kararlarında da tasarımın bütününe yön veren tarihsel dokunun yeniden üretilmesi ilkesi esas alınmıştır. Bu sebeple alan içerisindeki yaya eksenleri bu dokuyu yansıtan biçimde kurgulanmıştır. Alanda tasarlanan en önemli yaya ekseni Afyon Lisesi’nden başlayan yaya promenadıdır.Afyon Lisesi’nden başlayan yaya promenadı meydana çıkan ana yaya akışını sağlarken, Adliye Sarayı ve Belediyeden gelen akışları da meydana yönlendirmektedir.

Bunun yanı sıra alanın eğimli topoğrafyası da tasarımın şekillenmesine büyük ölçüde yön vermiştir. Alanın topoğrafik yapısı ve tarihsel dokusundan esinlenerek oluşturulan mekanlar meydanın kimliğinin oluşmasında katkıda bulunmuş ve tasarlanan Belediye Kültür Merkezi binası meydana son formunu vermiştir.Meydan aynı zamanda çok amaçlı aktivitelere olanak vermesi açısından olabildiğince açık alan olarak tasarlanmış ve yoğun bir ağaçlandırmaya gidilmemiştir. Buna karşın alan içerisindeki mevcut ağaçların korunması temel bir prensip olarak benimsenmiştir.

Alanın yakın çevresindeki yaya akışının yoğun olduğu sokaklarda da düzenlemeler öngörülmüştür ve bu düzenlemelerle birlikte meydan ve sokaklar arasında bir dil bütünlüğü oluşturularak yaya dolaşımı alanda etkin bir şekilde kurgulanmaya çalışılmıştır. Bunun yanı sıra oluşturulan yaya alanlarında ve meydanda Afyon’un iklimsel özelliklerinden yola çıkılarak granit kullanılması öngörülmüştür.