Katılımcı, Şişli Lisesi Ulusal Mimari Proje Yarışması

Proje raporu:

Yarışma şartnamesinde kapsamlı bir programın kısıtlı bir kentsel alan içerisinde çözülmesi istenmiştir. İşlevlerin mekansal gereksinimleri yanında, arsanın düzensiz geometrisi ve iki ucu arasında 20 metreyi aşan kot farkı, mimari tasarımı biçimlendiren başlıca veriler olmuştur.

Öncelikle ihtiyaç programında belirtilen işlevler dilatasyonlarla birbirinden ayrılan kütlelere bölünmüştür. Bu kütleler araziye çevredeki yolların eğimine uyumlu biçimde yerleştirilmiş ve yapıların “beşinci cepheler” olarak ele alınan çatılarında her kattan erişilebilen açık alanlar oluşturulmuştur. Açık alanların Dr. Şevket Bey Sokak boyunca yol eğimini izleyen ancak kaldırımdan daha yüksek kotlardaki düzlemlerde oluşturulması ile okulun çevreden duvarlar veya parmaklıklarla ayrılmasına gerek kalmamıştır.

Taşıyıcı sistem açısından çatısını açık alan olarak kullanmanın en zor olduğu kapalı spor salonu, arazinin en yüksek noktasına yerleştirilmiş, diğer yapılar da aşağı kotlara doğru kademelenecek biçimde tasarlanarak kazı işinin en aza indirgenmesi amaçlanmıştır. Spor salonu ve çok amaçlı salon kısmen toprağa gömülerek bu büyük hacimlerin ısı yalıtımı gereksinimleri azaltılmıştır.

Eğitim bölümü, sosyal tesisler ve kapalı spor salonuna bağımsız girişler, mevcut okul girişinin bulunduğu kotta oluşturulan “giriş sokağı” boyunca planlanmıştır. Okulun tatil olduğu günlerde yapıların girişleri kapatılarak giriş sokağı ile Dr. Şevket Bey Sokağa bağlanan açık alanların kamunun kullanımına denetimli olarak açılabileceği öngörülmüştür. Okulu çevresi ile bütünleştirmek doğrultusunda, avlulardaki sert zemin kaplaması arsayı çevreleyen kaldırımlarda sürdürülmüştür. Giriş sokağının üzeri, hem eğitim bölümü ile doğrudan bağlantılı, hem de açık alanlara hakim konumda bir köprü olarak tasarlanan yönetim bölümü ile örtülmüştür. Ayrıca eğitim bölümünde de zemin katın kuzeybatı köşesi boşaltılarak yağıştan ve sert güneşten korunaklı yarı kapalı avlu alanları oluşturulmuştur.

Açık ve kapalı otopark girişleri trafiğin daha az olduğu Kurtbaba Sokak’tan verilmiştir. Okul servisleri içinse trafiğin çift yönlü olarak aktığı Dr. Şevket Bey Sokak üzerinde bir cep oluşturulmuştur. Bu cebin, okulun tatil olduğu dönemlerde açık otopark olarak da kullanılacağı öngörülmüştür.

Programda en büyük yeri tutan eğitim bölümü, doğal aydınlatmadan olabildiğince yararlanmak için dar kesitli ve çok katlı bir kütlede çözülmüştür. Açık alanların daha geniş bir açıklığa bakabilmesi ve güney yönünden ışık alabilmesi, ayrıca dersliklerin işlek Dr. Şevket Bey Sokak’tan uzaklaştırılması amacıyla eğitim bölümü arazinin kuzey kenarı boyunca konumlandırılmıştır. Bu yerleşim ile, okulun açık alanlarından bakıldığında yükselen kütlenin Tatlıcı Kulelerinin ezici boyutunu kısmen perdelemesi sağlanmıştır.

Eğitim bölümünde derslikler kuzey cephesine bitişik olarak sıralanarak, eğitim sırasında odaklanmayı bozacak bir etkinliğin bulunmadığı, seyrek olarak kullanılan Kurtbaba Sokağa bakmaları ve kuzeyden gelen süzülmüş gün ışığı ile aydınlanmaları amaçlanmıştır. Güney cephesi boyunca oluşturulan galeriler ve yatay/düşey dolaşım alanları ile katlar arasında ve açık alanlar ile görsel ilişki sağlanmıştır. Okulun ağırlıklı olarak kullanıldığı soğuk mevsimlerde güneyden gelen güneş ışığının saydam güney cephesinden ve galerilerden girerek dolaşım alanlarındaki ısıtma ve aydınlatma gereksinimini azaltması amaçlanmıştır. Ayrıca, İstanbul’un hakim rüzgar yönleri olan kuzeydoğu (Poyraz) ve güneybatıya (Lodos) dik konumlanan kütlede, sıcak/ılıman günlerde açılacak iç ve dış doğramalar ile tüm iç mekanda çapraz doğal havalandırma sağlanması amaçlanmıştır.

Doğal aydınlatma gereksinimi daha az olan laboratuarlar, depolar ve teknik mahaller alt katların iç taraflarında planlanmış, böylelikle eğitim bölümü kütlesinin kat sayısı olabildiğince az tutulmuştur.

Üzerine çıkılması yapısal sistem, erişim ve güvenlik açılarından uygun bulunmayan kapalı spor salonu ve eğitim bölümü çatılarına güney yönüne dönük fotovoltaik paneller yerleştirilmiştir. Bunun dışında kalan tüm çatılar sert zemin ve yerel bitki örtüsü düzenlemeleri ile kullanılabilir duruma getirilmiştir. Ayrıca, yeşil çatılar ile fotovoltaik panellerin öğrencilere sürdürülebilir yapım ve yenilenebilir enerji uygulamalarını yerinde görüp öğrenme olanağı sunacağı öngörülmüştür.

Makine mühendisleri ile yapılacak etütler doğrultusunda özellikle kapalı spor salonu altında kalacak toprakta ısı pompası uygulaması yapılabileceği düşünülmüştür. Ayrıca, yağmur suyu ve gri su kullanımı sistemleri, LED aydınlatmalar, aydınlatma otomasyonu, fotoselli ve tasarruflu vitrifiye elemanlar, yerel malzeme kullanımı gibi sürdürülebilir tasarım ve yapım yöntemlerinin uygulanması planlanmıştır.

Arsanın doğu-güneydoğu ucuna komşu çocuk parkı ve muhtarlık arsanın projede oluşturulan kademelenmenin devamı olarak yeniden düzenlenmiştir. Muhtarlık en alt kotta planlanmış, çatısı ise üzerindeki park alanının bir parçası haline getirilmiştir.

Yapıların doğu-güneydoğuya bakan saydam cephelerinde güneş yönüne göre döndürülebilen düşey delikli metal panel güneş kırıcılar kullanılmıştır. Komşu yapılarca gölgelenen batı-güneybatı ve doğrudan güneş ışığı gelmeyen kuzey cephelerinde herhangi bir güneş kırıcı öğe kullanımına gerek duyulmamıştır. Zemin kat çevresinde ise delikli metal paneller avluyu sınırlamak ve cam cepheleri çocukların top oyunlarından korumak amacıyla kullanılmıştır.

Cephelerde cam, alüminyum doğramalar, delikli metal ve fiberçimento paneller dışında malzeme düşünülmemiş, renk kullanımı ve cepheyle bütünleştirilen yeşil doku ile yalınlığı bozmayacak bir çeşitlilik ve ritim yaratılmıştır.

Dayanıklılık ve minimum bakım gerektirmesi açısından açık alan zeminlerinde beton plak taşları yeğlenirken, iç mekanlarda dolaşım alanı zeminlerinde epoksi kaplama önerilmiştir.

Kütlelerin çevresini saran ahşap kalıp ile dökülecek brüt beton duvarların zamanla çiçekliklerden büyüyecek sarmaşıklar ile sarılarak birer yeşil duvara dönüşeceği öngörülmüştür.