Farklı Boyutlarıyla Kentsel Dönüşüm Dinamikleri

"İstanbul Metropoliten Planlama Toplantıları"nın üçüncüsü olan "Kentsel Dönüşüm Dinamikleri" konulu panel, 16 Kasım 2006 Perşembe günü İMP Konferans Salonu'nda geniş çaplı bir katılımla gerçekleştirildi.

Arkitera Mimarlık Merkezi ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi Metropoliten Planlama ve Kentsel Tasarım Merkezi (İMP)’nin ortaklaşa düzenlediği “İstanbul Metropoliten Planlama Toplantıları”nın üçüncüsü olan “Kentsel Dönüşüm Dinamikleri” konulu panel, 16 Kasım 2006 Perşembe günü İMP Konferans Salonu’nda geniş çaplı bir katılımla gerçekleştirildi. Çekül Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Faruk Göksu’nun yürütücülüğünde devam eden toplantıya, Cumhuriyet Gazetesi Yazarı Mimarlar Odası Eski Başkanı Oktay Ekinci, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kentsel Dönüşüm ve İstanbul Şehircilik Atölyesi (İŞAT) Müdürü Lütfi Altun, İnsan Yerleşimleri Derneği Kurucusu Mimar Korhan Gümüş, Küçükçekmece Belediye Başkanı Yüksek İnşaat Mühendisi Aziz Yeniay ve İMP Başkanı Prof. Hüseyin Kaptan konuşmacı olarak katıldı.

Faruk Göksu’nun kentsel dönüşüm kavramı ve Türkiye süreci ile ilgili genel çerçeveyi çizerek “somut öneri” beklentisiyle başlattığı toplantıda, özellikle 3 temel vurgusu vardı; kentsel arsanın yeniden üretimi, yeni yaşam alanlarının üretimi ve kentsel dönüşümün taşıdığı toplumsal ve ekonomik boyut. Göksu bu süreçte, deprem riskinin kentsel arsanın ve kentsel alanlarının yeniden üretiminde bir fırsat olarak nasıl kullanılabileceğinin sorgulanması gerektiğini, kentsel rant odaklı gelişme yerine toplumsal odaklı gelişmenin temel alınması gerektiğini ve Türkiye’nin kültürel-demografik çeşitliliğinin iyi yönetildiği taktirde büyük bir fırsat olarak kullanılabileceğini belirtti.

Göksu’yu takiben Oktay Ekinci, gecekondu, kentsel dönüşüm ve kaçak yapı terimleriyle ilgili yaptığı yeniden değerlendirmelerden sonra; kentlerimizin çirkinliği, tarihi dokunun yok oluşu ve yıpranışı üzerine sorgulamalar yaptı ve bu sonuçları yaratan sürecin tartışılması, sorgulanması ve çözümlenmesi gerektiği üzerinde durdu. İstanbul’un doğal sit alanlarının işgal altında olduğunu belirten Ekinci, yeniden bir dönüşüm sürecine girilecekse bunun insan, kent, kültür adına olmazsa olmazlarını belirlemesi gerektiğinin altını çizdi ve bu noktada Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısının taşıdığı önemli tehlike ve riskleri vurguladı. Ekinci, söz konusu yasa tasarısının operasyonel bir yaklaşım taşıdığını ve Yasa’nın 2981 Sayılı İmar Affı Kanunu’nun devamı niteliğinde olduğunu belirtti ve uzun zamandır gündemden kaldırılmış olan, büyük çaba ve tartışmalar içinde geliştirilişmiş ” İmar ve Şehircilik Yasa Tasarısının” önemini ve zorunluluğunu vurguladı.

Kentsel Dönüşüm Müdürü Lütfi Altun, yaptığı konuşmada önceliği “can güvenliğine” veren bir yaklaşım içinde, deprem odaklı olarak geliştirdikleri Zeytinburnu Pilot Projesi’nin sürecinden bahsetti ve çalışma kapsamında yapılan araştırma ve oluşturulan bilgi birikimine vurgu yaptı.

Konuşmacılar tarafından toplantıda özellikle altı çizilen konulardan bir diğeri de teknik düzeyde kalan geleneksel planlama anlayışın artık çözüm üretemez ve işlevsiz durumda olduğu; değişen planlama anlayışı ile birlikte yeniden tanımlanması gereken örgütlenme yapıları, katılım modelleri ve geliştirilmesi gereken yeni yaklaşımlardı. Bu noktada Korhan Gümüş sürekli yeniden üretilen “eski kamu fikri”ne işaret etti. “Bina yapar gibi bir kent yapma” yaklaşımına dayanan ve planlamayı mimariye ve fiziksel boyuta indirgeyen; halktan kopuk bir şekilde, katılım mekanizmalarının işletilmeyerek yapıldığı planın uygulamaya dönüşemeyecek bir kurallar dizisinden ibaret kaldığını belirtti. Kent yönetiminin planlamayı sadece bir tasarım olgusu olarak ele alışını, kent mekanlarının politikasız bırakılışını eleştirdi. Bu çöken “modernist kamu fikrinden” “demokratik kamu fikrine” dönüşümün sorgulanması gerektiğini vurguladı. Böylece toplantı da kurumsal dönüşümle birlikte fikirsel dönüşüme de vurgu yapıldı.

Küçükçekmece Belediye Başkanı Aziz Yeniay, Küçükçekmece ilçesinde yaptıkları kentsel dönüşüm uygulamalarını anlattığı sunumunda; uygulamalarının yenileme, sağlıklılaştırma gibi fiziksel düzenlemelerle birlikte sosyal dönüşümü de içerdiğini, katılım mekanizmalarını işletme çabası içinde olduklarını vurguladı ve bu bağlamda geliştirdikleri “Bizim Halk’a” isimli sosyal projeyi anlattı. Meslek edindirme amacı taşıyan ve KOSGEB’le ortaklaşa yürütülen projenin, bölgede yaşayan eğitime katılmış halka şu ana kadar %95 oranında iş sağladığını ifade etti. Aziz Yeniay’ın yaptığı sunumla birlikte “iş odaklı proje geliştirme” yaklaşımı ve kentsel dönüşüm sürecinde üretilen yeni değerin paylaşımında eşitlik/hakçılık boyutu ve dönüşümün sahip olması gereken bütüncül bir planlama anlayışına vurgu yapıldı.

Prof. Hüseyin Kaptan konuk konuşmacı olarak yaptığı konuşmasında, 2981 Sayılı Yasa ile kentlerimizin yaşadığı kötü dönüşüme dikkat çekerek, Kentsel Dönüşüm Yasa Tasarısı ile ilgili de bu noktada kaygılar taşıdığını ifade etti. Bununla birlikte Yasanın, sağlıklı, donatı standartları yüksek, iyi tasarımlı ve emniyetli kentsel alanlar yaratma konusunda katkılar sağlayacağını ve olumlu ve iyi niyetli adımlar içerdiğini vurguladı. Devam eden tartışmalarda yasanın iyi ve kötü yönleriyle birlikte ele alınması ve geliştirilmesi konusu üzerinde duruldu.

Toplantıda ele alınan bir diğer yaklaşım ise, nasıl daha iyi tasarımlar yapılacağı, yapı ormanı içine hapsolmadan insan ölçeğinde, komşuluk grupları içeren sağlıklı kentsel alanların nasıl geliştirileceği sorusunu temel alıyordu.

Dinleyicilerin katılımı ve sorularıyla çerçevesi daha da genişleyen toplantıda, finansman sorunu, yeni finansman modellerinin gerekliliği, finansın nasıl yönlendirilebileceği, sermaye gruplarının dönüşümde yarattıkları güçlü baskı ve buna karşı geliştirilmesi gereken yaklaşımlar, dönüşümle üretilen artı değerin nasıl paylaşılacağı, toplumsal ve ekonomik araçların neler olacağı, katılımın ve şeffaflığın önemi, özellikle AB süreciyle de birlikte STK’ların yaptırım gücüne nasıl sahip olabileceği, Özel Sektör – STK- Kamu ortaklıklarının geliştirilmesinin zorunluluğu ve geçmişteki atılmış olumlu adımların tekrar ele alınarak geliştirilebileceği gibi konular diğer ele alınan ve tartışılan başlıklar oldu.

‘Kentsel Dönüşüm Dinamikleri’, artık işlemez şekilde olan bir kentsel sistem içinde, geleceğin nasıl planlanacağının stratejilerinin ortaya konulması gerektiği belirtilerek sonlandı. Planlama ve tasarım anlayışının, kurumların ve uygulamaların değiştirilmesi, iyi uygulamalardan deneyim transferinin gerçekleştirilmesi, yasal düzenlemelerin geliştirilmesi, Batı’dan alınan Kentsel Dönüşüm gibi kavramların içinin doldurulması gerektiği vurgulandı.

İMP Toplantıları’nın bir sonraki başlığı “Galataport ve Haydarpaşa” , 24 Kasım, saat 19:00’da İMP Konferans Salonu’nda gerçekleştirilecektir.